Dziś Wszystkich Świętych. Wspominamy naszych zmarłych. Wczoraj przypomniałem polskich generałów którzy zginęli lub zostali przez Niemców zamordowani. Dziś przypomnę generałów zamordowanych przez Rosjan. W tym przypadku mamy do czynienia tylko z zamordowanymi lub zamęczonymi „na nieludzkiej ziemi”. Ofiarami byli wojskowi różnych rang, wśród nich generałowie stanowili dużą grupę. W świadomości Polaków nie ma jednak pełnego obrazu zbrodni dokonanej przez Rosjan na polskiej generalicji.
Prof. Paweł Wieczorkiewicz: „Gdzieś na Wołyniu bolszewicy wzięli do niewoli polskiego pułkownika, lekarza. … rozpruli mu brzuch, okręcili wnętrzności na kołowrocie studni i puszczając w ruch korbę zmuszali go do biegania wokół, kłując go bagnetami wśród śmiechów.”
Przypomnijmy, spójrzmy kim byli i jak zginęli generałowie Polski Niepodległej.
1. Bronisław Teofil Babiański (77 lat)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Generał armii rosyjskiej.
Krzyż Walecznych.
Od 1883 zawodowy oficer piechoty armii rosyjskiej. Brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej 1904-1905. W I wojnie światowej walczył na froncie niemieckim jako dowódca brygady i dywizji piechoty, generał lejtnant z 1916. W latach 1917-1918 działał w polskich organizacjach wojskowych w Rosji. Od stycznia 1919 w Wojsku Polskim. Dowodził w walkach z Ukraińcami i na froncie bolszewickim Grupą Operacyjną, 10 Dywizją Piechoty, 7 i 6 Dywizją Piechoty. W latach 1920-1921 dowódca Okręgu Generalnego Lublin. Od marca 1921 w stanie spoczynku. Osiadł w Warszawie.
We wrześniu 1939 znalazł się w okolicach Grodna. W październiku aresztowany przez NKWD, zaginął bez śladu.
2. Leon Billewicz (70 lat)
Generał Brygady WP.
Pułkownik armii rosyjskiej.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych
Od 1893 oficer rosyjskiej piechoty. Brał udział w wojnie z Japonią w latach 1904—1905 dowodząc i batalionem. W czasie I wojny światowej, na froncie niemieckim dowodził pułkiem piechoty. W 1915 ciężko ranny. Po przewrocie bolszewickim opuścił armię i w randze pułkownika wstąpił do I Korpusu Polskiego. W 1918 objął dowództwo pułku w 2 Dywizji Strzelców. Po rozwiązaniu I Korpusu w maju 1918 przybył do kraju, działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. Od listopada 1918 w Wojsku Polskim. Został dowódcą Okręgu Wojskowego Radom, z zadaniem sformowania pułku piechoty. Od 1919 dowodził pułkiem w 3 Dywizji Strzelców Wielkopolskich. Wyruszył na front ukraiński. W walkach dotarł nad rzekę Zbrucz. W czasie wojny z bolszewikami brygadą piechoty na froncie litewsko-białoruskim. Od 1921 komendant miasta Brześć n. Bugiem, a później komendant Obszaru Warownego Brześć n. Bugiem. W 1927 przeniesiony w stanie spoczynku. We wrześniu 1939 zgłosił się do sztabu Naczelnego Wodza w Brześciu n. Bugiem i został wyznaczony na dowódcę garnizonu w Dubnie. Dowodził kombinowaną grupą operacyjną.
Dostał się do niewoli sowieckiej 19 września w czasie wycofywania w kierunku granicy węgierskiej. Więziony w Starobielsku przez NKWD. Zamordowany w Charkowie.
3. Bronisław Bohaterewicz (Bohatyrewicz (70 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Oficer armii rosyjskiej
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – czterokrotnie
Od 1889 w armii rosyjskiej. Podczas I wojny światowej dowódca batalionu. Ranny w 1914, do końca wojny pozostawał w niemieckiej niewoli. Od 1918 w Wojsku Polskim. Organizator i dowódca oddziału Samoobrony Grodna (1918–1919), którą włączył do Dywizji Piechoty Litewsko-Białoruskiej. W wojnie 1920 dowódca batalionu, później pułku piechoty oraz Nadniemeńską Brygadą Piechoty wreszcie 2 i 1 Dywizją Litewsko-Białoruską. Uczestniczył w tzw. buncie gen. Żeligowskiego, zajęcia Wileńszczyzny; oficer sztabu Naczelnego Dowództwa Wojsk Litwy Środkowej do stycznia 1922.. Następnie dowódca piechoty dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty (1922-23) i p.o. dowódcy 18 Dywizji Piechoty oraz dowódca okręgu korpusu Warszawa (do końca 1926). W 1927 przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł w Warszawie, zajął się działalnością społeczną.
We wrześniu 1939 znalazł się na Kresach, gdzie został aresztowany przez NKWD i wywieziony do obozu w Kozielsku. Zamordowany w Katyniu.
4. Aleksander Czcheidze (68 lat) Gruzin.
Generał Brygady Wojska Polskiego, oficer kontraktowy.
Od 1892 w armii rosyjskiej. Był świetnym strzelcem, wielokrotnie wyróżnianym za doskonałe wyniki podczas licznych konkursów strzeleckich. Po przewrocie bolszewickim w wstąpił na służbę do armii, nowopowstałej Zakaukaskiej Republiki Demokratycznej. Z chwilą proklamowania Gruzińskiej Republiki Demokratycznej w 1918 został zastępcy komendanta Tyfliskiej Szkoły Junkrów – szkoły oficerskiej. Po wkroczeniu w 1921 armii sowieckiej walczył przeciwko bolszewików. Po upadku Gruzji jesienią 1922 roku przybył do Polski. Odbył w Oficerskiej Szkole Kawalerii i 16 Dywizji Piechoty w Grudziądzu. Od 1927 do 1931 był dowódcą piechoty dywizyjnej w 14 Dywizji Piechoty w Poznaniu. W 1931 przeszedł w stan spoczynku i zamieszkał we Lwowie.
Po wkroczeniu Rosjan we wrześniu 1939, został aresztowany przez NKWD jako „wróg ludu”. W 1940 przewieziono go do więzienia NKWD w Kijowie. Pod specjalnym konwojem przetransportowany do Moskwy, w pierwszych miesiącach 1941 został rozstrzelany.
5. Xawery Czernicki (58 lat)
Kontradmirał Marynarki Wojennej RP, inżynier budownictwa okrętowego.
Oficer rosyjskiej marynarki wojennej
Krzyż Walecznych.
Od 1906 oficer rosyjskiej carskiej marynarki wojennej, od 1908 inżynier okrętownictwa w Kronsztadzie. Od 1910 główny inżynier budowy pancerników w stoczni morskiej w Petersburgu. W 1915 dyrektor w stoczni Rewel (obecnie Tallinn). Pod koniec 1918 podał się do dymisji. W 1919 zgłosił się do Marynarki Wojennej. Był szefem Służby Technicznej Flotylli Wiślanej w Modlinie, a następnie komendantem Portu Wojennego Modlin i kierownikiem Wydziału Mechanicznego w Departamencie dla Spraw Morskich. W 1925 był przewodniczącym komisji budowy infrastruktury Portu Wojennego. W 1926 został pierwszym szefem Administracji Kierownictwa Marynarki Wojennej. Od tego samego roku sprawował funkcję przewodniczącego Komisji Nadzorczej Budowy Okrętów we Francji. Kierował budową niszczycieli „Burza”, “Wicher” oraz okrętów podwodnych typu Wilk. W 1932 objął stanowisko szefa Służb Kierownictwa Marynarki Wojennej. Inicjator budowy Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni i Wydziału Budowy Okrętów w Państwowej Szkole Technicznej w Warszawie. W 1939 wraz z Kierownictwem Marynarki Wojennej ewakuował się do Pińska.
