Zapraszam na swój pierwszy wpis w nowym roku 2021. Na wstępie składam wszystkim czytelnikom życzenia zdrowia fizycznego i psychicznego, a także spełnienia marzeń. Dzisiaj zapraszam na artykuł o genezie naszej rachuby czasu a także opis alternatywnych sposobów liczenia lat.
Czemu rok trwa 365/366 dni?
Kalendarz którego używamy, kalendarz gregoriański, jest kalendarzem słonecznym. Opiera się on o pozorną (bo widzianą jedynie z Ziemi) wędrówkę Słońca względem innych gwiazd na niebie. Wędrówka ta bierze się oczywiście z tego, że Ziemia krąży wokół Słońca i jedno okrążenie zajmuje jej 365,256 doby. Warto jednak wspomnieć o zjawisku precesji, czyli "obracania się" osi obrotu naszej planety. Pełny obrót precesyjny (zwany także rokiem platońskim) zajmuje około 26 tysięcy lat. Za 11 tysięcy lat północny biegun ziemskiego nieba będzie znajdować się w okolicy Wegi, która współcześnie jest od niego oddalona o ponad 50 stopni (na nieboskłonie). Obrót osi ziemskiej zachodzi w przeciwnym kierunku do ruchu obiegowego Ziemi, co oznacza, że rok zwrotnikowy (średni okres od równonocy wiosennej do kolejnej równonocy wiosennej i analogicznie dla reszty pór roku) trwa ok. 365,2422 doby. A ile trwa rok w kalendarzu gregoriańskim? Większość lat trwa 365 dni, lata podzielne przez 4 są najczęściej przestępne, ale nie zawsze. Poprzednikiem kalendarza gregoriańskiego był kalendarz juliański, w którym co czwarty rok bez wyjątków był przestępny. Został on wprowadzony w 45 roku p.n.e. na życzenie Juliusza Cezara i opracowany przez greckiego astronoma Sosygenesa. W kalendarzu juliańskim rok trwał średnio 365,25 doby i na przestrzeni wieków pory roku przesuwały się względem kalendarza. W 1582 roku papież Grzegorz XIII zdecydował, że lata podzielne przez 100, ale nie przez 400 przestępne nie będą, tworząc w ten sposób kalendarz gregoriański. Oznacza to, że 97 lat na 400 jest przestępnych, a zatem rok trwa średnio 365+97/400=365,2425 doby. Różnica między średnią długością roku kalendarzowego a średnią długością roku zwrotnikowego jest dalece mniejsza.
Niektóre części świata mają inną długość roku...
Współcześnie kalendarz gregoriański stał się już ogólnoświatowym standardem, jednak dawniej w wielu regionach świata używano kalendarzy księżycowych lub księżycowo-słonecznych. Miesiąc jako jednostka czasu ma swoją genezę w fazach Księżyca. Średnio jeden miesiąc synodyczny (okres od nowiu do nowiu) trwa 29,53 doby. Nów Księżyca to moment, kiedy jest on między Słońcem a Ziemią i strona Srebrnego Globu zwrócona do naszej planety jest niewidoczna. Księżyc najczęściej nie jest wówczas dokładnie pomiędzy Słońcem a Ziemią, bo jego orbita jest nachylona o 5 stopni względem płaszczyzny orbity Ziemi. W przeciwnym razie przy każdym nowiu następowałoby zaćmienie Słońca. W kalendarzu księżycowym występuje 12 miesięcy księżycowych trwających po 29 lub 30 dni. Cały rok trwa tam 354 lub 355 dni. Powoduje to przesuwanie się miesięcy względem pór roku. Kalendarz ten jest używany głównie w krajach muzułmańskich. Początkiem ery muzułmańskiej jest ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny, która nastąpiła we wrześniu 622 roku. Oznacza to, że od wtedy minęło 1398 lat i 4 miesiące. Tymczasem obecnie mamy 1442 rok ery muzułmańskiej. W kalendarzu gregoriańskim miesiące trwają nieco dłużej (poza lutym 30 lub 31 dni) by dopasować je do długości roku.
Czy można pogodzić miesiące księżycowe z rokiem słonecznym?
Jest to możliwe. Kalendarz księżycowo-słoneczny jest używany dzisiaj głównie w Izraelu i Chinach. Różni się od kalendarza księżycowego dodawaniem w niektórych latach trzynastego miesiąca. Dodawany jest on siedem razy w ciągu 19 lat. Jest to tak zwany cykl Metona. Oznacza to że jeden cykl Metona trwa 19*12+7=235 miesięcy księżycowych. 235 miesięcy księżycowych trwa 6939 dni i 16,5 godziny, tymczasem 19 lat zwrotnikowych trwa 6939 dni i 14,5 godziny. Oznacza to, że ten rodzaj liczenia lat relatywnie dobrze radzi sobie z przesunięciem pór roku względem miesięcy.
