PPK to nowość w systemie oszczędzania. Czym się różni od OFE, IKE, IKZE i PPE? Odpowiedzi znajdziesz poniżej.
Jak oszczędzają Polacy?
Zanim wytłumaczę, dlaczego PPK to nowy sposób oszczędzania i czym różni się od dotychczasowych form, zobaczmy, w jaki sposób odkładamy pieniądze. Poniższy wykres prezentuje strukturę aktywów gospodarstw domowych i jest wynikiem analizy przeprowadzonej przez Polski Fundusz Rozwoju (polecam cały raport, który dostępny jest pod tym linkiem: https://www.mojeppk.pl/pliki/repozytorium-plikow/materialy-do-pobrania/pdf/PFR_Oszcz-dno-ci_202009.pdf ).
Struktura aktywów domowych w Polsce1.
Zdecydowaną większość naszych oszczędności trzymamy w gotówce (udział w aktywach 11,4%) i rachunkach bieżących (udział 29,4%). Sumując, daje nam to 40,8% aktywów, których de facto nie można zaliczyć do sposobów oszczędzania długoterminowego z zamiarem ochrony zgromadzonego kapitału, a co najwyżej przechowywania naszych środków pieniężnych.
Ponadto, biorąc po uwagę, że w zdecydowanej większości środki na rachunkach bieżących nie są oprocentowane oraz zakładając inflację, ten sposób oszczędzania generuje ujemną realną stopę zwrotu, tym samym wraz z upływem czasu spada siła nabywcza naszych oszczędności.
Kolejną pozycją w zestawieniu są depozyty terminowe popularnie nazywane lokatami bankowymi, stanowiące 13,8% struktury naszych aktywów i jest to pierwsze rozwiązanie, które można nazwać formą oszczędzania. Trzeba jednak podkreślić, że zyskowność tego produktu jest uzależniona od poziomu stóp procentowych w Polsce ustalanych przez Radę Polityki Pieniężnej. Niestety na chwilę obecną oprocentowanie depozytów terminowych oscyluje w okolicy 0% i patrząc na wypowiedzi Prezesa RPP ten stan szybko się nie zmieni (vide. wypowiedź dla RMF FM – „Jeżeli chodzi o moje osobiste zdanie to potwierdzam to, że przypuszczam, iż do końca mojej kadencji i kadencji Rady stopy pozostaną na tym samym poziomie, a generalnie w tym okresie prawdopodobieństwo obniżenia (stóp) będzie większe niż podwyższenia”2). Zakładając zatem inflację, ten sposób oszczędzania prawdopodobnie nie uchroni naszego kapitału przed jej skutkami.
Produktami, które mogą ochronić nasze oszczędności przed inflacją są z pewnością fundusze inwestycyjne (vide tabela z średniorocznymi stopami zwrotu funduszy inwestycyjnych). Kupując jednostki uczestnictwa danego funduszu, sami dostosowujemy poziom akceptowalnego ryzyka i horyzontu inwestycyjnego poprzez wybór odpowiedniego dla nas funduszu, a jest ich w Polsce całkiem sporo – 8513 dostępnych dla klientów detalicznych. Niestety udział tych produktów w strukturze aktywów finansowych gospodarstw domowych wynosi zaledwie 5,1%.
Innymi formami ucieczki przed inflacją, albo nawet inwestowaniem długoterminowym jest zakup akcji notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych (udział ok 2,5%) lub dłużnych papierów wartościowych (udział ok 0,6%). Jak jednak widać ich udział w naszej strukturze jest jaszcze mniejszy niż funduszy inwestycyjnych i wymaga zdecydowanie większej wiedzy eksperckiej.
Ostatnią pozycją wartą przytoczenia są uprawnienia emerytalno-rentowe (udział 6,6%), w skład której wchodzą m.in.:
1. Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE)
2. Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego (IKZE)
3. Indywidualne konta emerytalne (IKE)
4. Pracownicze programy emerytalne (PPE)
Udział tej pozycji w naszej strukturze aktywów nie jest imponujący, ale przedstawia szereg istotnych produktów o charakterze inwestycji długoterminowych podobnych do PPK. Wyjaśnijmy zatem na czym każdy z tych produktów polega.
OFE
Otwarte Fundusze Emerytalne, czyli reforma emerytalna mająca w swoich założeniach odciążyć Zakład Ubezpieczeń Społecznych4 i przynieść odpowiednią stopę zwrotu zapisanym do tego systemu uczestnikom. Niestety ze względu na zbyt wysokie opłaty pobierane przez instytucje finansowe oraz szereg niefortunnych zmian w tym systemie, reforma zapisała się jako jedna z najgorszych kart w historii polskiego rynku kapitałowego, co widać po osiągniętych wynikach (vide tabela poniżej). Jako ciekawostkę należy dodać, że w różnego typu przetargach na prowadzenie PPK wynik osiągnięty przez instytucje prowadzące OFE i należące do tej samej grupy kapitałowej, co spółka oferująca PPK nie jest brany pod uwagę.
IKE i IKZE
IKE i IKZE, czyli produkty oszczędnościowe pozwalające na wykorzystanie ulg podatkowych w taki sposób, aby zmaksymalizować stopę zwrotu zgromadzonych oszczędności. Dzięki tym produktom możemy uniknąć podatku od zysków kapitałowych, popularnie nazywanego „podatkiem Belki”, a nawet uzyskać ulgę od podatku dochodowego już w kolejnym roku po wpłacie na konto! Niestety nadal bardzo niewielu Polaków zdaje sobie sprawę z istnienia tych produktów, stąd tak niski odsetek osób posiadających te produkty (IKE – ok. 1 mln osób oraz IKZE – ok. 650 tys.5).