Przebywał w miejscowości Derażny, gdzie został pochwycony przez wojska sowieckie. Zesłano go do obozów jenieckich w głąb Rosji – do Ostaszkowa, Starobielska, Kozielska. Został zamordowany przez NKWD w lesie katyńskim na przełomie kwietnia i maja 1940 roku.
6. Kazimierz Antoni Dzierżanowski (68 lat)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austro-węgierskiej
Order Virtuti Militaria, Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
Oficer zawodowy austriackiej artylerii od 1893. Walczył na frontach I wojny światowej . Od listopada 1918 dowodził polskimi oddziałami na Morawach, przyprowadził do Polski. W Wojsku Polskim przydzielony do Generalnego Inspektoratu Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1919 dowódca brygad artylerii i jednocześnie inspektor artylerii Frontu Północno-Zachodniego. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej odznaczając się bohatersko w walkach o Miński i Bobrujsk. W latach 1919-22 zastępca Generalnego Inspektora Artylerii. Następnie szef Departamentu Artylerii i Uzbrojenia MSWojsk. i dowódca 28 Dywizji Piechoty w Warszawie. Od 1925 komendant Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Dowodził okręgami korpusów w Warszawie, Grodnie i Poznaniu. Od 1932. przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł we Lwowie. Ciężko chorował, nie brał udziału w walkach 1939.
W październiku 1939 r. aresztowany przez NKWD i w drugiej połowie kwietnia przetransportowany do więzienia w Kijowie. Zmarł w celi w stanie skrajnego wyczerpania organizmu.
Najbliższych Generała Sowieci wywieźli do Kazachstanu. Zesłania nie przeżyli 18-letni Stefan i generałowa Janina Dzierżanowska.
7. Franciszek Fabry (73 lata)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austro-węgierskiej
Oficer armii austro-węgierskiej od 1890. Dowodził kompanią, batalionem i pułkiem piechoty, po czym przeniesiony został do korpusu oficerów wojsk kolejowych. Od listopada 1918 w Wojsku Polskim. Był szefem Oddziału Transportów Polowych w Dowództwie “Wschód”, a w 1919 wyznaczony został na szefa Centralnego Zarządu Kolei Wojskowych. Następnie był dowódcą Etapów 6 Armii i inspektorem służby transportowej przy Oddziale IV Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od października 1921 przebywał na leczeniu szpitalnym, a później na urlopie zdrowotnym. W 1922 przeniesiony został w stan spoczynku. Zamieszkał we Lwowie.
W 1939 został aresztowany przez NKWD i w 1940 zamordowany.
8. Stanisław Haller Ritter von Hallenburg (68 lat)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austro-węgierskiej
Krzyż Virtuti Militari IV i V klasy, Krzyż Walecznych – dwukrotnie.
Był kuzynem gen. Józefa Hallera
Od 1893 oficer armii austro-węgierskiej. Ukończył studia w Wyższej Szkole Wojennej w Wiedniu. Kolejno: dowódca batalionu, oficer sztabu korpusu, oficer Sztabu Generalnego, szef sztabu Twierdzy Kraków. W 1916 na froncie włoskim, dowódca pułku artylerii. Od 1918 w Wojsku Polskim. W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził 13. Dywizją Piechoty i Grupą Operacyjną. Dowódca 6. Armii we Lwowie. Przyczynił się do pokonania 1 Armii Konnej Budionnego. Był członkiem Rady Wojennej. W styczniu 1921 przewodniczył delegacji polskiej na rokowania w sprawach polsko rumuńskiej konwencji wojskowej. Inspektor Armii we Lwowie. Od 1923 do 1925 szef Sztabu Generalnego WP. Przeniesiony w stan spoczynku w 1926. We wrześniu 1939, po wybuchu wojny oddał się do dyspozycji Naczelnego Wodza.
Po wkroczeniu Sowietów w 1939 został aresztowany i uwięziony w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD w kwietniu 1940 w Charkowie.
9. Stanisław Józef HLAWATY (71 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austro-węgierskiej
Krzyż Walecznych.
Od 1890 oficer armii austro-węgierskiej w szkolnictwie wojskowym Jako dowódca batalionu walczył na froncie bałkańskim 1915-17. Od 1918 w Wojsku Polskim, komendant korpusu kadetów we Lwowie. W wojnie z bolszewikami dowódca pułku piechoty. Po wojnie na stanowiskach w administracji wojskowej. Od 1928 w stanie spoczynku.
We wrześniu 1939 mieszkał w Stanisławowie. Na wiadomość o agresji sowieckiej popełnił samobójstwo.
10. Kazimierz Andrzej Horoszkiewicz (75 lat)
Generał Dywizji WP
Pułkownik armii austro-węgierskiej
Krzyż Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – dwukrotnie
Oficer rezerwy w armii austro-węgierskiej. W 1895 powołany do zawodowej służby wojskowej. Służbę pełnił w garnizonach Lwów i Rzeszów. W czasie I wojny światowej dowodził pułkiem piechoty.
W Wojsku Polskim od 1919 . W czasie wojny z bolszewikami dowódca 1 pułku strzelców podhalańskich. Po wojnie na stanowiskach dowódczych, od 1922 na stanowisku dowódcy 23 Dywizji Piechoty w Katowicach. W połowie 1926 przeniesiony w stan spoczynku. Zamieszkał w Katowicach.
Po wybuchu wojny ewakuował się na wschodnie tereny RP. Aresztowany przez NKWD wywieziony do ZSRR, gdzie zmarł z wycieńczenia organizmu w Tobolsku w 1942.
11. Albin Marian Jasiński (60 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego,
pułkownik armii rosyjskiej.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – dwukrotnie.
Od 1901 oficer rosyjskiej piechoty. Uczestnik wojny rosyjsko-japońskiej 1904 – 1905. Podczas I wojny światowej dowódca pułku piechoty na froncie niemieckim, ranny. Po 1917 działał w Związku Wojskowym Polaków, w okresie 1917 –1918 dowódca pułku strzelców w i I Korpusie Polskim w Rosji. Od listopada 1918 w Wojsku Polskim. 1919 dowódca VIII Okręgu Wojskowego i czasowo Okręgu Generalnego Łódź. dowódcą 2 Dywizji Strzelców Wielkopolskich . Uczestnik wojny 1920. Dowódca 11 Dywizji Piechoty (1920 –1925) i 25 Dywizji Piechoty (1925–1929). Od 1929 w stanie spoczynku. Osiadł w Zarębkowicach k. Baranowicz.
Po agresji sowieckiej zorganizował Straż Obywatelską w celu ochrony ludności przed bezprawiem. Aresztowany natychmiast po wkroczeniu armii sowiecki. W kwietniu 1940 przewieziony do więzienia NKWD w Mińsku Białoruskim. Osadzony w izolatce, torturowany zmarł.
12. Aleksander Walenty JASIŃSKI-SAS (70 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego,
pułkownik armii austro-węgierskiej
Krzyż Walecznych.
Od 1886 w kawalerii austriackiej. W czasie I wojny światowej zajmował stanowiska sztabowe i dowódcze. Od 1919 w Wojsku Polskim, dowodził dywizjonem kawalerii w wojnie z bolszewikami. Następnie był inspektorem kawalerii Okręgu Generalnego „Pomorze”, komendantem garnizonu Lwów. W 1923 przeniesiony w stan spoczynku. Zamieszkał we Lwowie.
Po wkroczeniu wojsk sowieckich we wrześniu 1939 do Lwowa zaginął.
13. Marian Jasiński (80 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austro-węgierskiej.
Oficer armii austro-węgierskiej od 1907 w Sztabie Generalnym. Pełnił także służbę na stanowiskach liniowych . W czasie I wojny światowej w Ministerstwie Wojny Austrii. W Wojsku Polskim do 1919. Początkowo komendant Domu Inwalidów, potem komendant Korpusu Kadetów we Lwowie. W 1921 przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł we Lwowie, gdzie mieszkał do 1939.
