O ile wszyscy wiedzą co do jest Wikipedia (na marginesie: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Głupie_dowcipy_i_czysty_bezsens/Wikipedia_to_ZŁO); o tyle nie każdy orientuje się, czym jest siostrzany projekt Wikipedii - Wikibooksy: http://pl.wikibooks.org/wiki/Wikibooks:Strona_główna.
Wikibooks to portal wolnych podręczników, które każdy może pisać, tworzyć własne podręczniki, zmieniać istniejące, kopiować, zapisywać i rozpowszechniać. Pisane są tam podręczniki wolne, bezpłatne, które każdy może uzupełniać, poprawiać w nich błędne dane, recenzować na stronach dyskusji, dodawać bibliografię i aktualizować zgodnie z najnowszymi wynikami badań.
Każdy z podręczników nie ma ograniczeń co do liczby stron. Nikt, ani wydawca, ani sponsor nie może narzucić nam tego, co chcemy napisać i jak wiele. Wszystko zależy od nas (i innych współautorów rzecz jasna). Podręczniki na Wikibooks często przypominają otwarte projekty, gotowym książkom jest bowiem poświęcony inny wiki - projekt: Wikiźródła (http://pl.wikisource.org/wiki/Wikiźródła:Strona_główna). Do każdej choćby najmniejszej informacji zawartej w podręczniku można dodać klasyczne przypisy, jak też linki do innych stron w internecie, często specjalistycznych artykułów i obcojęzycznej literatury.
Ogromną zaletą jest to, że podczas pisania korzystamy z bazy danych pozostałych wiki - portali: Wikisłownika (http://pl.wiktionary.org/wiki/Wikisłownik:Strona_główna); Wikicytatów (http://pl.wikiquote.org/wiki/Strona_główna); wspomnianych już tekstów źródłowych (Wikiźródeł); a także zbioru medialnego "Commons" - zwłaszcza map i fotografii (http://commons.wikimedia.org/wiki/Strona_główna). Dzięki temu do każdego podręcznika można dodawać tabelki, wykresy, mapy i zdjęcia.
Pozostaje jeszcze pytania po co? po co pisać taki podręcznik? dla własnej satysfakcji? hobby? radości tworzenia, dzielenia się swoją wiedzą? czerpania z wiedzy innych? Wszystko po trochu.
Jeśli chodzi o zawartość polskich Wikibooksów, to księgozbiór został podzielony na działy "nauki ścisłe i przyrodnicze", "nauki techniczne", "informatykę", "nauki humanistyczne i społeczne", "sport i rozrywkę" oraz "książki różne i poradniki". Oprócz tego pomocą służy system kategorii. Każdy podręcznik został bowiem umieszczony nie tylko w odpowiednim dziale, ale i przypisany pod właściwą kategorię (naturalnie pomyłki się zdarzają). Widoczna jest przewaga podręczników z nauk ścisłych i informatyki, co jest zupełnie zrozumiałe, biorąc pod uwagę profil wikipedystów. Doskwiera niski poziom podręczników z historii, ale miejmy nadzieję, że to się zmieni. W ramach Wikibooks wydzielono też dział podręczników dla dzieci "Wikijunior".
No dobrze, ale powstaje inne pytanie: a co jeśli podręcznik będzie zawierać błędne dane. Odpowiedź jest prosta: należy je samemu poprawić lub napisać o tym na stronie dyskusji danej strony. Zarzuty o wadliwości wiki - podręczników należy uznać za chybione. Tak, jak każdy może błąd wpisać, tak każdy może błąd poprawić. Zaś w gotowej, wydrukowanej książce sami błędów nie naprawimy, nie napiszemy niejasnego akapitu od nowa, nie uzupełnimy spisu treści, nie naprawimy literówek i nie dodamy przypisów.
Korzystnie jest, aby osoba zabierająca się do pisania podręcznika miała obycie z Wikipedią. Musi bowiem orientować się w zasadach pisania tekstu z użyciem tzw. "wikikodu", który jest - moim zdaniem - dość podobny do języka HTML. Żargon wikipedystyczny może bawić a niektórych może dziwić to, że reguły pisania podręczników ustalają sami autorzy. Nie ma grupy trzymającej władzę, a administratorzy (których wybierają sami autorzy) reagują raczej w wyjątkowych przypadkach. Oczywiście zdarzają się spory i wojny edycyjne, co jest naturalne w każdej grupie społecznej i w każdej pracy. Jest też tak, że gdy autor znajdzie już swoją niszę i się w nią zagrzebie razem ze swoim podręcznikiem, to nikt nie będzie mu przeszkadzać.
Edytować podręczniki można anonimowo lub posiadając swoje konto Każdy z reguły specjalizuje się we własnym podręczniku, np. "Fizyka matematyczna" (http://pl.wikibooks.org/wiki/Fizyka_matematyczna); "Piwowarstwo domowe" (http://pl.wikibooks.org/wiki/Piwowarstwo_domowe), czy "Pszczelarstwo" (http://pl.wikibooks.org/wiki/Pszczelarstwo/Okładka).
Zaletą Wikibooksów jest klimat wspólnej pracy nad podręcznikami. Portal ten nie jest tak konfliktowy jak Wikipedia, pozwala na spokojne, systematyczne i powolne pisanie a dla niektórych wikipedystów, którzy przenieśli się do Wikibooksów właśnie z Wikipedii może przypominać... sanatorium.
Paradoksalnie bolączką Wikibooksów są często... ich autorzy, którzy porzucają stworzony podręcznik na początku pisania; nie zachowują wymogów redakcyjnych itp. Niektóre podręczniki mogą przypominać słabe uczniowskie wypracowania, co może zniechęcać do korzystania z serwisu. Niepełne podręczniki są to tzw. "stuby", które mogą być usuwane, z reguły wówczas, gdy zawierają poniżej ok. 25 % treści i brak merytorycznych edycji od ok. roku. Strony (zwane "modułami"), które są wadliwe merytorycznie, redakcyjnie, technicznie, stworzone dla żartu lub jako wandalizm (tj. strona zawierająca wulgaryzmy) albo naruszające prawa autorskie (najczęściej plagiaty z Wikipedii lub www.ściąga.pl) są usuwane w trybie natychmiastowym, jako tzw. "ek-i" ("ek", to skrót od "ekspresowe kasowanie").
Porządny podręcznik na Wikibooks to powód do chwały jego autorów; tym bardziej, że wiki - podręczniki są wysoko pozycjonowane przez przeglądarkę Google. Zatem: do roboty! niech każdy pisze podręcznik!
P.S. ostatni tekst poświęciłem wymyślonym przez siebie knowaniom NFZ. Po napisaniu go wracałem trolejbusem do domu i na jednej z głównych ulic Lublina zobaczyłem wielkie, zielone bilbordy reklamujące badania tomografu komputerowego i rezonansu magnetycznego w prywatnej klinice. Jak tu nie wierzyć w spiski?
Karol Dąbrowski
