Wskazane w pierwszej części trzy cykle wynikają ze stosunku podmiotu poznającego do przedmiotu, którym może być jakikolwiek podmiot i przedmiot ulegający poznaniu. W następujących cyklach podmiot jest podrzędny, równorzędny i nadrzędny w relacji z przedmiotem. Pierwszy, kiedy poznając przedmiot, po prostu nie wie, o co chodzi. Drugi, gdy pierwsze własności przedmiotu i doświadczenia zostają poznane, powstaje możliwość ich użycia, stają się dla podmiotu źródłem poznania dalszych własności, „po nitce do kłębka”. Trzeci, gdy używając stopniowo wzrastającej wiedzy podmiot dochodzi do poznania wszystkich własności przedmiotu znając warunki użycia, wie jak na różne sposoby używać przedmiotu. Znany jest zakres użyteczności przedmiotu, poza którym ten albo jest nieużywany albo ulega zniszczeniu, nadużyciu własności, np. coś niszczy się w testach wytrzymałości.
Warto zapytać, skąd dokładnie biorą się te trzy cykle? Ponieważ piszę o poznaniu poznania, a więc jedno „poznanie” jest podmiotem, który poznaje. Drugie „poznanie” jest przedmiotem, czyli jakie zjawiska w swoim poznaniu przedmiotowym obserwuje podmiot. Na podstawie poznania poznania, czyli samopoznania człowieka można wyjaśnić, co dzieje się w trakcie tych cykli. Z pomocą, czyli aby związać ten opis procesu z pracą istniejącą można najprościej wskazać na psychologa rozwojowego J. Piageta i opisane przez niego cykle, nazywane fazami: sensoryczno-motoryczna, przedoperacyjna, operacji konkretnych, operacji formalnych. Pierwsza dotyczy ciała, druga, egocentryzmu, trzecia, logiki i związków przyczynowo-skutkowych, czwarta, tego samego na wyższym stopniu abstrakcji. Ponieważ te fazy nie wyczerpały wszystkich pytań w psychologii rozwojowej – najogólniej mówiąc – pojawiły się pomysły dalszych cykli lub rozszerzenia fazy operacji formalnych.
Nakładają się tutaj dwa zagadnienia. W odniesieniu do rozwoju człowieka mówimy o dwóch współwystępujących procesach, w których występują cykle. W jednym przypadku mowa jest o cyklach, w których opisuje się łącznie zmiany dotyczące ciała i w ramach cykli życiowych, jak dzieciństwo, młodość, dojrzałość, starość pojawiają się związki z cyklami poznawczymi występującymi w życiu. Drugi proces nadrzędny, to rozwój poznawczy, który w istocie jest schematem samopoznania człowieka. W nim ziszcza się sens życia.
Druga frakcja cykli
Wracając do wspomnianych na początku trzech cykli (podrzędny, równorzędny, nadrzędny) i łącząc je z fazami Piageta można opisać schemat samopoznania, jako proces sześciu cykli. Wtedy cykl podrzędny (prerefleksyjny) tworzą dwa podstawowe, w ramach których podmiot dochodzi, u wypełnienia drugiego do pierwszego poznawczego uprzedmiotowienia siebie w świecie w sposób w pełni uświadomiony. Cykl równorzędny (prorefleksyjny) tworzą trzy mniejsze cykle, u wypełnienia trzeciego dochodzi do następnego poznawczego uprzedmiotowienia siebie, także w sposób wysoce świadomy. Ale w tym przypadku skokowy rozwój świadomości, po stopniowym procesie jakim jest cykl następuje, bo podniesieniu ulega poziom abstrakcji w spostrzeganiu siebie, 'ja' staje się bardzo abstrakcyjne. Moment ten jest świadomym rozpoznaniem bycia zdolnym do samoświadomości, czyli potocznie znane cogito ergo sum w poznaniu i przeżyciu. Podobnie jak zrobił to i opisał Kartezjusz i jak zdarzy się każdemu szczególnie silnie, gdy przeprowadzi na sobie proces odszukania siebie w świadomości poznającej (siebie) po raz pierwszy. Trzeci, cykl nadrzędny (refleksyjny) to jeden cykl. Najprościej ujmując chodzi w nim o to, że podmiot dysponując świadomością siebie faktycznie odkrywa coś, co można nazwać płaszczyzną istnienia mentalnego. Odkrywa, że cogito to miejsce poznania przedmiotów abstrakcyjnych, a zmysłowych w przenośni z zachowaniem rezerwy wobec zmysłowego doświadczenia, ponad nim i przed reakcją na doświadczenie. Wspomnieć należy o metacyklu, gdy samopoznanie ulega spełnieniu, poznaniu ulega natura poznania, a więc natura podmiotu poznającego. Przejście na ten cykl jest Wyzwoleniem od tożsamości interpretowanej jako zależność od świata zmysłowego i przedmiotów abstrakcyjnych, a przede wszystkim jest to poznanie nadrzędności Świadomości. Tym samym jako poznanie poznania jest osiągnięciem poznania absolutnego w zakresie, który od Istoty ulega rozwinięciu, tu uwydatniony zostaje sens rozwoju poznawczego człowieka w ewoluowaniu świadomości. Ponieważ w trakcie rozwoju poznawczego najważniejsze zmiany dotyczą świadomości rozumianej jako substancja istniejąca (ontologia) o zdolnościach poznawczych (epistemologia). Ta w sposób stopniowy i skokowy w cyklach w całym procesie odkrywana jest przez siebie (podmiot), jako zdolna do ujmowania większych struktur przedmiotowych świata i siebie (relacji 'ja'-świat), i tym samym