Po zajęciu Lwowa w 1939 przez wojska sowieckie zaginął.
14. Władysław Jędrzejewski (76 lat)
Generał Dywizji Wojska Polskiego,
generał armii rosyjskiej.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
Zawodowy oficer rosyjskiej piechoty. Brał udział w wojnie rosyjsko-japońskiej 1904–1905. W czasie pierwszej wojny światowej dowodził pułkami piechoty oraz 30 Dywizją Piechoty. I Wojnę światową skończył jako generał major awansowany w 1916 roku. Wojsku Polskim od grudnia 1918. W 1919 był komendantem obrony Lwowa, dowódcą 5 Dywizji Piechoty i dowodził załogą obrony Lwowa. Następnie dowodził grupą operacyjną na froncie galicyjskim. Był dowódcą 1 Armii (maj-sierpień 1920), 6 Armii (sierpień-wrzesień 1920) oraz Grupy Operacyjnej 6 Armii (od września 1920). Od stycznia 1921 dowódca Okręgu Generalnego Lublin, a od września 1921 dowódcą Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie. Z dniem 30 czerwca 1924 przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł we Lwowie.
We wrześniu 1939 zgłosił się do służby. Organizował Straż Obywatelską we Lwowie. Został aresztowany przez NKWD 4 października 1939. Zmarł prawdopodobnie w więzieniu we Lwowie w marcu 1940 (albo został rozstrzelany już w 1939).
Syn generała kapitan Tadeusz Jędrzejewski poległ w obronie Warszawy w 1939.
15. Władysław Jan Jung (70 lat)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austro-węgierskiej.
Krzyż Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – trzykrotnie.
W 1890 ukończył w Wiedniu wydział artylerii Akademii Wojskowo Technicznej. Od 1891 oficer zawodowy armii austriackiej. Przeszedł kolejne szczeble dowódcze. W latach 1914-1915 na froncie rosyjskim, 1916-1917 dowódca pułku artylerii na froncie rumuńskim. W 1918 dowódca brygady artylerii na froncie włoskim. Tam dostał się do niewoli. W grudniu 1918 wyjechał do Francji i w styczniu 1919 wstąpił do Armii Polskiej gen. Józefa Hallera. W 1919 objął dowództwo pułku artylerii, a następnie brygady artylerii. Uczestnik wojny z bolszewikami. Dowódca brygady artylerii, inspektor artylerii 2 Armii. Po wojnie dowódca 15 Dywizji Piechoty. Następnie dowódca okręgów korpusu w łodzi i Lublinie. W 1928 przeszedł w stan spoczynku. Osiadł we Lwowie.
W czasie kampanii wrześniowej po kapitulacji obrony miasta Lwowa pozostał w nim do grudnia 1939, a następnie wraz z żoną podjął nieudaną próbę przekroczenia sowiecko-niemieckiej linii demarkacyjnej. Zatrzymany w rejonie Rawy Ruskiej przez sowieckich strażników. Przetrzymywany wiele godzin na mrozie doznał odmrożenia i gangreny obu stóp. Zmarł.
16. Juliusz Klemens KOLMER (72 lata)
Generał Brygady Wojska Polskiego, doktor medycyny,
pułkownik armii austro-węgierskiej.
Od 1989 oficer służby medycznej w armii austro-węgierskiej. Podczas I wojny światowej komendant szpitali wojskowych. Od 1919 w Wojsku Polskim, komendant szpitala wojskowego we Lwowie, następnie szef służb medycznych w pułku piechoty. Od 1926 w stanie spoczynku. Prowadził praktykę lekarską we Lwowie.
Po zajęciu Lwowa przez Sowiety aresztowany w 1940 przez NKWD. Przepadł bez wieści.
17. Aleksander Kowalewski (61 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego,
pułkownik armii rosyjskiej.
Virtuti Militari, Krzyż Walecznych.
Ukończył Oficerską Szkołę Artylerii w Moskwie. Od 1900 zawodowy oficer armii carskiej. Od 1914 na stanowiskach dowódczych w brygadzie artylerii. W 1917, po rewolucji lutowej, wstąpił do I Korpusu Polskiego w Rosji, a następnie przeniesiony został do III Korpusu Polskiego w Rosji. W 1918 w Inspektoracie Polskich Sił Zbrojnych na Ukrainie. Po rozwiązaniu Korpusu przedarł się do Polski. W grudniu 1918 rozpoczął służbę w Wojsku Polskim. W1919 objął dowództwo pułku artylerii polowej. Następnie został szefem Biura Komitetu Uzbrojenia. W 1920 podczas wojny z bolszewikami zajmował się sprawami uzbrojenia. Później szef biura w Komendzie Uzupełnień i członek komisji weryfikacji artylerzystów z armii carskiej. W latach 1922-1924 szef artylerii i służby uzbrojenia Okręgu Korpusu w Łodzi. W okresie 1925- 1927 dowodził 11 Dywizją Piechoty w Stanisławowie. W 1928 przeniesiony został w stan spoczynku. Zamieszkał w Warszawie. We wrześniu 1939 powołany do służby wojskowej i wyznaczony na dowódcę zgrupowania w Brzeżanach. Na wieść o napaści sił sowieckich na Polskę zarządził wycofanie się w kierunku południowo-zachodnim; walczył z oddziałami sowieckimi koło Stryja.
Dostał się do niewoli sowieckiej. Wywieziony i więziony w obozie w Starobielsku początkowo w klasztorze, później w siedzibie NKWD. Zamordowany w Charkowie.
18. Szymon KURZ (71 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Oficer armii austro-węgierskiej
Virtuti Militari
Od 1888 w armii austro-węgierskiej, oficer służb kwatermistrzowskich. W czasie I wojny światowej szef administracji pułku piechoty. Od 1919 w Wojsku Polskim, w Departamencie Intendentury Ministerstwa Spraw Wojskowych. W czasie wojny z bolszewikami zarządzał centralnymi magazynami wojskowymi. Od 1925 w stanie spoczynku. Zamieszkał w Warszawie.
We wrześniu 1939 ewakuował się w okolice Grodna. Został aresztowany przez NKWD. Zaginął.
19. Adolf Karol JASTRZĘBSKI (74 lata)
Generał Brygady Wojska Polskiego,
pułkownik armii rosyjskiej.
Krzyż Walecznych.
Od 1890 oficer rosyjskiej piechoty, w czasie I wojny światowej dowodził pułkiem. W 1917 wystąpił ze służby organizował polskie jednostki wojskowe na terenie Rosji. Ukrywał się przed bolszewikami. Dotarł do 4 dywizji strzeleckiej gen. Żeligowskiego, z którą przedostał się do Polski. Od 1919 w Wojsku Polskim. Oficer sztabu grupy operacyjnej w walkach z Ukraińcami. W wojnie z bolszewikami dowódca brygad piechoty. Po wojnie w 1921 przeniesiony w stan spoczynku. Zamieszkał w Krzemieńcu.
Po zajęciu ziem wschodnich RP w 1939 przez Sowiety aresztowany przez NKWD. Zesłany do Wołogdy zamarł na skutek katorżniczej pracy, głodu i wycieńczenia.
20. Mieczysław Linde (72 lata)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austro-węgierskiej.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych - czterokrotnie.
Od 1888 oficer zawodowy armii austro-węgierskiej W I wojnie światowej na froncie włoskim dowódca pułku. Od 1914 bezskutecznie starał się o przydział do Legionów Polskich. W 1918 przyjęty do Wojska Polskiego i mianowany dowódcą Legii Oficerskiej w obronie Lwowa. W 1919 dowódca Grupy Operacyjnej. Od 1920 dowodził brygadami piechoty następnie dowodził 6 Dywizją Piechoty. Po zakończeniu wojny z bolszewikami mianowany zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu we Lwowie. Od 1927 w stanie spoczynku. Osiadł we Lwowie.
