Ze wzruszeniem i podziwem oglądałem na Mazurach – czyli na terenie dawnych Prus Wschodnich – jeden z wielu cmentarzyków z I wojny światowej, na którym obok siebie pochowano poległych wrogów.
Mogiły gospodarzy, Niemców, znajdują się wyżej, a napis na pomniku głosi, że tu spoczywają bohaterowie polegli w obronie ojczyzny. Nieco poniżej pochowano żołnierzy armii rosyjskiej. Niemieccy założyciele cmentarza oddali cześć poległym wrogom, umieszczając u wejścia do ich kwatery inskrypcję „Spełnili swój żołnierski obowiązek". Na Mazurach jest wiele takich cmentarzy i stanowią one symboliczny pomnik etosu dawnej Europy, która wprawdzie toczyła mordercze wojny, ale nie odmawiała wrogowi szacunku. Zwłaszcza po śmierci.
Standardy obowiązujące w Europie sto lat temu są dziś dla części polskiej prawicy niedościgłym wzorcem. Dowodzi tego żenująca awantura o upamiętnienie żołnierzy sowieckich poległych pod Ossowem w 1920 roku.
To zabawne, że te same środowiska, które (słusznie) domagają się od Ukraińców szacunku dla cmentarza Orląt Lwowskich, odmawiają tego szacunku mogiłom żołnierzy Armii Czerwonej. Ale nie zawsze – Armia Czerwona w opinii tych kręgów bywa dobra albo zła. Gdy trzeba postawić pomnik w Ossowie – jest bardzo zła. Składa się z najeźdźców, którzy nie zasługują na nagrobek. Gdy jednak trzeba zaprotestować przeciw kultowi Stepana Bandery na Ukrainie, wówczas kombatanci tej samej armii okazują się cennymi sojusznikami i np. ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski bez najmniejszych oporów występuje z nimi na konferencji prasowej w Kijowie, prezentując prawdziwe polsko-rosyjskie i katolicko-komunistyczne braterstwo broni w krucjacie przeciw Ukraińcom.
Myliłby się jednak ten, kto by twierdził, że nacjonaliści postępują niekonsekwentnie. Przeciwnie, w ich poglądach jest żelazna logika i konsekwencja Kalego. Nasi są dobrzy, nienasi są niedobrzy – oto ideologia tego obozu. Nasi polegli zasłużyli na pomniki, ich zabici ponieśli słuszną karę i zasłużyli na zapomnienie. Nasza solidarność plemienna to patriotyzm, oni mają nacjonalizm i szowinizm. My mieliśmy bohaterską armię podziemną, oni mieli bandy. Nasze zbrodnie wojenne były uzasadnioną samoobroną, ich zbrodnie były wyłącznie bestialstwem. Nasi wypędzeni to szlachetni Kresowianie, ich wypędzeni to wredni ziomkowie. I tak dalej.
Prymitywizm tej ideologii uniemożliwia jakąkolwiek dyskusję. I prawdę powiedziawszy, nie ma sensu podejmować dialogu z jej wyznawcami, podobnie jak nikt nie polemizuje z bredniami antysemitów. Wystarczy, że ich poglądy zostały napiętnowane i wyrugowane z przestrzeni publicznej. Przecież antysemici nie zniknęli ani nie zmienili przekonań. W ostatnich dekadach przestali się rzucać w oczy, bo po prostu wstydzą się i boją jawnie głosić swoje tezy. I dobrze. Byłoby jeszcze lepiej, gdyby w podobny sposób udało się napiętnować ideologię nacjonalistyczną, która w XX wieku okazała się pożywką dla zbrodni i aktów ludobójstwa.
W tej misji nie wystarczy sama presja opinii publicznej – potrzebna jest też odpowiednia polityka władz. Jej elementem była inicjatywa postawienia pomnika nagrobnego krasnoarmiejcom. Inicjatywa jak najbardziej godna pochwały i wsparcia. Tyle że wycofanie się z niej pod presją grupki agresywnych krzykaczy budzi niepokój. Tym większy, że ta skłonność do ustępowania wydaje się stałą cechą nowej ekipy – ujawniła się także w sprawie krzyża na Krakowskim Przedmieściu.
Szanowni państwo rządzący, sprawowanie władzy czasem wymaga zdecydowania. Naiwnością jest wiara, że można wyeliminować z życia publicznego różne patologiczne postawy i ideologie, nie narażając się i ustępując ich wyznawcom. Gdybyśmy się kierowali tą logiką, po całej Europie do dziś bezkarnie hasałyby tabuny antysemickich oszołomów.
Wojciech Maziarski
»Czytaj inne opinie publicystów Newsweeka
Inne tematy w dziale Polityka
