To prawdziwe „Opus Magnum”. Mówię o monumentalnej pracy „Dziewczyny z brązu, chłopaki ze złota”, jaka właśnie się ukazała i od razu stała się dużym wydarzeniem w polskim środowisku sportowym. Cieszę się tym bardziej, że sześciuset stronnicowe dzieło autorstwa Macieja Zdziarskiego powstało z mojej inspiracji i inicjatywy. Jej podtytuł mówi wiele: „Rozmowy o siatkówce i nie tylko z medalistami Igrzysk Olimpijskich z Tokio (1964), Meksyku (1968) i Montrealu (1976). Zawiera ona wywiady z polskimi siatkarkami, które zdobyły dwa brązowe medale olimpijskie na Igrzyskach w Japonii i Meksyku oraz z naszymi mistrzami olimpijskimi z Kanady. W Tokio przed 57 laty siatkówka debiutowała w oficjalnym programie letnich IO (wcześniej była grą pokazową na Igrzyskach VIII Olimpiady w Paryżu w 1924 roku). W tamtym czasie nasze siatkarki były zdecydowanie lepsze niż siatkarze. To one zdobywały tytuły wicemistrzyń świata i brązowych medalistek mistrzostw globu, to one seryjnie kompletowały medale Mistrzostw Europy. Tymczasem mężczyźni pierwszy medal ME zdobyli…15 lat po pierwszym medalu pan, w Izmirze w 1967 roku.
„Dziewczyny z brązu”...
Tak naprawdę lata 1950-te i 1960-te to era polskiej siatkówki żeńskiej.
Z kolei lata 1970-te i początek 1980-ych to czas reprezentacji panów-mistrzów świata z 1974 roku. Na powtórzenie tego sukcesu trzeba było czekać 40 lat. Ich złoty medal olimpijski był i jest wyjątkiem - nigdy wcześniej i nigdy potem męska reprezentacja Polski nie zdobyła żadnego medalu olimpijskiego, choć wystąpiła na sześciu z siedmiu ostatnich Igrzysk Olimpijskich, przy czym w pięciu z nich przegrywając ćwierćfinał, a więc walkę o pierwszą „czwórkę”. Nasi ówcześni reprezentanci zdobyli tez aż pięć razy tytuł wicemistrza Europy. Finałowe boje Biało-Czerwoni toczyli zawsze ze Związkiem Sowieckim, wygrywając na mistrzostwach globu i Igrzyskach Olimpijskich i regularnie przegrywając finały mistrzostw Starego Kontynentu.
Z drużyny szesnastu siatkarek, które zdobywały dla Polski medale na IO przed 57 laty i 53 laty żyje osiem. Wywiadów jest jednak dziewięć, bo autor książki zdążył zrobić wywiad przed jej śmiercią z Halina Aszkiełowicz-Wojno. To imponujące rozmowy, z paniami, które dziś podsumowują pewnie swoje sportowe i nie tylko sportowe życie. To, podobnie jak z chłopcami naszej „złotej drużyny” trenera Huberta Jerzego Wagnera – rozmowy po prostu z ciekawymi ludźmi.
Tytuły owych wywiadów wiele mówią o ich treści. Wywiad z kapitan reprezentacji Krystyną Czajkowską-Rawską, dziś mieszkającą pod Makowem Podhalanskim nosi tytuł: „Ukłoniłyśmy się w stronę loży cesarskiej. Dostałyśmy ogromne brawa!”. Z kolei z mieszkającą w stolicy Marią Golimowską: „Sport się skończył – i do widzenia, nie ma go. Wolę normalne życie”. Zaś rozmowa z kolejną warszawianką Krystyną Jakubowską: „Myśmy naprawdę ostro trenowały. W Legii zasuwałam za puszkę mielonki, za tabliczkę czekolady”. Rozmowa z gdańszczanką Krystyną Krupą zatytułowana jest następująco: „Jak ktoś wystawiał jedna ręka , tak jak teraz to się robi, trener mówił: >>Z jedną ręką to pod kościół<<”. Z krakowianką Józefą Ledwig z kolei: „Wolę współczesną siatkówkę, bo są dłuższe akacje, więcej się dzieje na boisku. I szybciej”. Z jej koleżanką z drużyny Białej Gwiazdy, mieszkającą dziś pod Radomiem Wanda Wiechą-Wanot: „Zapraszam do Krakowa, będziesz grała w Wiśle. Józia powiedziała, że chce z tobą trenować”.
Wywiad z kolejną warszawianką Krystyną Ostromęcką-Guryn: „Pociągały mnie wspólna gra, wspólne starania, by wygrać mecz. W ogóle nie czuję potrzeby rywalizacji”.
Z mieszkanką Łodzi, w której grała całe swoje życie - Barbarą Hermel-Niemczyk, (matka późniejszej mistrzyni Europy z roku 2003) zaś: „To zaszczyt reprezentować Polskę, nosić orzełka, słyszeć hymn. Trzeba to przeżyć”.