Podczas kampanii wrześniowej jeden z organizatorów Straży Obywatelskiej. Aresztowany przez NKWD po kapitulacji Lwowa, wbrew warunkom rozejmu. Po wywiezieniu ze Lwowa osadzony w obozie. Zamordowany przez NKWD w 1940.
Syn Generała, ppor. Tadeusz Linde poległ w 1920 w czasie wojny z bolszewikami.
21. Kazimierz Orlik-Łukoski (50 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych - czterokrotnie.
W latach 1914–17 walczył w Legionach Polskich. W latach 1917–18 m.in. w II Korpusie Polskim w Rosji. Był dowódcą pułku strzelców w Armii Polskiej we Francji, z którym w 1919 wrócił do kraju. Walczył jako dowódca tego pułku, a następnie brygady piechoty w wojnie 1920. Po wojnie zajmował stanowiska dowódcze w piechocie. W 1927 został dowódcą 11 Karpackiej Dywizji Piechoty w Stanisławowie.
W wojnie 1939 dowodził Grupą Operacyjną “Jasło”. W ciężkich walkach odwrotowych przebijał się w rejon Lwowa. Dostał się z grupą żołnierzy do niewoli sowieckiej. Został i uwięziony w obozie w Starobielsku, a następnie zamordowany w Charkowie
Syn Generała Andrzej, porucznik AK, dowódca kompanii w Batalionie „Zośka” odznaczony Krzyżem Walecznych i Orderem Virtuti Militari zginął w Powstaniu Warszawskim 1944. Miał 22 lata.
22. Juliusz Tadeusz Franciszek Tarnawa-Malczewski (68 lat)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austriacko-węgierskiej.
Order Virtuti Militari.
W 1893 ukończył austriacką Techniczną Akademię Wojskową. W 1909 wyższy kurs inżynieryjny w Wiedniu. Od 1912 dowódca batalionu w Tarnopolu. Walczył w I wojnie światowej, początkowo jako dowódca Twierdzy Kraków. Ciężko ranny w 1914 r. W roku 1915 zastępca i szef inżynierii armii na Froncie Galicyjskim, potem dowódca pułku piechoty i brygady piechoty. Pod koniec wojny w Sztabie Generalnym armii austriackiej. W 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Szef Oddziału Technicznego Sztabu Generalnego. W 1919 zastępca szefa Sztabu Generalnego - główny kwatermistrz. W okresie 1921–1922 szef sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych, do 1924 dowódca Okręgu Korpusu w Grodnie. Główny inicjator i sponsor budowy Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Do maja 1926 dowódca Okręgu Korpusu w Warszawie oraz Inspektor Armii. W okresie 10-14 maja 1926 był ministrem Spraw Wojskowych w rządzie Wincentego Witosa. Organizował obronę przed oddziałami marszałka Piłsudskiego w dniach przewrotu majowego 1926. Skapitulował na polecenie prezydenta Wojciechowskiego w celu przerwania rozlewu krwi. Złożył na ręce marszałka Sejmu Macieja Rataja prośbę o dymisję ze stanowiska. Został aresztowany oskarżony o przestępstwa kryminalne. Przed sądem został uniewinniony. W 1927 przeszedł w stan spoczynku. Zamieszkał we Lwowie
Po zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie w 1939 został aresztowany. Zamordowany w lwowskim więzieniu w 1940.
23. Henryk Minkiewicz (60 lat)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Order Virtuti Militari
Działał w Organizacji Bojowej PPS, a następnie w Związku Walki Czynnej i w „Strzelcu”. Po rozpoczęciu I wojny światowej w Legionach Polskich. 1918 kierował akcją rozbrajania oddziałów niemieckich oraz zajmowania ważnych obiektów. W latach 1918-1920 uczestniczył w działaniach wojennych na froncie wschodnim, najpierw jako dowódca grup operacyjnych, walczących przeciwko Ukraińcom, później na czele 2 Dywizji Piechoty Legionów przeciwko bolszewikom. Odnosił liczne sukcesy bojowe w walce z bolszewikami. W 1924 został skierowany do sformowania Korpusu Ochrony Pogranicza. W 1925 mianowany go dowódcą KOP. W 1929 przeszedł w stan spoczynku. Zamieszkał w osadzie wojskowej koło Brześcia n. Bugiem.
Po wybuchu wojny w 1939 i napaści wojsk sowieckich został aresztowany przez NKWD. Osadzony w obozie w Kozielsku. Został zamordowany w Katyniu w kwietniu 1940.
24. Tomasz Nejman (73 lat)
Kontradmirał Marynarki Wojennej RP.
Generał major floty rosyjskiej.
Od 1888 służył w rosyjskiej marynarce wojennej. Absolwent Wydziału Mechanicznego Akademii Morskiej w Sankt Petersburgu z 1894. Pływał na okrętach Floty Bałtyckiej jako oficer mechanik. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej wziął udział w w bitwie pod Cuszimą, na krążowniku “Ałmaz”, który jako jeden z trzech okrętów rosyjskich zdołał przedrzeć się do Władywostoku. Ostatnią jednostką pływającą, na której służył był krążownik pancerny “Riurik” Floty Bałtyckiej. W 1912 zakończył służbę na morzu i został członkiem stałym w Komisji Budowy Okrętów dla Floty Czarnomorskiej. Na stanowisku tym pracował do końca I wojny światowej. W 1919 przybył do Polski po weryfikacji w 1921 otrzymał stopień kontradmirała i został przeniesiony w stan spoczynku. Zamieszkał na stałe w Wilnie. Aktywnie wspierał działalność Ligi Morskiej i Kolonialnej, w której był członkiem Zarządu Okręgowego.
Po wkroczeniu do Wilna armii sowieckiej został aresztowany przez NKWD. Po przewiezieniu do więzienia w Mińsku Białoruskim zamordowany w 1940.
25. Leopold Okulicki, pseud. „Niedźwiadek” (48 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Order Virtuti Militari IV i V klasy, Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
Od 1913 roku należał do Związku Strzeleckiego. W 1915 wstąpił do 3 Pułku Piechoty Legionów, ranny w walkach. Do Wojska Polskiego wstąpił w listopadzie 1918 .Walczył w I wojnie światowej i w wojnie polsko-bolszewickiej. W latach 1923-1925 ukończył Wyższą Szkołę Wojenną, 1931-1934 wykładał taktykę w Centrum Wyszkolenia Piechoty. Od 1939 szef Wydziału Sytuacyjnego i zastępca szefa Oddziału III SG WP. We wrzesniu 1939 był oficerem łącznikowym Naczelnego Wodza przy Dowództwie Obrony Warszawy. Potem bronił Warszawy, jako dowódca zgrupowania na Woli. Współorganizował konspirację w Służbie Zwycięstwu Polski, był komendantem łódzkiego okręgu ZWZ. W 1940 komendant ZWZ/AK terenów okupowanych przez Sowiety. Został aresztowany w styczniu 1941 roku przez NKWD i uwięziony. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i podpisaniu układów między rządem RP i rządem ZSRR, został zwolniony z więzienia na interwencję gen. Władysława Andersa 12 sierpnia 1942. W 1943 dowodził 7 Dywizją Piechoty na Bliskim Wschodzie, po czym pracował w Sztabie Naczelnego Wodza w Londynie. W nocy z 21 na 22 maja 1944, po uprzednim przeszkoleniu spadochronowym na kursie cichociemnych, został zrzucony do kraju. W dowództwie AK był jednym z głównych zwolenników walki zbrojnej w Warszawie. W październiku 1944 objął stanowisko komendanta głównego AK.
