Korzenie PPS cz. 1 - głebokie osadzenie w Polsce czyli korzeń narodowy

123 letnia historia PPS to nieodłączny fragment historii Polski.
PPS bez Polski nie miałby żadnego sensu.

Osadzenie PPS w polskości sięga głęboko dalej niż tylko geograficzna lokalizacja obszaru działania partii, dalej niż kulturowy i językowy zasięg polskości.
Historia PPS jest ściśle związana z kształtowaniem się współczesnego narodu polskiego, narodu który rozumiany jest nie jako warstwa społeczna aktywna politycznie (szlachta lub burżuazją) lecz narodu jako etnosu.
Oczywiście kiedy w roku 1892 PPS powstał etnos polski był już niemal całkowicie ukształtowany ale to własnie było jednym z najważniejszych powodów powstania PPS.

To własnie potrzeba wspólnej narodowej reprezentacji polskiej na forum drugiej Międzynarodówki była bezpośrednim impulsem do tworzenia jednej partii łączącej dotychczas podzielonych na drobne organizacje socjalistów polskich.
Jest rzeczą charakterystyczną że historycy ruchu socjalistycznego grupują poszczególnych delegatów na kongresy drugiej międzynarodówki według kryterium narodowościowego. Mimo bowiem a nawet wbrew marksistowskiej teorii o silniejszych od związków narodowych więziach klasowych - cała praktyka teorii tej przeczyła do tego stopnia że nawet w opisie organizacji tak ponadnarodowej jak międzynarodówka a przecie nawet w jej nazwie podstawową rolę grają jednak narody spychając klasę na zdecydowanie dalszy plan.
Na założycielskim spotkaniu drugiej Międzynarodówki w Chur w październiku 1881 roku było dwu Polaków -  młody bo 25 letni Ludwik Waryński i już 46 letni Bolesław Limanowski. Ci dwaj socjaliści prezentowali dwie przeciwne postawy w polskim ruchu socjalistycznym, odpowiednio internacjonalizm i postawę patriotyczno-narodową - narodowy-socjalizm. 
Postawę Limanowskiego w 19 lat potem (w 1902 roku) Rozalia Lübeck de domo Luksenburg znana powszechnie jako Róża Luksemurg nazwała całkiem celnie socjalpatriotyzmem. 

strona tytułowa pierwszego numeru pobudki z 1889 roku"(...) równolegle z iście klasowym robotniczym ruchem, drogą naturalną, bardzo wcześnie powstały w Polsce próby połączenia socjalizmu z patriotyzmem, nadania temu rdzennie międzynarodowemu ruchowi narodowego charakteru. Na schyłku lat osiemdziesiątych czyniła tę próbę studencka grupa „Pobudki” w Paryżu, po zaniku tejże w latach dziewięćdziesiątych podjęła to samo zadanie tzw. „Polska Partia Socjalistyczna”. Socjalpatriotyzm w tej najnowszej formie występuje daleko pretensjonalniej od skromnej „Pobudki” paryskiej. Gdy ta otwarcie za godło wystawiała białego orła polskiego, któremu lekka czerwoność socjalistyczna za tło tylko służyła, to dzisiejsi jej spadkobiercy występują, jako iście socjalistyczna, robotnicza partia, która tylko dla względów politycznych stawia robotnikom za zadania odbudowanie Polski. Gdy „Pobudka” szczerze a uczciwie wychodziła na świat w konfederatce na głowie, to dzisiejsza PPS ciągnie do walki „z najazdem” – w frygijskiej czapce. " 
Tak pisała Róża Luksemburg i miała oczywiście rację - PPS była od swego początku partia narodową i patriotyczną.

Bolesław Limanowski nestor polskiego partiotycznego i demokratycznego socjalizmu -

Warto dodać że Luksemburg wskazywała również i na to że PPS jest kontynuatorką klasycznej myśli socjalistycznej St. Simona Owena i Fouriera w odróżnieniu od marksizmu który był przewrotem w ruchu socjalistycznym. Róża widziała tez podobieństwo PPS-u i socjaldemokratów - rewizjonistów marksizmu wskazując szczególnie na Eduarda Bernsteina.

