Słowo Ślązaczki o swojej małej Ojczyźnie. Wstęp

Uważam więc, że mam moralne prawo nazywać siebie Ślązaczką i wiedzieć coś niecoś autentycznego o Śląsku. Z autopsji.

Moje życie zawsze toczyło się na Śląsku, wokół Śląska i wśród Ślązaków, choć nie tylko. Tu skończyłam szkołę podstawową, średnią,  potem studia. Tu pracowałam zawodowo.

Wiele pisze się ostatnio o Śląsku. „Dzięki” między innymi takim Ślązakom jak Kuc/Kutz, nie zawsze pozytywnie.

Nie mam tak znanego i twórczego dorobku, jak reżyser Kuc/Kutz, ale może to i lepiej. Nie jestem zmuszona do reprezentowania takiej czy innej postawy. Propolskiej czy proniemieckiej. Mogę być po prostu sobą a nie koniunkturalistą  Kucem/Kutzem.

Moim zdaniem ten znany reżyser, którego kiedyś bardzo ceniłam, gdy ukazywał w swoich filmach prawdę o Śląsku, przynosi w ostatnich latach, podobnie jak RAŚ, ewidentny wstyd Śląskowi i Ślązakom.

Z drugiej strony muszę Kucowi/Kutzowi przyznać rację...

Polacy spoza Śląska niewiele wiedzą o Śląsku, jego losach, historii, ludziach, o śląskich niekiedy dramatycznych wyborach czy odwiecznych dylematach.

Byli niedouczeni w szkołach w okresie powojennym(a może nie chcieli się więcej o nas dowiedzieć)?

(Największą słabością człowieka jest to gdy uważa, że coś wie, a wie niewiele...)

A dzisiaj, mając inne, ciekawsze zajęcia, widzą tylko wierzchołek góry lodowej i wszystkich szufladkują, ładują do jednego wora o nazwie autonomia i RAŚ.

 

Dlatego chciałabym mój blog poświęcić Śląskowi i wiele kwestii wyjaśnić. Wyjaśnić z mojego, autentycznie śląskiego punktu widzenia.

Górny Śląsk po trzech Powstaniach Śląskich i plebiscycie został jak wiemy, częściowo przydzielony Polsce a częściowo Niemcom (na ten temat napiszę oddzielnie. Jeden z moich dziadków był powstańcem śląskim a drugi niemieckim urzędnikiem). Moja rodzina mieszkała/mieszka w części przydzielonej Polsce.

                      

W latach pięćdziesiątych XXw. w szkole podstawowej, w mojej bardzo licznej klasie tylko jedna koleżanka miała ojca. Pozostałe dzieci były półsierotami. Ojcowie zginęli bądź to na froncie w tzw. „polskiej wojnie”1939r., czyli w kampanii wrześniowej (nieliczni), albo jako „mięso armatnie” (w tym mój ojciec), w późniejszych latach w Wehrmachcie(ten temat kiedyś rozwinę).

W domu rodzinnym byłam wychowywana w duchu absolutnie polskim. Już w szkole podstawowej zauważałam bardzo kuriozalne sytuacje między dziećmi, czy między dziećmi a nauczycielami, sytuacje, których nie rozumiałam. Potem pytałam w domu, lecz też nie zawsze rozumiałam wszystkie udzielane mi odpowiedzi. Wyjaśnienie przyszło znacznie później, z czasem...

Moja babka (mówiłam babka, a nie oma. Niektóre dzieci mówiły - starka), odpowiadała mi chętnie na zadawane pytania. A pytałam o wszystko...

W ten sposób właśnie od mojej babki dowiedziałam się między innymi, kto w mojej miejscowości, kolejno dom po domu, ulica po ulicy, był/jest Polakiem czy Niemcem(choć równocześnie Ślązakiem), a kto przyjezdnym, czyli chadziajem. U nas określenia "gorol", używało się rzadko. Mówiło się chadziaj. 

Za tą wiedzą szły jednak pewne konsekwencje. Nie wolno mi było zadawać się z tymi niemieckimi dziećmi, których rodzice w czasie okupacji a nawet przed wojną, byli w mniejszości niemieckiej i byli wrogo nastawieni do Polaków lub wręcz im szkodzili.

 

O tym właśnie ludzie spoza Śląska nie wiedzą.

Na Śląsku mieszkali i mieszkają ludzie - Ślązacy - o duchu lub lepiej, orientacji: polskiej lub niemieckiej. Zawsze tak było a ujawniało się to szczególnie w adekwatnych postawach obywatelskich w okresach newralgicznych historycznie, na przykład w czasie Powstań Śląskich, plebiscytu, a potem w okresie międzywojennym, szczególnie przed wybuchem II w. światowej.

W tych momentach było wyraźnie widać jakiej opcji ktoś sprzyjał, z którą się utożsamiał i w którą angażował.

W okresie powojennym stopniowo opcje te zblakły, zszarzały i zlały na pozór w jedną całość. Trwały  w uśpieniu czy się prawie ujednoliciły?

 

Przez Polaków nieŚlązaków byliśmy w PRLu uważani za ludzi drugiej, gorszej kategorii, za niepełnych Polaków, którym nie można do końca ufać. Byliśmy skażeni niemieckością, tą w najgorszym wydaniu z okresu II w. światowej i wrzuceni do jednego worka. Być może Polacy tak nie sądzili, ale tak się zachowywali a my tak to odbieraliśmy w kontaktach z nimi,  bywając na przykład ze swoim śląskim akcentem w innych częściach kraju.

Bo my zawsze mówiliśmy gwarą. W miastach i na wsiach, w domu, szkole i  urzędach. Przesiąknęliśmy gwarą i rzadko któreś z nas potrafiło tak posłużyć się językiem literackim, by nie było słychać jego śląskiego, twardego akcentu.

Część z nas wyjeżdżała i wyjeżdża na stałe do Niemiec (wiemy, że nie wyjeżdżali tylko  Ślązacy, Polacy z innych regionów też wyjeżdżali. Zawsze za chlebem, rzadko ze względów narodowościowych). Czasem wyjeżdżały  ze Śląska stare, zasłużone, absolutnie propolskie rodziny o tradycjach powstańczych, patriotycznych a proniemieckie zostawały u siebie, choć nie było to oczywiście regułą. Było i jest różnie.

 

Po roku 1989 powoli zbudziły się jakieś trzy opcje, propolska, prośląska i proniemiecka, przybierając niekiedy dziwaczne,  anormalne czy wręcz karykaturalne formy(jak ja przykład RAŚ czy inne potworki).

Ślązak przedwojenny, z terenów plebiscytowych przyznanych Polsce, był w znakomitej większości Polakiem albo Niemcem. Ślązakiem nazywał się tylko ktoś niezdecydowany, raczej lekceważony przez wykształconą resztę Polaków lub Niemców i był w absolutnej mniejszości. Określenie Ślązak, zamiast Polak lub Niemiec ze Śląska, było wtedy określeniem prawie pejoratywnym i świadczyło o prymitywiźmie, prostactwie i niedokształceniu tak się przedstawiającego. Wykształceni byli albo Polakami albo Niemcami.

Podział na trzy opcje rozwinął się wyraźnie dopiero po roku 1989 a właściwie rozwinęła się jego lekceważona i niewiele znacząca przed wojną i najmniej liczna - opcja śląska i to jeszcze w wydaniu RAŚ. Zgroza.

 O tym wszystkim, choć nie tylko o tym, chciałabym na swoim blogu napisać...

Czy pozwolicie?