W wyniku prowokacji NKWD w marcu 1945 zaproszony wraz z członkami Delegatury Rządu na pertraktacje polityczne został aresztowany razem z 15 innymi przywódcami AK i Państwa Podziemnego i wywieziony do Moskwy. Oskarżony w sfingowanym procesie o przestępstwa na zapleczu frontu sowieckiego w Polsce, 21 czerwca 1945 roku został skazany w słynnym procesie szesnastu na 10 lat więzienia, co było najwyższą karą wśród oskarżonych. W 1956 władze sowieckie ogłosiły, że Generał zmarł w więzieniu na Łubiance 24 grudnia 1946 na skutek ataku serca i paraliżu, a jego zwłoki zostały spalone. Informacje dotyczące przyczyny śmierci zakwestionowali skazani w tym procesie Adam Bień oraz Antoni Pajdak, (obaj słyszeli jak Generał został wyprowadzony z celi na egzekucję w Wigilię 1946).
Jedyny syn Generała, Zbigniew, zginął w lipcu 1944 w wieku 20 lat koło Ankony we Włoszech, jako sierżant podchorąży 1 pułku artylerii 2 Korpusu.
26. Franciszek Daniel Paulik (74 lata) Czech.
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austriacko-węgierskiej.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych
Od 1881 w armii austriackiej. Od 1914 uczestniczył w walkach I wojny światowej, dowodząc pułkiem strzelców. W 1918 przeszedł do Wojska Polskiego. Dowodził Grupą Operacyjną w Małopolsce Wschodniej i walczył w obronie Lwowa. W maju 1919 został dowódcą pułku, a następnie brygady piechoty. 8 Pułku Piechoty Legionów i VI Brygady Piechoty Legionów. Od kwietnia 1920 do września 1921 dowodził 13 Dywizją Piechoty (m.in. w czasie operacji kijowskiej). We wrześniu 1921 objął dowództwo 24 Dywizji Piechoty. W lipcu 1924 mianowany został zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu w Łodzi. W 1925 przeniesienia w stan spoczynku. Zamieszkał we Lwowie
W listopadzie 1939 został aresztowany przez NKWD; prawdopodobnie zginął zamordowany w lwowskim więzieniu na Brygidkach. Jego nazwisko znajduje się na tzw. liście ukraińskiej.
27. Edward PIOTROWSKI (77 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Generał armii rosyjskiej.
Od 1886 w armii rosyjskiej. Na stanowiskach dowódczych w piechocie brał udział w wojnie z Japonią i w I wojnie światowej. Po rewolucji 1917 kierował komitetem wojskowym formacji polskich na Wołyniu i Podolu. W 1920 przybył do Polski. Pracował w administracji wojskowej. W 1924 uzyskał status gen. rez. WP. Zamieszkał w Kamieniu Koszyrskim w woj. poleskim.
Po zajęciu Polesia przez wojska sowieckie w 1939 został aresztowany. Zesłany do obwodu archangielskiego zmarł z wyczerpania zmuszany do katorżniczego rąbania lasu.
28. Rudolf Pirch (59 lat)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austro-węgierskiej.
Krzyż Walecznych.
Od 1902 w armii austriackiej. Walczył jako dowódca jednostek artylerii w czasie I wojny światowej. Od 1919 w Wojsku Polskim. W czasie wojny z bolszewikami 1920 zajmował stanowiska sztabowe: w Dowództwie Okręgu Generalnego „Lwów”, w Ministerstwie Spraw Wojskowych i w sztabie Naczelnego Wodza. Po wojnie dowodził 26 Dywizją Piechoty. Następnie zajmował się szkoleniem, był komendantem Centrum Wyszkolenia Armii w Rembertowie (1923) i Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu (1935). Przeniesiony w stan spoczynku zamieszkał we Lwowie. Został mianowany 11 września 1939 dowódcą obrony obszaru Lwowa. Osobiście poprowadził kontratak odrzucający niemiecką grupę pościgową z niemieckiej dywizji górskiej. Po kapitulacji Lwowa, pozostawał w dyspozycji dowódcy obrony miasta Lwowa.
Został aresztowany przez Sowietów i osadzony w więzieniu. Zamordowany na terenie Ukrainy po 5 marca 1940. Miejsce i okoliczności śmierci pozostają nieznane.
Rodzinę Generała Sowieci deportowali do Kazachstanu.
29. Konstanty Plisowski (50 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Oficer armii rosyjskiej
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych.
Absolwent Korpusu Kadetów od 1911 w rosyjskiej kawalerii. Walczył w czasie I wojny na froncie austriackim. Dowodził szwadronem. W okresie od stycznia do marca 1918, na czele szwadronu złożonego z Polaków odbył 1400 kilometrowy marsz z Odessy do twierdzy Bobrujsk miejsca formowania I Korpusu Polskiego. W styczniu 1919 w Odessie objął dowództwo pułku ułanów. Na czele tego oddziału 15 czerwca 1919 przebił się przez Mołdawię do Polski. Dowodził w lipcu tego roku słynną szarżą pod Jazłowcem – jego pułk otrzymał nazwę 14 pułku ułanów Jazłowieckich. Uczestniczył w wyprawie kijowskiej, gdzie brał udział w zagonie na Koziatyń. Walczył przeciwko 1 Armii Konnej pod Komarowem.W wojnie z bolszewikami 1920 dał się poznać jako wybitny dowódca kawalerii odnosząc wiele sukcesów. Po wojnie zajmował stanowiska dowódcze i sztabowe. W 1923 ukończył kurs w Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie. Od 1927 do 1930. dowodził 5 Samodzielną Brygadą Kawalerii. W końcu grudnia 1930 r. został przeniesiony w stan spoczynku. we wrześniu 1939 objął dowództwo obrony twierdzy brzeskiej. Z 17 na 18 września przebił się wraz z załogą przez pierścień okrążenia. Dotarł do grupy operacyjne gen. Andersa i został jego zastępcą.
Dowodził Nowogródzką BK i po zaciętych bojach z siłami sowieckimi dostał się do niewoli w okolicach Sambora. Był więziony w obozach jenieckich w Ostaszkowie i Starobielsku. Został zamordowany przez NKWD wiosną 1940 r. w Charkowie.
30. Wojciech Rogalski (72 lata)
Generał Dywizji Wojska Polskiego Doktor medycyny.
Pułkownik armii austro-węgierskiej
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych.
Po ukończeniu studiów i uzyskaniu doktoratu medycyny (1893) wstąpił do armii austriackiej i służył jako lekarz wojskowy w Szpitalu Garnizonowym w Krakowie. Od 1897 był lekarzem pułkowym w Wadowicach, W 1914 został odkomenderowany do Legionów Polskich. Pełnił funkcję szefa sanitarnego w Komendzie .Od 1918 w Wojsku Polskim. Uczestnik walk w wojnie z bolszewikami w 1920. W 1921 objął funkcję komendanta Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie. Został mianowany szefem sanitarnym Dowództwa Okręgu Korpusu w Warszawie, a w 1924 otrzymał funkcję inspektora wojskowych zakładów sanitarnych. W październiku 1925 wyznaczony został na stanowisko I inspektora służby zdrowia. W 1927 przeniesiony w stan spoczynku. Otworzył prywatną praktykę lekarską w Warszawie. We wrześniu 1939 przeniósł się do Lwowa.
Po zajęciu miasta przez Sowietów w 1939 został aresztowany i osadzony w więzieniu na Brygidkach. Ok. 1940 lub 1941 został zamordowany przez NKWD. Po zdobyciu Lwowa Niemcy znaleźli w Brygidkach ok. 3000 gnijących zwłok ludzkich leżących w wielu warstwach w celach więziennych. Zwłoki generała odkryto w masowym grobie.