Tu również miała Róża Luksemburg wiele racji ale o socjalistycznym korzeniu PPS będę pisał szerzej w trzeciej części cyklu korzenie PPS

Dziś skupię się na historycznie najstarszej tradycji z której uformował się PPS czyli na patriotyzmie i poczuciu narodowym

Źródło barskie

Początków nowoczesnego ruchu patriotycznego i narodowego w Polsce trzeba szukać w ostatnich latach I Rzeczpospolitej.
Oświecenie trafiło w Polsce na schyłek republiki szlacheckiej charakteryzujący się postępującym wzrostem znaczenia w polityce polskiej dwu ościennych państw Rosji i Prus.
Próby reformy demokracji szlacheckiej polegające przede wszystkim na poszerzeniu kręgu narodu politycznego o mieszczaństwo zostały storpedowane działalnością dyplomatów Rosji i Prus którzy rozbudzili i rozdmuchali w Polsce konflikt religijny.
Hasło równouprawnienia politycznego innowierców stało się bardzo szybko pretekstem do interwencji wojskowej Rosji w Polsce.
Złowieszczy sojusz Rosji i Prus którego istotnym elementem była sprawa politycznego równouprawnienia innowierców sięgał czasów roku 1730 czyli panowania Augusta II Mocnego i jego tragicznej dla Polski polityki.
W roku 1767 ta sprawa zaowocowała inwazją na Polskę 40 tys armii rosyjskiej - Polska stała się rosyjskim protektoratem jednocześnie pod lufami rosyjskich karabinów wprowadzono polityczne równouprawnienie protestantów i prawosławnych. 
Rosja zastosowała w mistrzowski sposób  zasadę divide et impera pod płaszczykiem równouprawnienia.
Ryngraf jedego z wodzów Konfederacji Barskiej szlachcia kozackiego pochodzenia Józefa Sawy-CalińskiegoOd tej chwili polskość i patriotyzm polski związał się nierozerwalnie z katolicyzmem czego dowodem było pierwsze polskie powstanie narodowe - pierwsza polska rewolucja czyli konfederacja barska.
https://www.youtube.com/watch?v=6R9Q1V0OROU
Konfederacja barska była matką wszystkich rewolucji polskich ale i rewolucji amerykańskiej, pośredni wpływ miała również i na rewolucje francuską.
Rewolucja francuska była z kolei matką socjalizmu ale o tym jak już wspomniałem szerzej opowiem innym razem

Patriotyzm barski był katolicki - na sztandarach barskich widniał wizerunek częstochowskiej ikony, piersi konfederatów zdobiły ryngrafy, symbolem męstwa stała się kresowa twierdza o nazwie Okopy Świętej Trójcy z niewielkim kościołem pod takim wezwaniem w jej środku w którym konfederaci bronili się do śmierci. Ten ostatni symbol - niewielki kościołek przetrwał zresztą do dziś przeżywając po drodze zniszczenie w 1943 roku przez UPA, i jest odbudowywany.
Kościół św trójcy w Okopach https://forumdlazycia.wordpress.com/2013/07/07/pierwsza-komunia-sw-na-ukrainie-kosciol-katolicki-na-ukrainie-czeka-na-pomoc/
Wspomnienie o barskim kościołku przywołuje na myśl walki polsko-ukraińskie nie tylko z ostatniej wojny ale nie mniej przecie budzącą grozę XVIII wieczna koliszczyznę - w czasie której hajdamaky wymordowali ok 100 tys Polaków i Żydów. Powstania hajdamków wybuchały już przed Konfederacją Barską jednak nie były tak mordercze jak wystąpienie Żeleźniaka i Gonty. Podobnie jak w 1734 roku kiedy hajdamacy towarzyszyli carskiej armii mającej obalić Stanisława Leszczyńskiego tak i teraz w roku 1768 powstanie hajdamackie zainspirowane było przez Rosję. Do mordów namawiali również prawosławni duchowni archimandryta Melchizedek (o którym sam Repnin pisał że to "„oszust, człowiek nad wyraz niespokojny i zdolny do wszystkiego”) i biskup mohylewski Jerzy który został świętym kościoła prawosławnego czczonym na Białorusi i na Ukrainie.
Rosja umiejętnie rozgrywała i podsycała konflikt religijny - którego echa przetrwały zresztą do dnia dzisiejszego i są widoczne bardzo wyraźnie np. na współczesnej Ukrainie.
Wspomniani duchowni prawosławni walczyli nie tylko z Polakami-katolikami ale również z Ukraińcami-unitami, po rozbiorach które zresztą prawosławni przyjęli z radością to własnie biskup Jan był odpowiedzialny za zwalczanie unitów. Dziś dla tożsamości narodowej i patriotyzmu Ukraińców koliszczyzna i konflikt unicko-prawosławny są nie mniej istotne niż dla nas konfederacja barska. Tu własnie leży źródło takich wydarzeń jak rzeź wołyńska czy obecna wojna domowa na Ukrainie. Wydarzenia koliszczyzny podzieliły również trwale etnosy polski i ruski.
Kto nie wierzy jak trwałe są podziały z przed tylu lat niech kliknie i zobaczy jak polscy kibice dopingowali w 2011 roku polskiego boksera Tomasza Adamka w walce przeciwko Ukraińcowi Wasilijowi Kliczce - oryginalna pieśnią konfederatów barskich.
https://www.youtube.com/watch?v=TRdjjl7jRbE
Nie sposób nie wspomnieć o jednym jeszcze religijno-mistycznym elemencie związanym z konfederacją barską który miał dominujący wpływ nie tylko na polski patriotyzm i kształtowanie się nowoczesnego narodu ale również i na polski socjalizm i to już od samego jego początku.
karmelita Marek Jandołowicz, ksiądz Marek - duchowy przywódca konfederacji barskiej autor słynnej przepowiedniTym elementem jest postać i przepowiednia księdza Marka.
Ten zakonnik karmelita poza tym że był duchowym przywódcą konfederatów opublikował również słynną przepowiednię upadku i odrodzenia Polski o której przeczytacie w poniższym linku 
http://www.kresy.pl/publicystyka,felietony?zobacz/w-smutnym-sie-musisz-zagrzebac-popiele 
Ksiądz Marek stał się natchnieniem literatury romantycznej pisał o nim Goszczyński i Słowacki, mówił o nim Mickiewicz który jak wiadomo pierwszy z publicystów polskich - już w 1849 roku pisał o socjalizmie co charakterystyczne w sposób w jaki socjalizm widziało tez wielu późniejszych PPS-owców:
"Socjalizm jako zasadę mogą przyjąć tylko ludzie religijni i patriotyczni."