Pracownicze Programy Emerytalne
Ostatnim z omawianych produktów są Pracownicze Programy Emerytalne, będące bardzo podobnym rozwiązaniem do Pracowniczych Planów Kapitałowych. Najważniejszą różnicą jest fakt finansowania całości składki na PPE przez pracodawcę (w PPK pracodawca finansuje jedynie część wpłat). Dobrowolność tego rozwiązania oraz ciężar finansowy nakładany na pracodawcę powodują, że w Polsce jest to produkt niszowy dostępny u niewielu pracodawców.
PPK – na czym polegają?
Dlaczego zatem PPK jest określane jako nowość w obecnym systemie oszczędzania?
Przytoczona struktura aktywów gospodarstw domowych pokazuje, jak dużą część naszych oszczędności przechowujemy w formie, która nie zapewnia nam nawet ochrony przed inflacją. Z kolei pozostałe produkty pozwalające lepiej zabezpieczyć naszą finansową przyszłość i charakteryzujące się odpowiednimi zachętami podatkowymi są wykorzystywane przez niewielki procent naszego społeczeństwa. Na dodatek, jak pokazała historia Otwartych Funduszy Emerytalnych, popełniono mnóstwo błędów, planując reformy naszego systemu emerytalnego, do czego walnie przyczyniły się również instytucje finansowe prowadzące OFE.
Pracownicze Plany Kapitałowe wydają się być pozbawione wad wskazanych w powyższej analizie i zawierają też większość atutów wykorzystywanych przy produktach oszczędnościowych. Dlaczego stawiam taką tezę?
1. Po pierwsze prywatność środków ze względu na wpisanie ich literalnie do ustawy o PPK daje komfort, którego pozbawione były OFE.
2. Po drugie program PPK nie musi oznaczać lokowania środków na długie lata, wszak w każdym momencie można z PPK zrezygnować, otrzymując całość swoich wpłat (po uwzględnieniu stopy zwrotu) oraz część wpłat pracodawcy (pomniejszonych o składki naliczone na rzecz ZUS). Oczywiście, jeżeli wpłaty pracownika lub pracodawcy wygenerowały zyski, to konieczne jest także naliczenie podatku od zysków kapitałowych. Dzięki możliwości rezygnacji w każdym momencie, PPK pozwala na postrzeganie tej formy oszczędzania również w krótkoterminowej perspektywie.
3. Po trzecie dzięki wprowadzeniu trzech różnych podmiotów (pracodawca, państwo, pracownik) oszczędzających na rzecz pracownika zmniejszamy ryzyko utraty części kapitału wpłaconego przez pracownika w przypadku ujemnych stóp zwrotu.
4. Po czwarte wpłaty do PPK zwolnione są z podatku od zysków kapitałowych, a pracodawca nie musi naliczać składek ZUS.
5. Po piąte środki zgromadzone na PPK są dziedziczone, a osoby uposażone są zwolnione z podatku spadkowego.
6. Po szóste wysokość opłat za zarządzanie jest ograniczona ustawowo do poziomu 0,5%, dzięki czemu PPK stają się bardzo efektywną formą inwestowania pod względem kosztowym. Niektóre instytucje finansowe, zdając sobie sprawę z faktu, iż PPK jest nowym produktem, zrezygnowały z pobierania opłat za zarządzanie do końca 2020 roku, a jedna z nich nawet do 2022 roku. Dzięki temu uczestnicy mają szanse po prostu go przetestować i sprawdzić jego atuty bez konieczności ponoszenia jakichkolwiek opłat.
7. Po siódme uczestnik PPK może wykorzystać zgromadzone na jego rejestrach środki w trakcie trwania programu, nie tracąc przypisanych mu benefitów, o ile wykorzysta te środki w określonych celach (np. na wkład własny pod kredyt mieszkaniowy lub leczenie w związku z poważnym zachorowaniem).
8. No i na koniec jest to system dobrowolny z elementem obowiązkowego wprowadzenia przez pracodawców. Dzięki temu szansa na powszechniejsze korzystanie staje się o wiele większa w porównaniu do dotychczasowych rozwiązań.
Podsumowując, ustawodawca wyciągnął wnioski z błędów popełnionych w przeszłości. Pracownicze Plany Kapitałowe wydają się być produktem kompletnym, z odpowiednimi zachętami podatkowymi i szansą na powszechne wykorzystywanie przez pracowników - dzięki obowiązkowi wprowadzenia programu u pracodawców.
1 https://www.mojeppk.pl/pliki/repozytorium-plikow/materialy-do-pobrania/pdf/PFR_Oszcz-dno-ci_202009.pdf
2 https://www.rmf24.pl/ekonomia/news-prezes-nbp-przewiduje-stopy-procentowe-do-2022-roku-bez-zmia,nId,4309833
3 Dane za Analizy.pl
4 https://sobieski.org.pl/geneza-ofe/
5 Na podstawie raportów KNF
Autor: Waldemar Rutkowski, kierownik zespołu wsparcia sprzedaży BPS TFI .