31. RYCHLIŃSKI Tadeusz (75 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austro-węgierskiej.
Od 1886 oficer zawodowy armii austro-węgierskiej. W czasie I wojny światowej dowodził pułkiem kawalerii. Od 1918 w Wojsku Polskim. Bronił Przemyśla. W latach 1919-20 w służbie Etapów jako komendant Sambora, Kołomyi oraz frontu litewsko-białoruskiego w walkach o Wilno. Zajmował stanowiska sztabowe w dowództwie okręgu korpusu w Warszawie. Od 1924 w stanie spoczynku. Zamieszkał w Przemyślu.
Po zakończeniu działań wojennych w 1939 został aresztowany przez NKWD i zamordowany w 1940 w więzieniu w Samborze.
32. Jan Sawicki (68 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Generał armii rosyjskiej.
Krzyż Walecznych.
W 1894 ukończył Oficerską Szkołę Kawalerii w Petersburgu, dowódca pułku dragonów od 1914. Podczas I wojny światowej dowódca pułku i brygady kawalerii na frontach austriackim i niemieckim. Po przewrocie bolszewickim w Rosji był członkiem Polskiego Komitetu Wojskowego przy 8 Armii rosyjskiej i dowódcą tworzonych w niej oddziałów polskich. W 1919 przyjęty do Wojska Polskiego i mianowany dowódcą brygady kawalerii na Froncie Galicyjskim i Wołyńskim. Przejściowo dowodził także 13 Dywizją Piechoty. W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920 był kolejno dowódcą I Dywizji Jazdy (od czerwca) i dowódcą Grupy Operacyjnej Jazdy (od 15 lipca). Skutecznie walczył z oddziałami Konarmii Budionnego, na Wołyniu i Podolu. Po wojnie (1920 – 1924) w Centralnej Komisji Kontroli Z dniem 1 czerwca 1924 mianowany został dowódcą 3 Dywizji Kawalerii w Poznaniu. 16 listopada 1925 wyznaczony został na stanowisko dowódcy 2 Dywizji Kawalerii w Warszawie. W 1927 przeniesiony w stan spoczynku. Osiadł w rodzinnym majątku.
We wrześniu 1939 ciężko chory, nie mógł chodzić o własnych siłach. Po agresji sowieckiej na Polskę został aresztowany przez NKWD i wywieziony do Rosji, gdzie zmarł w szpitalu więziennym w Jarosławlu.
33. Franciszek Józef Sikorski (51 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – trzykrotnie.
Przed I wojną światową w Związku Walki Czynnej (od 1910) i w Związku Strzeleckim. Ukończył wyższy kurs szkoły oficerskiej w 1912. W czasie I wojny światowej służył w Legionach Polskich – dowódca batalionu, a potem pułku piechoty. Od stycznia 1918 dowódca Okręgu Lwów Polskiej Organizacji Wojskowej. W Wojsku Polskim od listopada1918 jako dowódca pułku strzelców 4 Dywizji Strzelców Polskich. Wraz z dywizją powrócił przez Bukowinę do kraju. Od 1919 dowódca pułku piechoty, potem brygady piechoty. W 1920 walczył z bolszewikami, najpierw na Froncie Północnym, potem w bitwie warszawskiej na polach Radzymina, a następnie w walkach pościgowych w Małopolscy Wschodniej.
Po wojnie szkolił się na kursie doskonalącym w Wyższej Szkole Wojennej. Od 1921 na stanowiskach dowódczych w piechocie. Od 1926 do 1932 dowódca 9 Dywizji Piechoty. Od 1933 w stanie spoczynku. Zamieszkał w Warszawie. Po wybuchu wojny w 1939 ewakuował się do Brześcia, gdzie miał objąć dowództwo twierdzy. Następnie udał się do Lwowa. Zameldował się do dyspozycji dowództwa Frontu Południowego. W dniu 12.IX objął stanowisko w dowództwie obrony Lwowa, skutecznie walczył z zagonami niemieckimi.
Po kapitulacji miasta przed Sowietami, wbrew warunkom gwarantującym wyjazd za granicę, został wraz z innymi oficerami aresztowany i uwięziony w obozie w Starobielsku, a następnie w kwietniu 1940 zamordowany w Charkowie.
34. Leonard Skierski (74 lata)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Generał armii rosyjskiej.
Order Virtuti Militari kl. IV i V, Krzyżem Walecznych – czterokrotnie.
Służył w armii rosyjskiej, absolwent Michajłowskiej Szkoły Oficerskiej Artylerii. W czasie I wojny światowej wyróżnił się w boju dowodząc jednostkami artylerii. od 1917 inspektor artylerii korpusu. Stworzył Stowarzyszenie Żołnierzy Polskich i dążył do zorganizowania Korpusu Polskiego w Rosji. Został aresztowany przez bolszewików i osadzony w więzieniu w Kijowie. Zbiegł z więzienia i walczył po stronie Białych. Następnie przedostał się do Polski. Został dowódcą 7. Dywizji Piechoty przy granicy śląskiej. Następnie dowodząc 1. Dywizją Strzelców Polskich walczył na Wołyniu. W wyprawie kijowskiej dowodził 4. Dywizją Piechoty w 3. Armii generała Edwarda Rydza-Śmigłego. Zdobył ważne dla powodzenia operacji miasto Korosteń. Dowodził Grupą Operacyjną na froncie litewsko-białoruskim w czasie ofensywy bolszewickiej. Na tym stanowisku dał dowód swego wojskowego talentu. W lipcu 1920 powierzono mu dowództwo 4. Armii, która otrzymała kluczowe zadanie w ramach kontruderzenia na napierających na Warszawę bolszewików. Dowodzona przez niego 4. Armia walnie przyczyniła się do zwycięstwa strony polskiej w wojnie, zwłaszcza w bitwie nad Niemnem. Po wojnie Generał został inspektorem armii w Toruniu, a następnie w Warszawie. W 1931 przeszedł w stan spoczynku i oddał się działalności w stowarzyszeniach Kościoła Ewangelicko-Reformowanego (był wyznania ewangelickiego).
Wybuch wojny we wrześniu 1939 r. zastał Generała na Kresach. Został aresztowany przez NKWD i osadzony w obozie w Starobielsku. W kwietniu 1940 roku wraz z innymi polskimi oficerami został zamordowany w Charkowie.
35. Piotr Skuratowicz (49 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Oficer armii rosyjskiej.
Order VirtutiMilitari.
Służył przed 1917 w armii rosyjskiej, następnie w I Korpusie Polskim w Rosji. Po przedostaniu się przez Murmańsk do armii gen. Józefa Hallera we Francji powrócił z nią w czerwcu 1919 do kraju. Pełnił służbę w pułku strzelców konnych. Dowodził z wielkim powadzeniem zagonami kawaleryjskimi zadając duże straty wojskom bolszewickim. Po wojnie jeden z najwybitniejszych wykładowców Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu, gdzie wprowadził wiele nowoczesnych rozwiązań w kształceniu podchorążych. W 1929 został dowódca pułku strzelców konnych, a w 1932 dowódcą Brygady Kawalerii w Ostrołęce. W latach 1937-1939 szef Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. Podczas kampanii wrześniowej 1939 dowodził grupą operacyjną “Dubno”.
Po agresji sowieckiej 17 września 1939 r. zatrzymany przez NKWD i wywieziony do obozu w Starobielsku. Był tam przetrzymywany w nieludzkich warunkach do kwietnia 1940 roku. Od 5 kwietnia do 12 maja 1940 roku w siedzibie NKWD w Charkowie wymordowano 3739 jeńców z obozu starobielskiego. Wśród nich także generała Skuratowicza.