Konfederacja Barska była niezwykle popularna w twórczości romantyków - to spowodowało że ostatnia szlachecka konfederacja wyznaczająca ostateczny kres sarmatyzmu została przyjęta przez nowoczesny naród w tym przede wszystkim chłopów jako podwalina własnej historii.
Jest to źródło które wciąż bije.

Zainteresowanym polecam fantastyczne audycje historyczne na temat konfederacji barskiej w internetowym radiu Wnet - autorstwa Krzysztofa Jabłonki:
http://www.radiownet.pl/publikacje/z-konfederacja-barska-jest-ogromny-problem
http://www.radiownet.pl/publikacje/zwiedzeni-zostalismy-jak-ptaszeta-na-lep-wziete
http://www.radiownet.pl/publikacje/ostatni-rokosz-czy-pierwsze-powstanie
http://www.radiownet.pl/publikacje/ratujmy-matke-nasza-ojczyzne

Strumyki nowoczesności

Rok upadku konfederacji barskiej - 1772 był rokiem pierwszego rozbioru PolskiRzeczpospolita po pierwszym rozbiorze
Polska nieodwołalnie stała się rosyjskim protektoratem.
Jednak ziarno zasiane przez konfederacje barska zaczynało kiełkować.
Jeszcze konfederaci zamówili u dwu filozofów francuskich projekty nowej polskiej konstytucji.
Pierwszy dzieło ukończył Gabriel de Mably jego Du gouvernement et des lois en Pologne pojawiło się w 1771 roku podczas jego wizyty w Polsce.
Zamówienie więcej czasu zajęło Jean-Jacquesowi Rousseau którego Considérations sur le gouvernement de Pologne pojawiły się dopiero w roku pierwszego rozbioru. 
O pomysłach Rousseau możecie przeczytać po polsku pod poniższym linkami 
http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=47300&from=publication
http://www.wilanow-palac.pl/jean_jacques_rousseau_i_piekne_prawo_liberum_veto.html

Rozbiór który stanowił dla szlachty wielki wstrząs w połączeniu z wspomnianymi zamówionymi przez konfederatów opracowaniami tematu ustroju Rzeczpospolitej stanowiły potężny impuls do rozpoczęcia intelektualnego fermentu  który zakończył się pracami sejmu czteroletniego i konstytucją 3 maja.

Zanim jednak doszło do sejmu czteroletniego i zamachu stanu 3 maja, pojawiła się dobrze opracowana kodyfikacja zwana Kodeksem Zamojskiego.
Zlecona do opracowania przez sejm 1776 roku kodyfikacja została ostatecznie odrzucona przez przekupiony wspólnymi siłami Rosji i Papiestwa sejm, jednak wydana drukiem w roku 1778 była nośnikiem nowych idei nie tylko w warstwie prawniczej ale i społecznej jako że regulować miał kwestie zniesienia poddaństwa części chłopów. W tym kierunku iść również miał nieukończony ostatecznie kodeks Stanisław Augusta tworzony już po czasach sejmu czteroletniego na podstawie konstytucji 3 maja. Hugo Kołłątaj - symbol polskiego oswiecenia a zarazem przywódca pierwszej nowoczesnej polskiej partii politycznej - Klopa czyli Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej Fiat Lux

W tym samym okresie rozwijała się również i ekonomia szczególnie poprzedzający myśl ekonomiczna socjalistów fizjokratyzm - jego przedstawiciele w Polsce dokonywali oczynszowania chłopów np Joachim Chreptowicz zrobił to w całym swoim litewskim majątku już w 1790 roku.
Chreptowicz bardziej znany jest jako zdrajca na usługach Rosji nie mniej w tamtych czasach sprawy nie były tak jednoznaczne jak widzimy je dziś.

Ostatnie lata Pierwszej Rzeczpospolitej to również postępujące upolitycznienie mieszczaństwa które wyraziło się organizacją wspólnej dla 141 miast królewskich manifestacji politycznej zwanej Czarną procesją - 2 grudnia1789 w Warszawie, Jan Dekert wręczył królowi prośbę o przywrócenie i rozszerzenie praw dla stanu mieszczańskiego, zaowocowało to 18 kwietnia1791 uchwaleniem prze sejm czteroletni prawa o miastach. 

Opowiedzenie o wszystkich dokonaniach okresu między pierwszym a drugim rozbiorem nie jest oczywiście możliwe w niedługim felietoniku.
Warto jednak powiedzieć że niektóre z nich jak choćby podręczniki opracowane przez KEN były aktualne jeszcze na początku II RP a kto wie czy nie są lepsze niż te współczesne. 
Te 10 lat było dla Rzeczypospolitej olbrzymim skokiem cywilizacyjnym.

W końcu cały ten ferment intelektualny i prawodawczy zaowocował ustawami sejmu czteroletniego, w tym wprowadzoną za pomocą zamachu stanu Konstytucją 3 maja, która choć nowoczesna obarczona była brzemieniem podstępu i braku szacunku dla jej oponentów.

Konstytucję 3 maja powinniśmy znać dlatego też namawiam państwa do sięgnięcia po poniższy plik audio i odsłuchiwanie go
https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:KONSTYTUCJA_3_MAJA.ogg
Polecam również nastepujące linki
http://www.radiownet.pl/publikacje/szlachte-za-najpierwszych-obroncow-wolnosci-i-konstytucyi-uznajemy
http://www.radiownet.pl/publikacje/w-pelni-oswiecona-konstytucja

Katastrofa - zapadlisko

Sama konstytucja był aktem nowoczesnym wzorowanym zresztą na kodyfikacji amerykańskiej (do dziś wszak obowiązującej), otaczał ją zresztą krąg bardzo nowoczesnych postępowych ustaw kształtujący nigdy do końca nie uformowany ustrój Rzeczpospolitej Polskiej.
Największym minusem była forma wprowadzenia nowego prawa - zamach stanu z pogwałceniem nie tylko przyjętych zobowiązań i prawa ale i dobrego obyczaju. To własnie to spowodowało nieuchronny upadek nie tylko konstytucji ale i całego państwa.

Rzeczpospolita po drugim rozbiorzeSejm czteroletni i można śmiało porównywać do początków rewolucji francuskiej. Podobnie jak we Francji doszło w końcu do alienacji parlamentu od narodu i przejęcia przez niego całości władzy. W odróżnieniu jednak od Francji w Polsce rewolucja odbywała się w obrębie całego etnicznego narodu lecz w obrębie narodu politycznego czyli szlachty do której dokooptowano bogate mieszczaństwo. We Francji przeciwnikiem rewolucji był ustrój feudalny uosobiony w postaci króla, w Polsce rewolucja dokonała się przeciwko rozbudowanej demokracji szlacheckiej. We Francji przeciwnicy rewolucji stanowili mniejszość większość społeczeństwa zyskiwała na zmianach w Polsce odwrotnie większość albo traciła na zmianach albo też nic na nich nie zyskiwała. Wreszcie to Francja wypowiedziała w 1792 wojnę Austrii gdy do Polski w 1792 wprowadziła wrogie siły Rosja.

Przywykliśmy traktować konfederację targowicką jako zdradę nie jest to jednak wcale takie jednoznaczne bo zdradą było przecie uchwalenie Konstytucji 3 maja a konfederaci targowiccy bronili szlacheckiej demokracji o długoletniej tradycji. Poszczególni członkowie konfederacji byli ludźmi światłymi i często zasłużonymi dla reform wystarczy wspomnieć autora prawa o miastach Jana Suchorzewskiego, a jednak nieuchronnie doprowadzili oni do drugiego rozbioru Polski choć w ostatni zrywie próbowali się tej tragedii zbrojnie przeciwstawić.

Nie był to jednak jak wiemy koniec nieuchronnej katastrofy. Zwolennicy konstytucji 3 maja raz jeszcze bowiem postanowili przeprowadzić rewolucję tym razem zbrojnie. Wystąpienie to znamy powszechnie jako Insurekcję Kościuszkowską.
Powstanie kościuszkowskie dopełniło katastrofy doprowadzając do ostatniego rozbioru.
Zanim to jednak nastąpiło powstaniu temu udało się zbudować legendę chłopskich kosynierów z bohaterskim Wojciechem Bartosem Głowackim i legendę insurekcji mieszczańskiej z nie mniej bohaterskim szewcem Janem Kilińskim. To te postacie i te legendy stały się kotwicami polskiego patriotyzmu etnicznego w czasie 123 lat nieistnienia niepodległego państwa polskiego.
Tadeusz Kościuszko przedstawiany obowiązkowo w chłopskiej sukmanie stał się symbolem prawdziwie narodowym.
Insurekcja Kościuszkowska - rewolucja zapamiętana jako zryw patriotyczny.

Zainteresowanym historią omówionego wyżej okresu polecam zajrzeć do poniższych linków
http://www.radiownet.pl/publikacje/badzmy-rzeczpospolitanami
http://www.radiownet.pl/publikacje/krolewska-mosc-zda-z-tego-rachunek-przed-bogiem
http://www.radiownet.pl/publikacje/powstanie-kosciuszkowskie
http://www.radiownet.pl/publikacje/insurekcja-kosciuszkowska
http://www.radiownet.pl/publikacje/dalszy-ciag-insurekcji-kosciuszkowskiej
http://www.radiownet.pl/publikacje/zapomniane-insurekcje-1794-roku
http://www.radiownet.pl/publikacje/maciejowice-220-rocznica-bitwy
http://www.radiownet.pl/publikacje/kres-insurekcji-kosciuszki-i-rzeczypospolitej
http://www.radiownet.pl/publikacje/syberia-fascynujaca-opowiesc
http://www.radiownet.pl/publikacje/maurycy-beniowski-ii-cz-audycji-syberia

Rzeka podziemna

Trzeci rozbiór Polski zakończył ostatecznie historię Pierwszej  Rzeczypospolitej, rozpoczyna jednak faktyczny proces formowania się współczesnego narodu polskiego. Zabory to swoista kuźnia w której w ogniu narodowych zrywów i pod ciosami zaborczych młotów powstawała współczesna Polska z  narodem który ja tworzy. 

Już od chwili rozbioru toczy się narodowa epopeja i nie ma właściwie w niej żadnej przerwy - Dąbrowski bohater naszego narodowego hymnu tworzy swoje legiony we Włoszech w ledwie 2 lata po trzecim rozbiorze. Tworzy je z emigrantów po insurekcji kościuszkowskiej
Sam Dąbrowski jest weteranem insurekcji i wojny polsko-rosyjskiej 1792 roku.

Legiony zwiastują zryw napoleoński zakończony powstaniem najpierw Księstwa Warszawskiego którego symbolem jest inny weteran tych samych co Dąbrowski zrywów Józef Poniatowski. Księstwo zaś prowadzi ku podporządkowanego Rosji Królestwu Kongresowemu.

Królestwo przyniosło nowe nadzieje - warto wspomnieć tu drugie już pokolenie polskich masonów a szczególnie postać Waleriana Łukasińskiego patrioty który w więzieniach spędził 46 ostatnich lat swego życia. Fiasko nadzieli na niezależność Królestwa Polskiego skutkuje powstaniem listopadowym w którym poważną rolę graja towarzysze Łukasińskiego np Ignacy Prądzyński.Sztandar powstania listopadowego
Warto wspomnieć wileńskich filomatów i filaretów z których wszak wywodzi się wspominany już Adam Mickiewicz.
Upadek powstania listopadowego skutkował Wielką Emigracją. 

W środowisku emigrantów po powstaniu styczniowym tworzyły się już ugrupowania polityczne bezpośrednio poprzedzające PPS - były to szczególnie organizacje nurtu demokratycznego i rewolucyjnego: Leleweliści, TPD i Gromady Ludu Polskiego. Wkrótce w kraju powstały pierwsze organizacje protosocjalistyczne takie jak np. Związek Narodu Polskiego działający od 1839 do 1850. 

Życie narodowe pod zaborami było wielka podziemną rzeką z której czerpały dwa kolejne korzenie PPS - demokratyzm i socjalizm