Rozmowa z nieżyjącą już ś. p. Haliną Aszkiełowicz-Wojno, pochodzącą z Pomorza, a przez niemal całe dorosłe życie mieszkającą na Dolnym Śląsku zatytułowana jest: „Wystarczyło, że dostrzegli na bluzie nazwę kraju i wołali: >>Cześć, Polonia, cześć<<!”.
Przywrócić ich pamięć
Autor książki, prezes Instytutu Łukasiewicza w swym słowie od autora napisał: „Część moich bohaterów nie ukrywała zaskoczenia tym, że po wielu latach ktoś chce wysłuchać ich opowieści. Czuli, że są – niesłusznie – zapomniani. Jeśli ta książka stanie się cegiełką na rzecz zmiany tego stanu rzeczy, jako autor będę niebywale szczęśliwy”.
Maciejowi Zdziarskiemu dziękuję za słowa skierowane w jego wstępie pod moim adresem: „Wielki udział w jej (publikacji – dop. R. Cz.) ma udział Ryszard Czarnecki, który od wielu lat wspiera i inspiruje inicjatywy upamiętniające wybitne postacie polskiego sportu. Jestem wdzięczny za to, że tak chętnie dzieli się swoją wiedzą i ogromną pasją do siatkówki, jak również za jego pomoc w dotarciu do medalistów z Tokio, Meksyku i Montrealu”.
„Chłopaki ze złota”…
W tym dziele – to właściwe określenie – które czyta się niczym powieść sensacyjną, zwraca szczególną uwagę fakt, że wywiady z naszymi siatkarkami i siatkarzami to wywiady po prostu z ...interesującymi ludźmi . Widać to po rozmowach z naszymi mistrzami olimpijskimi sprzed 45 lat. Wywiad z Edwardem Skrokiem zatytułowany jest: „Dla Jurka to była podstawa: trzeba myśleć, że jesteśmy silni”. Ów tytułowy Jurek to oczywiście słynny „Kat” czyli trener Hubert Jerzy Wagner.
Rozmowa z Ryszardem Boskiem, urodzonym w Radzyminie, dzisiaj mieszkającym w Częstochowie nosi wiele mówiący tytuł: „Po prostu byłem cholerykiem. Teraz nim nie jestem”. Z kolei zapis rozmowy z niegdyś bodaj najlepszym siatkarzem świata, słynnym „Czarnym” – Tomaszem Wójtowiczem, urodzonym w Lublinie, grającym w Świdniku, Warszawie i we Włoszech, a teraz mieszkającym ponownie na Lubelszczyźnie zatytułowana jest niczym deklaracja ideowa: „My, z drużyny Wagnera, jesteśmy twardzi”.
Włodzimierz Stefański, dziś mieszkający w Finlandii (jeden z trzech naszych mistrzów, którzy pozostali na emigracji po grze w tamtejszych klubach) mówi: „Założyliśmy się z żoną o pięć tysięcy, czy wrócimy ze złotem. Przegrałem”.
Zbigniew Zarzycki, który po latach przez pewien czas był trenerem reprezentacji Włoch, też odwołuje się do legendarnego trenera Wagnera: „Nagle mówi: >>Zuzu, wchodzisz<<. Pytam: >>A po co? Przecież idzie fajnie!<<”.
Zbigniew Lubiejewski mówi w swym wywiadzie jakże realistycznie: „Kariera sportowa to jedynie epizod w życiu, trwa parę lat, a potem trzeba stawić czoła prozie życia”.
Mirosław Rybaczewski ,dziś mieszkający we Francji (skądinąd jego córka była reprezentantką swojej nowej ojczyzny w pływaniu, mistrzynią Europy i olimpijka) przypomina: „Wagner powiedział: >>Ryba, zrób coś, obojętnie co, biegaj, skacz, śmiej się<<”.
Kolejny siatkarz „złotej drużyny” Marek Karbarz, zwiazany przez większość kariery sportowej z Resovia i Podkarpaciem podkreśla w swym wywiadzie stara sportowa prawdę: „ Ci, którzy zaczynają myśleć: Co to będzie, gdy...-są przegrani”.
Bronisław Bebel wspomina mecz finałowy IO Montreal 1976: „Jak Rosjanie nas zobaczyli, mówili: Chyba powariowali ci Polacy”. Wreszcie Włodzimierz Sadalski, przez lata grający w Finlandii, do niedawna kierujący Wydziałem Szkolenia Polskiego Związku Piłki Siatkowej mógłby być dla nas umiarkowania i dobrego wychowania. W wywiadzie stwierdził: „Nie ma między nami zawiści, zazdrości. Szanujemy się nawzajem”. Czy nie mogłoby być to motto całego polskiego sportu?
Cieszę się, że udało się znaleźć sponsorów, którzy wsparli te cenna publikacje . Poza resortem kultury, dziedzictwa narodowego i sportu byli to: Polski Cukier, Poczta Polska, Kopalnia „Bogdanka”. Za to składam im najserdeczniejsze podziękowania!
*tekst ukazał się w „Gazecie Polskiej Codziennie” (02.09.2021)