36. Mieczysław Smorawiński (47 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
W 1911 za działalność niepodległościową został skazany na 6 miesięcy więzienia i zesłany w głąb Rosji. Należał do Drużyn Strzeleckich, w 1914 ukończył kurs oficerski. W chwili wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich. Od 1918 w Wojsku Polskim. Został dowódcą batalionu i pełnił obowiązki dowódcy pułku piechoty. Dowodził tym pułkiem w walkach pod Lwowem oraz na froncie polsko-ukraińskim. Od 1919 dowodził brygadą piechoty. Walczył pod Warszawa i w rejonie Hrubieszowa. W okresie wojennym był pięciokrotnie ranny, z tego dwa razy ciężko, Po zakończeniu wojny na stanowiskach dowódczych w piechocie. Od 1927 dowodził 6 Dywizją Piechoty w Krakowie. W okresie 1932 – 1934 był zastępcą dowódcy Okręgu Korpusu w Grodnie, a następnie dowódcą Okręgu Korpusu w Lublinie. W przeddzień wybuchu wojny zorganizował 39 Rezerwową Dywizję Piechoty i bazy zaopatrzeniowe dla 3 Dywizji Piechoty Legionów.
Po wybuchu wojny we wrześniu 1939 jako dowódca okręgu organizował mobilizację oddziałów oraz bazy zaopatrzenia dla walczących wojsk. Po wkroczeniu wojsk sowieckich rozpoczął z nimi pertraktację, a w dniu 20 września 1939 zgodnie z porozumieniem miał udać się z podległymi oddziałami w kierunku Bugu. Strona sowiecka umowę złamała. Generał został osadzony w obozie w Kozielsku i wraz z jeńcami z tego obozu zamordowany w Katyniu w 1940.
37. Stanisław Dowoyno-Sołłohub (54 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Pułkownik armii rosyjskiej.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – dwukrotnie
Służył w armii rosyjskiej, był też oficerem II Korpusu Polskiego. Brał udział w bitwie pod Kaniowem w 1918. Potem pełnił różne funkcje w Wojsku Polskim. W okresie 1923-1924 dowódca pułku piechoty w Bydgoszczy. Został mianowany dowódcą 12 Dywizji Piechoty w Tarnopolu. Przeniesiony w stan spoczynku w 1936.. Był znanym społecznikiem. Za działalność na Kresach otrzymał honorowe obywatelstwo Tarnopola. Pobory generalskie przeznaczał na działalność Białego Krzyża szerzącego oświaty i postawy patriotyczne wśród żołnierzy służby zasadniczej WP.
Wybuch wojny we wrześniu 1939 zastał go w majątku pod Kobryniem. Po wkroczeniu wojsk sowieckich Generał został rozstrzelany przez dowódcę sowieckiego oddziału przed własnym domem na oczach żony.
38. Tadeusz Sulimirski (74 lata)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Pułkownik armii austro-węgierskiej.
Krzyż Waleczny
Od 1886 oficer zawodowy armii austro-węgierskiej. Zajmował stanowiska dowódcze w kawalerii. Uczestnik walk na frontach I wojny światowej. Uczestniczył w obronie Lwowa. Jako dowódca kawalerii walczył z Ukraińcami w 1919. Później walczył na froncie poleskim w składzie 9 Dywizji Piechoty. Mianowany został dowódcą brygady jazdy, którą dowodził do czerwca 1920. Z powodu złego stanu zdrowia przeniesiony do służby sztabowej. Został zastępcą dowódcy Okręgu Generalnego “Kielce”. Po roku przeniesiony na stanowisko zastępcy dowódcy Okręgu Korpusu w Przemyślu. Od 1922 przeniesiony w stan. Zamieszkał we Lwowie.
Córka Generała Felicja (21 lat), uczestniczyła w obronie Lwowa. Zmarła w listopadzie 1918 w następstwie rany postrzałowej
W listopadzie 1939 aresztowany przez NKWD i osadzony w więzieniu Brygidki we Lwowie. W następstwie trudnych warunków więziennych zachorował na zapalenie nerek i lutym 1940 zmarł.
Żona Generała Bogdana została aresztowana na drugi dzień po zatrzymaniu męża. W kwietniu 1940 deportowana do Kazachstanu, gdzie zmarła z głodu.
.
39. Stefan Suszyński (68 lat)
Generał Dywizji Wojska Polskiego.
Pułkownik armii rosyjskiej.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – dwukrotnie.
Od 1894 oficer zawodowy kawalerii w armii rosyjskiej. w służbie wojskowej. Przeszedł kolejne szczeble dowódcze w jednostkach . W I wojnie światowej, Odznaczył się w walkach, za co był wyróżniany rosyjskim orderami. W 1917 objął dowództwo i przystąpił do organizacji pułku ułanów w I Korpusie Polskim w Uczestniczył w walkach I Korpusu z bolszewikami. Od listopada 1918 w Wojsku Polskim. W 1919 objął dowództwo brygady kawalerii. Zasłużył się w wojnie 1920. Po wojnie w1921 wyznaczony został na stanowisko komendanta miasta stołecznego Warszawy. Podczas przewrotu majowego opowiedział się po stronie rządu i organizował w Warszawie opór przeciw piłsudczykom. W 1927 przeniesiony został w stan spoczynku. Osiadł w Warszawie.
We wrześniu 1939 wyruszył na wschód. 7 listopada 1939 w Wilnie został aresztowany przez NKWD. Zesłany do Karagandy został zmuszony do pracy katorżniczej w kopalni rudy miedzi. Zmarł z wycieńczenia w 1940.
40. Leopold SZYJKOWSKI (81 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego. Doktor medycyny.
Pułkownik armii austro-węgierskiej.
Od 1888 oficer służby zdrowia w armii austro-węgierskiej. Lekarz jednostek liniowych w czasie I wojny światowej. Od 1918 w Wojsku Polskim organizował wojskową służbę zdrowia we Lwowie. W 1921 przeniesiony w stan spoczynku. Mieszkał we Lwowie.
W czasie wojny 1939 ciężko zachorował. Do zmierzonej przez NKWD w 1940 deportacji nie doszło bowiem Generał znajdował się w stanie agonalnym i zmarł.
Deportowano jego żonę, osobę w podeszłym wieku. Zmarła w czasie transportu w głąb Rosji.
41. Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński (49 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
Po wybuchu 1914 w I Brygadzie Legionów Polskich. Od 1918 w Wojsku Polskim. Uczestnik wojny polsko-ukraińskiej i wojny polsko-bolszewickiej – walczył na Podolu. Został ciężko ranny i dostał się do niewoli ukraińskiej, przebywał w niej do czerwca 1919,. W czerwcu 1919 mianowany dowódcą III Brygady Legionów. Później dowodził I Brygadą Legionów i ponownie III Brygadą. W maju 1920 został komendantem Kijowa. Następnie dowodził 6 Dywizją Piechoty, samodzielną grupą w składzie 3 Armii i brygadą piechoty. W 1921 brał udział w ochronie III powstania śląskiego. Od lipca 1923 pełnił służbę w Departamencie Inżynierii i Saperów Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisku szefa wydziału. W 1924 przeniesiony został do organizującego się Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy brygady KOP w Baranowiczach. W 1925 objął dowództwo brygady KOP w Zdołbunowie. W 1927 został dowódcą 10 Dywizji Piechoty w Łodzi, którą dowodził do 1935. W latach 1936–1937 był dyrektorem Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. W 1938 został dowódcą Okręgu Korpusu w Grodnie.
We wrześniu 1939 dowodził Grupą Operacyjną “Grodno”. Podróżując 22 września wraz z żoną – Alfredą i adiutantem kapitanem Mieczysławem Strzemeskim w kierunku granicy litewskiej został zatrzymany przez sowieckie czołgi. Pasażerów samochodu ograbiono, a generała i kapitana zamordowano. Ciała obu mężczyzn zostały zmasakrowane. Rosjanie zakrwawioną czapkę generała pokazywali jako swoje trofeum.
42. Mariusz Zaruski (74 lata)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Order Virtuti Militari, Krzyż Walecznych – pięciokrotnie.
