Polacy w czasach PRL-u niewiele wiedzieli o Komitecie Obrony Kraju. W prasie ukazywały się jedynie lakonicznie brzmiące informacje, iż KOK zebrał się na posiedzenie, że przewodniczył obradom (tu podawano nazwisko aktualnego premiera), dodając temat posiedzenia - i to było w zasadzie wszystko. Komitet należał do jednej z najbardziej utajnionych instytucji w strukturach ówczesnych władz komunistycznych. Często takie komunikaty pojawiały się w prasie w okresach wrzenia społeczno-politycznego w kraju i miały na celu wytonowanie nastrojów antykomunistycznych. Komitetem po prostu próbowano straszyć i szachować społeczeństwo.
Po odejściu sowieckich kadr z LWP (1956 r.) w kręgach kierowniczych resortu Obrony Narodowej dostrzeżono potrzebę ponownego rozpatrzenia szeregu zagadnień związanych z obronnością kraju. Chodziło głównie o doprowadzenie do trwałej symbiozy układu militarnego (zdominowanego założeniami imperialnej doktryny Związku Sowieckiego) z system pozamilitarnym, który z założenia miał mieć charakter narodowy i gwarantować obywatelom względne bezpieczeństwo w czasie wojny, jak również ochronę dóbr narodowych i majątku państwa. Do tego potrzebny był zintegrowany organ o kompetencjach polityczno-militarnych. Tak zrodziła się myśl powołania Komitetu Obrony Kraju, który z upoważnienia Rady Ministrów utworzono w dniu 18.02.1959 r.
W tym miejscu pragnę zaznaczyć, iż powołany KOK nie podtrzymywał ciągłości działania Komitetu ds. Obrony Kraju, który został wyłoniony - z dniem 3.11.1955 r. - ze składu Biura Politycznego KC PZPR, a w którym zasiadali : B. Bierut, J. Cyrankiewicz, E. Ochab, H. Minc, K. Rokossowski i A. Zawadzki. Komitet ten nie odegrał żadnej roli w systemie bezpieczeństwa państwa i został rozwiązany 2.11.1957 r. Ponowne powołanie KOK-u w 1959 r. wynikało z pilnej potrzeby reorganizacji systemu obronnego państwa, odziedziczonego w spadku po sowieckich rządach w peerelowskich resortach siłowych. Nie należy tego jednak wiązać z dobrą wolą decydentów partyjno-mundurowych tamtych lat. Ci ostatni, jedynie właściwie odczytali nastroje Polaków - po pamiętnych zajściach w 1956 r. - i postanowili doraźnie popłynąć w nurcie oczekiwań zrewoltowanych mas. Jak czas pokazał, tylko chwilowo byli znowu razem z narodem.
Według ówczesnych władz (stanowisko z 1959 r.) powołanie Komitetu wynikało z faktu wzrostu zagrożenia bezpieczeństwa i suwerenności Polski, a także konieczności objęcia przygotowaniami na wypadek wojny również administracji państwowej i gospodarki narodowej, organizacji polityczno-społecznych i zawodowych oraz całego społeczeństwa. Z mocy postanowień peerelowskiej konstytucji Rada Ministrów upoważniona do ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju, przekazała Komitetowi uprawnienia do bieżącej koordynacji i nadzorowania realizacji zadań obronnych w państwie.
Tymczasowy Regulamin Pracy KOK zatwierdzony na pierwszym posiedzeniu Komitetu w dniu 14.05.1959 r. określał szczegółowy zakres i tryb działania. Przyjęty w wersji tymczasowej, zatwierdzony przez premiera J. Cyrankiewicza, faktycznie obowiązywał do 21.11.1967 r., kiedy to została wydana Ustawa o Powszechnym Obowiązku Obrony PRL. W regulaminie przyjęto, iż Komitet będzie wewnętrznym organem Rady Ministrów do spraw obronności państwa. W skład Komitetu wchodzili: prezes Rady Ministrów (jednocześnie przewodniczący KOK) powoływany na funkcję przez Sejm; wiceprezes RM (jednocześnie przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów) powoływany przez premiera na stanowisko zastępcy przewodniczącego KOK; minister Obrony Narodowej (członek), minister Spraw Wewnętrznych (członek) i szef Sztabu Generalnego WP w charakterze sekretarza KOK. Członków i sekretarza powoływał premier, który jednocześnie miał prawo zapraszać na posiedzenia pozostałych wicepremierów oraz ministrów, o ile zachodziła taka potrzeba. W niektórych ważniejszych posiedzeniach uczestniczył I sekretarz KC PZPR. Korzystał z tego zwłaszcza Gomułka, Gierek bodajże raz dał się zaciągnąć na posiedzenie Komitetu. Nie interesował się problematyką obronną państwa.
Niestety już z dniem 11.10.1961 r. z polecenia Gomułki został włączony do prac Komitetu sekretarz KC PZPR R. Strzelecki, który z dniem 16.11.1962 r. stał się pełnoprawnym członkiem KOK. Warto zauważyć, iż Strzelecki nie był członkiem Rady Ministrów, stąd jego członkostwo było niezgodne z założeniami konstytucji. Ten precedens spowodował, iż z czasem, coraz więcej decydentów z Biura Politycznego i KC PZPR dostawało się w skład Komitetu. Pytanie brzmi: dlaczego tak parli, by znaleźć się w jego składzie? Otóż bycie członkiem KOK nobilitowało politycznie. To było coś więcej, niż bycie członkiem Komisji Planowania przy Radzie Ministrów czy też Komisji Ekonomicznej Rady Ministrów. Na forum KOK można było w prosty sposób okazać zrozumienie dla globalnej polityki Związku Sowieckiego, a Kreml potrafił to docenić. Wystarczyło nie kwestionować imperialnych założeń sowieckiej polityki militarnej, w tym wobec własnego państwa, czy sowieckiej strategii działania wobec NATO, a nade wszystko, widzieć potrzebę przygotowania terytorium Polski do roli teatru działań wojennych dla wojsk sowieckich. I można było liczyć na wdzięczność sowieckiego imperium. Takie stanowisko peerelowskich decydentów - uświęcone tradycją zaprzedawania się, sięgające czasów zaboru rosyjskiego - w zupełności satysfakcjonowało Moskwę. Szerzej na ten temat piszę w blisko 700 - stronicowej książce poświęconej Komitetowi Obrony Kraju (recenzenci prof. A. Paczkowski i prof. W. Roszkowski), którą złożyłem w wydawnictwie. CDN
