Darek O. Darek O.
271
BLOG

Kazachowie czczą pamięć ofiar stalinowskich represji

Darek O. Darek O. Świat Obserwuj temat Obserwuj notkę 3

31 maja w Kazachstanie obchodzony jest Dzień Pamięci Ofiar Represji Politycznych. Z tej okazji kanał Almaty.TV emitował w mijającym tygodniu cyklu programów poświęconych wydarzeniom z czasów stalinowskich, których ofiarami były tysiące mieszkańców Kazachskiej SRR.

image

Pierwszy odcinek opowiadał o odnalezieniu szczątek 168 osób zastrzelonych w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Ich kości zostały odkryte w zeszłym roku na dziedzińcu jednego z domów wsi Żanałyk w Regionie Ałmatyńskim (Obwód Targalski).

Film: Odkrycie masowego grobu we wsi Żanałyk

Na szczątki natknął się w 2018 r. mieszkaniec tej miejscowości, Murat Bajguzajew, na własnym podwórku, podczas kopania rowu na rury kanalizacyjne. Jak relacjonował dziennikarzom, znajdowały się one na głębokości ok. 1,5 metra. Kości były pomieszane, wiele z nich zachowało się tylko we fragmentach.

Badania wykazały, że pochowani w ziemi ludzie zostali rozstrzelani strzałami w tył głowy. Do niektórych strzelano po dwa, trzy razy. Eksperci uważają, że wszyscy pochowani w tym masowym, bezimiennym grobie, zginęli między rokiem 1937 a 1938.

W grudniu 2018 r. otwarto w Żanałyk Muzeum Ofiar Represji politycznych w Kazachstanie. Badacze ustalili, że w tej wsi pochowano 4 tysiące ofiar represji.

Oczywiście, ofiar stalinowskich represji i głodu wywołanego działaniami samego Stalina, było w całym Kazachstanie znacznie więcej. Dokładna liczba ofiar nie jest znana, ale oficjalne dane określają, że ok. jedna trzecia ówczesnej populacji Kazachstanu zmarła z głodu, a w latach 1921-1954 zostało skazanych z powodów politycznych 100 tys. osób. Ponad 20 tys. rozstrzelano. Na terenie Kazachskiej SRR działało 11 gułagów. W kwietniu 1993 r. kazachski parlament przyjął ustawę o rehabilitacji ofiar masowych represji politycznych.

Kim były ofiary stalinowskich prześladowań?

W zależności od okresu, represje obejmowały kolejne grupy. Należy przy tym pamiętać, że do gułagu lub do masowego grobu można było trafić również bez żadnej realnej przyczyny. A ukierunkowanym represjom podlegali byli członkowie Ałasz Ordy, istniejącej w latach 1917-1920 Ałaskiej Autonomii, czyli niezależnego państwa kazachskiego. Represje nasiliły się w roku 1928, kiedy z autonomii nie zostało nic, a jej dawni przedstawiciele współpracowali już z bolszewikami.

Na przełomie lat 20. I 30. ubiegłego stulecia prześladowano „burżuazję”. Potem, w latach 30, przyszedł czas na wyniszczenie kazachskiej inteligencji. W latach 1935-1938 ciemiężono podejrzewanych o sprzyjanie trockistom, co jakiś czas przechodziły kolejne fale czystek w szeregach Komunistycznej Partii Kazachstanu. Niewygodnych uznawano za wrogów ludu, ich los był z góry wiadomy.

Do najsłynniejszych procesów politycznych tego okresu w Kazachstanie należy proces odbywający się w Karagandzie przeciwko domniemanym członkom grupy kontrrewolucyjnej w Okręgu Karkarały, w roku 1937. Na ławie oskarżonych zasiedli m.in. Abdullach Aszyłbekow, N. Nurseitow, M. Gataullin. Mimo tortur nie od razu przyznali się do działalności kontrrewolucyjnej. Tortury trwały jednak do skutku, czyli od lipca do listopada.

Poza ta trójką, w tej samej sprawie o działalność wywrotową oskarżono (na podstawie wymuszonych fałszywych zeznań) 400 innych osób, głównie górników zatrudnionych w lokalnej kopalni. Pierwszą grupę skazanych rozstrzelano 7 marca 1938 r. Potem nastąpił kolejny etap prześladowań, który objął przedstawicieli władz kopalni i najważniejszych specjalistów (kopalnianego geodetę, elektryka, inżynierów i mechaników).

Ciekawa jest też (i emblematyczna dla tamtego okresu) historia Michaiła Rusakowa, wybitnego geologa, który w 1921 r. odkrył kilkadziesiąt złóż rudy. W wyniku tego odkrycia Krajowa Rada Pracy i Obrony podjęła decyzję o utworzeniu huty Bałchasz na bazie działającej już kopalni. Rusakow określił rezerwy miedzi w kilku kolejnych kopalniach i przyczynił się do rozwoju miasta Żezkazgan w Obwodzie Karagandyjskim. Niestety, jego zasługi nie pomogły mu, kiedy 30 maja 1949 r. został aresztowany w Ałmatach i wysłany do Moskwy. Tam, w ramach sfabrykowanej „sprawy krasnojarskiej” oskarżono go o szpiegostwo. Bez procesu, decyzją Specjalnej Rady NKWD skazano go na 25 lat obozu pracy. Zrehabilitowano go i zwolniono z więzienia w roku 1945, już po śmierci Stalina.

Pamięć historyczna, ale bezrefleksyjna

Na terenie Kazachstanu nie brakuje pomników i miejsc pamięci poświęconych ofiarom represji i głodu z okresu stalinowskiego. Niektóre z nich to muzea na terenach byłych obozów pracy. Do najsłynniejszych należy Karłag, czyli karagandyjski łagier - Karagandyjski Poprawczy Obóz Pracy (Карагандинский исправительно-трудовой лагерь – Карлаг). Obóz powstał na przełomie lat 1930 i 1931 i funkcjonował do 1959 r. W latach 30. liczba więźniów dochodziła do 38 tys., a w latach 40. nawet do 66 tys. Najliczniejsze grupy narodowościowe, które osadzone były w Karłagu to: Niemcy (442 tys.), Koreańczycy (102 tys.), Czeczeni i Ingusze (90 tys.), Litwini (81 tys.), Polacy (75 tys.) i Ukraińcy (53 tys.).

W pobliżu stolicy Kazachstanu, Nur-Sułtanu (przedtem Astana, a wcześniej Akmolińsk) znajduje się Muzeum Ofiar Represji Politycznych i Totalitaryzmu. To właśnie w tym rejonie, w latach 1937-1953 działał AŁŻIR (АЛЖИР), czyli Akmoliński Obóz Żon Zdrajców Ojczyzny (Акмолинский лагерь жён изменников Родины). Obóz powstał na przełomie lat 1937-1938, a pierwsze więźniarki przywieziono tam 10 stycznia 1938 r. W obozie na stałe więziono ponad 7250 kobiet. Łącznie, przez obóz przeszło ponad 18 tys. kobiet. W tej grupie były 173 Polki. Około 60 z nich skazano za działalność kontrrewolucyjną, antyradziecką i szpiegowską. Przypuszcza się, że kobiety skazane w latach 1937-1938 mogły być ofiarami tzw. operacji polskiej NKWD. Ponad 100 Polek skazano natomiast jako „członków rodziny zdrajcy ojczyzny”. Były to m.in. żony działaczy partyjnych skazanych na więzienie, łagier lub śmierć. Obwiniono je o zatajanie prawdy o wywrotowej działalności swoich mężów.

image
Dekret prezydenta Nazarbajewa o ustanowieniu Dnia Pamięci Ofiar Represji Politycznych.

Dzień Pamięci Ofiar Represji Politycznych jest świętem obchodzonym uroczyście w wielu miastach Kazachstanu. Stanowi element polityki historycznej prowadzonej przez władze tego kraju zgodnie z wolą byłego prezydenta Nursułtana Nazarbajewa. Tragicznej historii z okresu komunizmu nie dało się w nowej rzeczywistości przemilczeć, za to Nazarbajew z powodzeniem odciął się od związków z okresem stalinowskim swej macierzystej formacji politycznej, w której wyrastał i rósł w polityczną siłę jeszcze w epoce ZSRR. Wokół potępienia represyjnej polityki radzieckich władz kolonialnych i uczczenia pamięci stalinowskich ofiar zbudował narrację cementującą cały naród. Równocześnie nie dostrzega, lub nie chce dostrzec, że on sam i jego następca, wprawdzie na znacznie mniejszą (niż stalinowcy) skalę, jednak uciekają się do represji jako formy kształtowania polityki wewnętrznej,  bardzo chętnie, a wręcz systemowo. Prześladowanym i ofiarom tej polityki nikt w Kazachstanie pomników na razie nie stawia.

Źródła:

https://almaty.tv/

https://e-history.kz/ru/publications/view/2799

https://www.elim.kz/article/397

https://informburo.kz/

https://baigenews.kz/news/v_almatinskoi_oblasti_otkrili_muzei_pamyati_zhertv_politicheskih_repressii/

https://historia.uwazamrze.pl/artykul/953572/meczenniczki-alzir-u

https://e-history.kz/ru/publications/view/2799

https://informburo.kz/stati/v-kazahstane-otmetili-den-pamyati-zhertv-politicheskih-repressiy.html


Darek O.
O mnie Darek O.

Dariusz Olejniczak - #socjologia #polityka #repatriacja #Kazachstan #AzjaŚrodkowa

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Polityka