Za działalność patriotyczną został zesłany w 1894 do Archangielska. Po odbyciu kary zsyłki przeniósł się (1907) do Zakopanego. Inicjator i pierwszy naczelnik dzisiejszego GOPR. Po wybuchu I wojny światowej w Legionach Polskich, organizował pułk ułanów. W wojnie z bolszewikami wsławił się brawurowo dokonanym atakiem na dworzec kolejowy podczas walk o Wilno. W stan spoczynku przeszedł w 1926 roku. Poświęcił się działalności na rzecz zrozumienia przez Polaków wartości morza w aspekcie gospodarczym i moralno-politycznym. Propagował sport żeglarski. Dążył do realizowania morskiego wychowania młodego pokolenia. Zorganizował Yacht Klub Polski, był też pierwszym komandorem YKP. Z jego inicjatywy powstała Liga Morska i Rzeczna. Był projektodawcą Inspektoratu Wychowania Morskiego Młodzieży. Silnie związany z harcerstwem. W 1935 kapitan na szkunerze “Zawisza Czarny”. Generał świadomie zwlekał z wyruszeniem w przygotowany na sierpień 1939 rejs. Wierny swym zasadom, postanowił nie opuszczać ojczyzny w potrzebie, choć mógł uratować i siebie, i załogę, i statek.
Został aresztowany we Lwowie przez NKWD. Zapadł na cholerę, pozbawiony opieki lekarskiej wycieńczony zmarł w 1941 w więzieniu sowieckim w Chersoniu.
„POLSKA LUDOWA”
43. August Emil Fieldorf, pseud. „Nil” (58 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Order Virtuti Militari IV i V klasy, Krzyż Walecznych – czterokrotnie.
Od 1910 w ruchu strzeleckim. W 1914 zgłosił się na ochotnika do Legionów Polskich i wyruszył na front. Od listopada 1918 w Wojsku Polskim, jako dowódca plutonu, a od 1919 dowódca kompanii CKM. W latach 1919–1920 uczestniczył w kampanii wileńskiej. Brał udział w wyzwalaniu Dyneburga, Żytomierza, w wyprawie kijowskiej i bitwie białostockiej. Po wojnie dowódcy batalionu piechoty, od 1935 batalionu KOP “Troki”. Przed wybuchem wojny w 1939 dowódca 51 pułku strzelców kresowychw Brzeżanach. W 1939 przeszedł cały szlak bojowy, zbiegł z obozu internowania i przedostał się na zachód. We wrześniu 1940 jako pierwszy emisariusz został przerzucony do kraju. W 1942 został dowódcą Kedywu KG AK. Wydał rozkaz likwidacji generała SS Kutschery. W 1944 powierzono mu zadanie stworzenia i kierowania zakonspirowaną organizacją „Niepodległość” o kryptonimie NIE, do działań w warunkach sowieckiej okupacji. Został zastępcą dowódcy Armii Krajowej, gen. Leopolda Okulickiego
W 1945 został aresztowany przez NKWD pod fałszywym nazwiskiem. Nierozpoznany został zesłany do łagru na Uralu. W 1947 powrócił do Polski i osiedlił się w Białej Podlaskiej. W odpowiedzi na obietnicę amnestii w 1948 ujawnił się, podając prawdziwe imię i nazwisko oraz stopień. Został aresztowany przez UB i oskarżony o wydawanie rozkazów likwidowania partyzantów sowieckich. Pomimo tortur odmówił współpracy z Urzędem Bezpieczeństwa. Po sfingowanym procesie został 16 kwietnia 1952 skazany na karę śmierci. Wyrok przez powieszenie wykonano 24 lutego 1953 o godz. 15:00 w więzieniu Warszawa-Mokotów przy ul. Rakowieckiej. Miejsce spoczynku ciała Generała pozostaje nieznane.
Zanim nadeszła wojna. August Fieldorf z żoną i córkami.
44. Franciszek Kwiryn Herman, pseud. „Bogusławski” (48 lat)
Generał Brygady Wojska Polskiego.
Krzyż Virtuti Militari
W 1918 brał udział w rozbrajaniu żołnierzy austriackich. W 1920 wstąpił na ochotnika do Wojska Polskiego. Ukończył Oficerską Szkołę Piechoty w Warszawie z pierwszą lokatą, otrzymując pamiątkową szablę od Prezydenta RP. W 1930 został dowódcą plutonu w Kompanii Zamkowej Prezydenta RP. Studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie i École Supérieure de Guerre w Paryżu – otrzymał tytuł naukowy oficera dyplomowanego. Brał udział w kampanii wrześniowej jako oficer operacyjny w sztabie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. Od lipca 1940 w działalność konspiracyjną w szeregach Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Zastępca szefa Oddziału II KG ZWZ/AK. Od czerwca 1944 zastępca szefa Oddziału II do spraw wywiadu ofensywnego. Brał udział w powstaniu warszawskim. Po upadku powstania w oflagu Woldenberg. Po zakończeniu wojny powrócił do Polski. W sierpniu 1945 wstąpił do LWP, został zastępcą szefa Wydziału Operacyjnego SG WP.
W 1949 aresztowany przez Informację Wojskową. W czasie przesłuchań torturowany i zmuszany do złożenia fałszywych zeznań. Skazany pod fałszywymi zarzutami na dożywotnie więzienie. Zmarł z wycieńczenia 12 grudnia 1952 w więzieniu mokotowskim w Warszawie.
45. Adam Mohuczy (62 lata)
Kontradmirał Marynarki Wojennej RP.
Oficer rosyjskiej marynarki wojennej
Order Virtuti Militari.
Od 1911 w rosyjskiej marynarce wojennej. Ukończył Korpus Morski w Petersburgu (1911), kurs podwodnego pływania (1916). Pływał na okrętach Floty Bałtyckiej, był wykładowcą i kierownikiem szkolenia w Akademii Morskiej w Nikołajewie. Od 1919 przyjęty do Marynarki. Podczas wojny polsko-bolszewickiej, w 1920 brał udział w walkach pod Grodnem jako dowódca II Batalionu Morskiego i p.o. dowódcy Pułku Morskiego. W latach 1921-1924 był pierwszym dowódcą ORP “Generał Haller”. Od 1924 dowodził dywizjonem torpedowców. W latach 1929-1936 był dyrektorem Szkoły Morskiej. Od 1931 w stanie spoczynku. W 1937 został kierownikiem Działu Zaopatrzenia i Zakupów w Żegludze Polskiej. W 1939 zmobilizowany uczestniczył w obronie Helu. W nocy z 1 na 2 października podjął nieudaną próbę ucieczki do Szwecji na kutrze rybackim. W latach 1939-1945 przebywał w niewoli niemieckiej. W 1945 został powołany do służby i mianowany szefem Sztabu Głównego Marynarki Wojennej. Od 1945 do 1947 czasowo pełniącym obowiązki dowódcą Marynarki Wojennej. W 1948 przeniesiony w stan spoczynku.
Pod koniec 1949 został aresztowany i był torturowany przez Informację Wojskową w Gdyni. W 1950 pod fałszywi zarzutami skazany na 13 lat więzienia. Zmarł w więzieniu w Sztumie 7 maja 1953.
Zamordowani generałowie mieli różne poglądy. Wywodzili się z armii Rosji carskiej i Austro-Węgier i z Legionów. Byli wśród nich zwolennicy i przeciwnicy Piłsudskiego. Wśród polskich generałów byli też - Białorusin, Czech, Gruzin, Żyd. Pierwszego zabili Niemcy, pozostałych Rosjanie. Wszyscy oni odbyli z różnych stron swoje drogi do Wojska Polskiego i wszyscy zapłacili za to najwyższą cenę wystawioną im przez Niemców i Rosjan. Sąsiedzi Polski zamsakrowali polską generalicję.
Z rąk niemieckich zginęło 27 generałów, z rąk rosyjskich "wyzwolicieli" 45 , w tej grupie 3 polskich generałów zamordowali komuniastyczni oprawcy„Polski Ludowej”.
Nie wolno nam o nich zapominać, zwłaszcza dziś, w Święto Zmarłych.