zdolna do wzmocnienia siebie. Ponieważ w procesie cykli wzrasta siła nasycenia świadomością refleksji nad sobą i każdym przedmiotem poznania pod wpływem poznania wielostronności i szczegółowości doświadczenia relacji 'ja'-świat. Lub innymi słowy w układzie samoświadomości: świadomość świadomości, jeden człon ulegając poznawaniu przechodzi z poziomu podświadomego na świadomość czynną o sobie i świecie. W życiu codziennym, to zdolność odróżniania przedmiotów ze wzrastającą szczegółowością (możliwa jest także zmiana koncepcji i metody spostrzegania), ogląd ich coraz bogatszej struktury, zdolność łączenia struktur w większe z nisko uświadomionym noematem, że struktury te są częściami największej, jaką jest Byt. Nowemu poznaniu cząstkowemu, refleksji nad doświadczeniem, towarzyszy wzmocnienie świadomości (uważności, koncentracji), to wyraz rozwijania zdolności nasycania refleksji świadomością, która ewoluuje przez życie i ma więcej własności. Bo w ramach tej ewolucji mieści się zasadniczo świadomość, jako rosnąca zdolność nasycania świadomością, czyli poznaniem, siebie jako bytu istniejącego w Bycie. Następuje na podstawie światopoglądu, który wyraża sposób rozumienia (pryzmat spostrzegania, warunki percepcji) Bytu i siebie. A także na podstawie tożsamości (wyłączona z tego zbioru cech jest tożsamość istotowa, czyli samoświadomość), realnego odniesienia podmiotu do siebie i świata w konkretnych zachowaniach i wypowiedziach. Światopogląd i tożsamość pozostają w ścisłym związku, to poznanie i istnienie podmiotu w relacji do siebie i świata, poznanie jak istnieć i jak istnieje się.
Na każdym z sześciu cyki obowiązuje jeden schemat: podmiot zaczyna cykl z „rozbiciem” światopoglądu z powodu nowego poznania, a więc i brakiem uzasadnienia dla tożsamości, która w różny sposób wynika ze światopoglądu. Następnie na podstawie nowego poznania, charakterystycznego i wyłącznego dla każdego cyklu podejmuje próbę stworzenia nowego światopoglądu i tożsamości, co następuje w procesie doświadczeń i refleksji nad nimi, nad relacją 'ja'-świat w praktyce. Nowe poznanie staje się głównym przedmiotem cyklu i jego paradygmatem, metodą twórczego poznania i użycia relacji 'ja'-świat. W procesie refleksji dochodzi do pewności, iż trafnie rozpoznał w jaki sposób konstruować relację 'ja'-świat. Światopogląd i tożsamość dochodzą do stanu dojrzałości zweryfikowanego w długim szeregu refleksji. Wraz z pewnością, iż poznał zaczyna używać światopoglądu i tożsamości w celu kształtowania relacji 'ja'-świat w najlepszy dla siebie sposób. W ten sposób poznaje w procesie refleksji nad użyciem, że przedmiotowa zasada mająca regulować w sposób zgodny relację 'ja'-świat nie jest całą obiektywną wiedzą o tej relacji. Czyli poznaje, że jego światopogląd i tożsamość danego cyklu są ułomne. Ten proces refleksji buduje jego wiedzę o przedmiocie cyklu, rozwija świadomość i samoświadomość, aby w kumulacji refleksji wywołać refleksję szczytową uświadamiającą nowe poznanie. Powoduje to nowe „rozbicie” światopoglądu i tożsamości i nowy wyższy cykl poznawczy.
W sześciu cyklach podmiot poznaje jedną z własności Bytu i siebie, poznania i istnienia w sensie mentalnym i zmysłowym. W szeregu cykli buduje świadomość, światopogląd i tożsamość w sposób coraz bardziej zupełny przez okresowe znoszenie „emfazy poznawczej”, sposobu myślenia o przedmiocie cyklu, który utrzymuje go na danym cyklu. Motorem poznania w pierwszej części cyklu jest zgodność, zgadzanie się nowego poznania z refleksją i doświadczeniem. W drugiej części dominuje sprzeczność, która wyraża nadużycie światopoglądu i tożsamości, osiągnięta w przejściu cyklu pewność jest przesadna, poznana niezupełnie. Zarówno w całości sześciu cykli i na wszystkich cyklach można wskazać relację podmiotu do przedmiotu: podrzędną, równorzędną i nadrzędną. Cudzysłowowe rozbicie światopoglądu i tożsamości polega na tym, że wraz z cyklicznym przewrotem myślowym ich paradygmat traci pierwszeństwo. Istnieje jako obiektywna wiedza, bo uporządkowana w drugiej części cyklu, bez naczelnej rangi, jako wiedzy tłumaczącej relację 'ja'-świat w sposób zupełny, tę podmiot nadaje w trakcie cyklu, gdy osiąga pewność. Zatem w cyklach powstaje obiektywna wiedza o sobie i Bycie przez poznanie cząstkowości rozumienia relacji 'ja'-świat w myśl danej zasady na danym cyklu. Samopoznanie i poznanie Bytu realizowane jest w cyklach poznania, które odróżnia od siebie poziom abstrakcji, a więc narzucany jest w trakcie rozwoju poziom abstrakcji 'ja' i Bytu, wyższy poziom abstrakcji cechuje przedmiot na każdym dalszym cyklu. W ramach wszystkich cykli podmiot poznaje nadrzędną relację 'ja'-świat.
W dalszej części „Poznanie poznania 4,1” opiszę wszystkie cykle po kolei i wyjaśnię proces ewolucji.
Komentarze