Mieczysław Pajewski
W poprzednich odcinkach
Przedstawiłem dotąd hipotezę środy, jej zalety i jak można jej bronić przed najczęściej spotykanymi zarzutami. Mówi ona, ze Jezus został ukrzyżowany i zmarł w środę, a pochowany został tuż przed nadejściem następnego dnia. Według Biblii tym następnym dniem był szabat, ale był to szabat doroczny (pierwszy dzień Święta Przaśników, który zaczyna się od uroczystej uczty paschalnej). Taki szabat mógł mieć miejsce w sobotę, ale nie musiał. Uznanie, że w tygodniu śmierci Jezusa miały miejsce dwa szabaty, doroczny w czwartek i cotygodniowy jak zwykle w sobotę, pozwala zrozumieć sens proroctwa wypowiedzianego przez samego Jezusa i nazwanego znakiem Jonasza: Jezus miał spoczywać w grobie przez trzy dni i trzy noce. Teoria, ze Jezus umarł w piątek, każe uznać proroctwo Jezusa za fałszywe.
Hipoteza środy pozwala wyjaśnić pewne pozorne niezgodności miedzy ewangelistami, ale jej największą zaletą, w opinii niżej podpisanego, jest to, że doskonale pasuje do hipotezy Annie Jaubert, według której Jezus z uczniami przestrzegał słonecznego kalendarza esseńczyków, którzy byli w opozycji do świątyni, w której obowiązywał inny kalendarz, księżycowy. Przy pomocy tej hipotezy Jaubert wyjaśniła różnice w opisach Ostatniej Wieczerzy, jaki znajdujemy w ewangeliach synoptycznych i w ewangelii św. Jana. Wg kalendarza słonecznego esseńczyków święto Paschy miało miejsce zawsze we wtorek wieczorem i hipoteza środowej śmierci Jezusa znakomicie odpowiada ustaleniu Jubert.
Opracowanie niniejsze mieści się w ramach teologii analitycznej. Od hipotez naukowych wymaga się nie tylko zgodności z dostępnymi faktami (o tej zgodności przekonywałem w poprzednich odcinkach), ale także niezależnej od nich testowalności. Tę własność hipoteza posiada, jeśli prowadzi do wykrycia faktu, który jest albo nieznany w momencie jej formułowania, albo co prawda jest znany, ale nie był brany pod uwagę, gdy ta hipoteza była formułowana.
Jak sprawdzić, czy Chrystus umarł w środę?
Można to zrobić, o ile znamy rok śmierci Chrystusa. 14 Nisan w kalendarzu księżycowym przypada każdego roku w innym dniu tygodnia. Jeśli w roku śmierci Chrystusa 14 Nisan w tym kalendarzu przypadał w środę, to hipoteza tu przedstawiona zostanie potwierdzona, jeśli zaś 14 Nisan wypadnie w piątek, potwierdzony zostanie pogląd tradycyjny. Jeśli natomiast 14 Nisan nie wypadnie ani w środę, ani w piątek, obalone zostaną oba te poglądy. Hipoteza „Chrystus umarł w środę” spełnia więc najpowszechniej dziś przyjmowane kryterium naukowości – zaproponowane przez Karla R. Poppera kryterium falsyfikowalności. Ale w którym roku umarł Chrystus i w jakim dniu tygodnia przypadał wtedy 14 Nisan w kalendarzu świątynnym?
Rozważmy najpierw, w którym roku zmarł Jezus Chrystus?
Niestety, źródła pozabiblijne niewiele na ten temat mówią. Również Pismo Święte dostarcza niewielu wskazówek umożliwiających identyfikację roku śmierci Chrystusa. Jedną z najważniejszych jest uwaga Łukasza ewangelisty, który pisząc o wystąpieniu Jana Chrzciciela stwierdził: „Było to w piętnastym roku rządów Tyberiusza Cezara” (Łuk. 3:1). Ponieważ wiadomo, że Tyberiusz współrządził z ojcem od 12 roku n.e., a samodzielne jego panowanie rozpoczęło się w 14 roku n.e., więc piętnasty rok jego rządów to albo 26-27, albo 28-29 n.e.
Drugą ważną wskazówką biblijną jest uwaga w Ewangelii św. Jana: „Czterdzieści sześć lat budowano tę świątynię” (Jan. 2:20). Ponieważ świątynię jerozolimską Herod zaczął przebudowywać w 20 roku p.n.e., więc słowa powyższe wypowiedziano w roku 27 lub 28 n.e. Wtedy rozpoczynał swoją działalność Jezus. Ewangelia Jana rozróżnia wyraźnie trzy święta Paschy nie pozostawiając wątpliwości, że działalność ta trwała ok. trzech lat, a co najmniej dwa lata.
Inna wskazówkę można znaleźć w inauguracyjnym kazaniu Chrystusa, w którym nawiązał On do proroctwa Izajasza:
Duch Pański spoczywa na Mnie, ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie, abym ubogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność, a niewidomym przejrzenie; abym uciśnionych odsyłał wolnymi, abym obwoływał rok łaski od Pana.
(Łuk. 4:18-19)
Komentatorzy uważają, że wspomniany „rok łaski od Pana” to albo rok szabatowy (co siódmy), albo rok jubileuszowy (co pięćdziesiąty). [1] W omawianym okresie latami szabatowymi były lata 26-27 i 33-34, a rokiem jubileuszowym – 34-35. [2]
Wszystkie te rozważania prowadzą do wniosku, że śmierć Chrystusa nastąpiła w latach 29-32. Dokładnej daty na podstawie Nowego Testamentu jednak nie sposób wyznaczyć. Wiadomo tylko na pewno, że musiała nastąpić w okresie 26-36 n.e., za kadencji Piłata. Przy wyznaczaniu dokładnej daty śmierci historycy chrześcijaństwa korzystają z dodatkowej przesłanki, że 14 Nisan, dzień śmierci, był piątkiem. W okresie 26-36 n.e. tylko w latach 27, 30 oraz 33 dzień 14 Nisan wypadał w piątek. Najczęściej datę 27 oraz 33 eliminuje się jako za wczesną bądź za późną, bowiem – jak wspominaliśmy – po wystąpieniu Jana Chrzciciela Jezus działał około trzech lat (istnieją również problemy z chronologią nawrócenia i działalności Pawła Apostoła).
Tego typu argument nas tu nie interesuje, zakłada przecież z góry to, co jest przedmiotem sporu – że śmierć Chrystusa nastąpiła w piątek. Obarczony jest więc błędem petitionis principii. Dokładną datę musimy ustalić inaczej.
(c.d.n.)
[1] Por. Samuele Bacchiocchi, Od soboty do niedzieli, Wydawnictwo „Znaki Czasu”, Warszawa 1985, s. 22.
[2] Wg „Sabbatical and Jubilee Years from the Exodus, through history, down to our time”, The Sacred Name Broadcaster 1986, No. 11, s. 17.
