Emanuel Smołka, polski/śląski patriota walczący z kulturkampfem

Ślązaczka

Julian Ursyn Niemcewicz w swojej wydanej w Poznaniu

„Podróży do Wielkopolski i Śląska w roku 1821”,

próbował wyjaśnić po przekroczeniu granicy, jak to się stało, że:

„wszystko na drugiej stronie,

wszystko takie jak u nas; taż sama mowa, strój, obyczaje, położenie kraju,

wszystko świadczy, że Polska i Śląsk jednym narodem, jedną były krainą. Mimo

przez tyle wieków ciągłych usiłowań Niemców została mowa polska, szczególnie w

pospólstwie, taką, jaką była za Piastów. I któż ją utrzymał? Nie szlachta

zapewne, tak łatwo przekształcająca się k’woli rozkazów i wzorów tych, od

których łaski spływają, nie niższa nawet płeć męska wędrująca, służąca w

wojsku, ucząca się rzemiosł u obcych: utrzymała ja płeć żeńska, przeznaczona

żyć na tych zagrodach domowych, na których pradziadowie ich żyli, chwaląca Boga

w tych modlitwach, w tych pieniach, w których go oni od tylu wieków chwalili, w

tym języku kołysząca niemowlęta swoje, w tej mowie udzielająca im pieszczot i

tkliwych serca macierzyńskiego uczuć. Tak jest, narody poniżone, zawojowane

winny są jedynie kobietom, że z niepodległością swoją nie straciły i tej

jedynej różniącej naród od narodu cechy, to jest mowy ojczystej. Zachował ją

lud śląski zupełnie, przynajmniej po prawym brzegu Odry. W miastach atoli

przemaga już język niemiecki i wiara luterska”.

Jak to się stało?

Stało się to dzięki rdzennym Ślązakom - polskim patriotom, takim jak na przykład:

Emanuel Smołka,

którzy pomogli w rozbudzaniu, utrwalaniu i trwaniu polskości, mimo szykan i ustawicznej germanizacji.

Emanuel Smołka, to polski ksiądz, nauczyciel, wybitny działacz narodowościowy, społeczny, kulturalny, obrońca polskości oraz wykładowca szkoły w Tarnowskich Górach. Współorganizator polskich bibliotek i czytelni na Górnym Śląsku w okresie największej germanizacji Śląska. Żył krótko. Zmarł w wieku 34 lat. Nie zdążył mieć na niwie krzewienia i obrony polskości, aż tylu osiągnięć, co na przykład Józef Lompa, czy ks. Norbert Bończyk, ale wystarczająco dużo, by wart był przypomnienia.

Emanuel Smołka (także Smolka), urodził się w roku 1820 w Cyprzanowie. Cyprzanów to wieś w powiecie raciborskim, w gminie Pietrowice Wielkie na Górnym Śląsku.

Cyprzanów – miejsce urodzenia ks. Emanuela Smołki

Po ukończeniu gimnazjum w Raciborzu ukończył studia teologiczne, po których zajął się pracą pedagogiczną i społeczną.

Tak wyglądało Gimnazjum męskie w Raciborzu około roku 1850, które ukończył Emanuel Smołka. Dzisiaj w tym miejscu znajduje się Zespół Szkół Ekonomicznych

Zespół Szkół Ekonomicznych w Raciborzu

Emanuel Smołka w roku 1848 był jednym z założycieli Klubu Narodowego, pierwszej polskiej organizacji politycznej na Śląsku (Polski Klub Narodowy) w Bytomiu oraz jego wiceprezesem w okresie Wiosny Ludów.

Był również założycielem i działaczem Towarzystwa Pracujących dla Oświaty Ludu Górnośląskiego (tzw. Czytelnia) i członkiem "Ligi Polskiej". W swoim mieszkaniu prowadził polską bibliotekę. Sprzeciwiał się germanizacji.

W roku 1849 został współredaktorem "Dziennika Górnośląskiego”, obok Józefa Lompy, Józefa Szafranka, Józefa Łepkowskiego, który wydawano u Teodora Haneczka w Piekarach Śląskich a potem w Bytomiu.

Jeden z pierwszych numerów „Dziennika Górnośląskiego”

Od roku 1851 został współredaktorem "Poradnika dla Ludu Górnośląskiego".

Emanuel Smołka wraz z Józefem Lompą założył w Bytomiu organizację związkową pod nazwą "Towarzystwo Nauczycieli Polaków". Organizacja ta nie działała długo i została rozwiązana na skutek represji władz pruskich po upadku Wiosny Ludów.

E. Smołka domagał się między innymi:

- prawa do języka polskiego we wszystkich szkołach na Śląsku, a jako wykładowego w szkołach ludowych

- możliwości powoływania szkół polskich (obok niemieckich) w miejscowościach dwujęzycznych

- publikowania ustaw także po polsku, mianowania urzędników władających językiem polskim

- wprowadzenia polszczyzny w sądownictwie w rozprawach dotyczących Polaków

E. Smołka był skromnym człowiekiem oraz oddanym pracy społecznej i narodowej dla ludu śląskiego działaczem i odważnym pedagogiem, który głosił zasadę:"Każdy człowiek do dwojakiego życia jest przeznaczony, do prywatnego i do publicznego. Grzechem jest żyć życiem publicznym a o prywatnym zapomnieć, zbrodnią zaś myśleć tylko o domu a nie troszczyć się o naród".

Był też przykładem pracowitości i poświęcenia dla Ojczyzny. Dla Polski. Był świadom, że jest Polakiem i powtarzał za Józefem Lompą, który jako starszy wiekiem i doświadczeniem, był dla E. Smołki wzorem i przykładem polskości:"Jestem członkiem narodu, którego jednolite ciało rozerwały kordony granic" oraz " Wszelkimi siłami podtrzymywać będę polszczyznę, szczepiąc ją w młode serca i chroniąc tym sposobem od zniemczenia".

Zmarł w 1854 roku, w wieku 34 lat.

Nie znalazłam żadnej fotografii E. Smołki. Szkoda.

Emanuel Smołka jest patronem:

- Zespołu Szkół Ekonomicznych w Raciborzu

- Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu