Czy wobec osoby posiadającej immunitet formalny m.in. prokuratora, sędziego, posła, senatora itd. dopuszczalne jest zatrzymanie, skoro przepisy Konstytucji RP oraz ustaw w w/w zakresie stanowią, że nie może być w/w funkcjonariusz publiczny pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności, zatrzymany lub aresztowany bez zgody określonego w danym przypadku organu m.in. Sądu, Sejmu itd.
Odpowiedź na w/w pytanie dla każdego funkcjonariusza służb ścigania, czy wymiaru sprawiedliwości nie powinna nastręczać trudności. Tak, w przypadku ujęcia takiego funkcjonariusza publicznego, jak i każdego obywatela na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania, o czym stanowi dalsza treść w/w przepisów Konstytucji RP i ustaw.
Zgodnie z kodeksem postępowania karnego:
- Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym – art.244 kpk (odpowiednie uprawnienia także innych służb – art.312 kpk i ustawy dot. tych służb)
- Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości. Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji – art.243 kpk (zatrzymanie obywatelskie).
Należy pamiętać, że w przypadku w/w zatrzymania Konstytucja RP, ustawy i regulaminy dot. prokuratury, sądów, Policji i poszczególnych służb regulują kogo z przełożonych, jaką wyższą instancję należy o zatrzymaniu poinformować, a wskazani przełożeni podejmują kolejne decyzje określone w w/w aktach prawnych.
W przypadku ujęcia, czyli faktycznego zatrzymania takiego funkcjonariusza publicznego, jak i każdego obywatela na gorącym uczynku przestępstwa, do czynności funkcjonariuszy służb ma zastosowania art.308 kpk (czynności w niezbędnym zakresie).
W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach niecierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Po dokonaniu tych czynności, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi.
W tym miejscu dodam, że organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia o czyn ścigany z urzędu.
Przy w/w kwestiach nieunikniona jest także odpowiedź na pytanie o sytuacje, kiedy przełożony służbowy lub prokurator już po dokonanym zatrzymaniu wyda polecenie bezzwłocznego zwolnienia takiej osoby bez przeprowadzenia niezbędnych czynności dowodowych, których nie można będzie z oczywistych względów powtórzyć (określony materiał dowodowy „przepadnie”), np. zbadanie nawet z użyciem środków przymusu bezpośredniego stanu trzeźwości w czasie czynu poprzez pobranie krwi, włosów i wydzielin organizmu, czy dane osoba będzie dalej kontynuowała wypełnianie czynności przestępczych, a funkcjonariusz „porażony” immunitetem tej osoby nie będzie zgodnie z prawem reagował (tzw. bierna asysta) itd..
Należy pamiętać m.in. że funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej (nie tylko dla siebie), podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 – art.231 kodeksu karnego, a także, że kto utrudnia lub udaremnia postępowanie karne, pomagając sprawcy przestępstwa, w tym i przestępstwa skarbowego uniknąć odpowiedzialności karnej, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 – art.239 kodeksu karnego.
Należy także dodać, że zgodnie z ustawami dotyczącymi poszczególnych służb, funkcjonariusz jest obowiązany odmówić wykonania polecenia przełożonego, jeżeli wykonanie polecenia łączyłoby się z popełnieniem przestępstwa.
Mam nadzieję, że do przeszłości należy u funkcjonariuszy w w/w zakresie wypełniania swoich obowiązków służbowych, w tym procesowych, unikanie kłopotów, nie drażnienie i narażanie na kłopoty przełożonych, obawa przed konsekwencjami, nieznajomość dostateczna procedur, branie pod uwagę różnych zależności… itd..
Każdego obywatela, w tym funkcjonariusza publicznego oraz cudzoziemca przebywającego na terytorium RP obowiązuje prawo polskie. W RP wszyscy są wobec prawa równi, a z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo. Zakresy w/w wyjątków w RP określa Konstytucja RP oraz ustawy.
Immunitety formalne m.in.:
- Prokurator - art. 135 ustawy Prawo o prokuraturze
- Sędzia - art.181 Konstytucji RP
- Poseł - art.105 Konstytucji RP
- Senator - art.105 w zw. z art.108 Konstytucji RP
- Sędzia Trybunału Konstytucyjnego - art.196 Konstytucji RP
- Członek Trybunału - art.200 Konstytucji RP
- Prezes Najwyższej Izby Kontroli - art.206 Konstytucji RP
- Rzecznik Praw Obywatelskich - art.211 Konstytucji RP
