1938 rok - kolumna czołgów 7TP
Wojsko Polskie broniące ojczyzny przed najazdem bolszewickim w latach 1919-1920 miało na uzbrojeniu francuskie czołgi Renault FT 17, które wraz z dywizjami Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera trafiły do Polski. W II RP nie było możliwości, aby Polska mogła uzbroić swoje wojsko w czołgi rodzimej produkcji. Odradzające się po latach zaborów państwo nie miało przemysłu zbrojeniowego. Zaborcy (Rosja, Niemcy i Austria) nie lokalizowali fabryk broni na ziemiach zamieszkałych przez Polaków. Inaczej było np. w Czechosłowacji, na której terytorium w 1918 r. znalazła się zdecydowana większość przemysłu zbrojeniowego byłych Austro-Węgier, a wraz z tym biura konstrukcyjne, kadra pracownicza zakładów i zdolności produkcyjne fabryk zbrojeniowych. Po odzyskaniu niepodległości Czesi mogli wyprodukować swój czołg, Polacy tych możliwości nie mieli.
Najpierw przemysł i organizacja
W 1921 r. po zakończeniu wojny z bolszewicką Rosją w Polsce opracowano zatwierdzony przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego plan tworzenia przemysłu zbrojeniowego. Przewidywano w nim budowę fabryk w rejonie tzw. trójkąta bezpieczeństwa (tam powstał później Centralny Okręg Przemysłowy).
Do 1924 r. powstały zakłady zbrojeniowe w Warszawie, Radomiu, Pionkach i Skarżysku. W 1926 r. opracowano plan rozbudowy przemysłu obronnego. Zgodnie z nim utworzono fabryki broni i amunicji, wytwórnie prochu i materiałów wybuchowych, wytwórnie płatowców i silników lotniczych. W 1928 r. powstały Państwowe Zakłady Inżynierii (PZInż) obejmujące wytwórnie samochodów, sprzętu pancernego, saperskiego i łączności. W efekcie w 1935 r. w razie wojny Polska mogła uruchomić 105 zakładów przemysłowych pracujących na rzecz wojska w tym 30 fabryk państwowych.
Powoływano też instytucje naukowo-badawcze, które miały dostarczyć projektów i konstrukcji nowego uzbrojenia. Jako pierwsze w 1918 r. utworzono Centralne Warsztaty Lotnicze (CWL), które miały naprawiać samoloty, ale już wkrótce zaczęły budować pierwsze prototypy. W 1919 r. powstały Centralne Warsztaty Samochodowe (CWS) - prowadzono tam prace studyjne, badawcze i konstrukcyjne. W CWS skonstruowano pierwszy polski samochód i motocykl. Na bazie CWS powstały później PZInż. W 1921 r. zaczęło działać Centrum Badań Lotniczych, przekształcone później w Techniczny Instytut Lotnictwa.
Na szczególną uwagę zasługują działania podejmowane w okresie rządów marszałka Piłsudskiego bowiem w 1927 r. (tuż po przewrocie majowym 1926 r.) powstały: Instytut Badań Materiałów Uzbrojenia, który w 1935 r. otrzymał nazwę Instytut Techniczny Uzbrojenia; Wojskowy Instytut Badań Inżynierii - w 1934 r. przeorganizowany w szereg wyspecjalizowanych placówek takich jak m.in.: Biuro Badań Technicznych Broni Pancernych, Biuro Badań Technicznych Saperów; Biuro Badań Technicznych Wojsk Łączności, od 1933 r. ściśle współpracuje z Państwowym Instytutem Telekomunikacji. Powstał Instytut Techniczny Intendentury zajmujący się logistyką. Dodajmy, że zespoły konstrukcyjne uzbrojenia powstawały też przy zakładach produkcyjnych (np. Biuro Studiów przy PZInż.) i na wyższych uczelniach technicznych.
Władze RP podjęły ważne decyzje dotyczące wojsk pancernych. Inaczej niż minister spraw wojskowych gen. Władysław Sikorski, który w 1924 r. rozbudował kawalerię (utworzono wówczas cztery dywizje i pięć brygad jazdy) postąpił Piłsudski. Marszałek uważał, że kawaleria jest „bronią bardzo nikłą” i po przejęciu władzy 9 czerwca 1926 r. zlikwidował Generalny Inspektorat Kawalerii, a następnie rozwiązał dywizje kawaleryjskie. Zarządził też prace studialne nad motoryzacją kawalerii. W 1927 r. utworzono w MSWojsk. Wydział Broni Pancernych. W połowie 1930 r. wydzielono broń pancerną w samodzielny rodzaj wojsk stawiając na czele Dowództwo Broni Pancernych. W 1934 r. przeformowano broń pancerną na sześć batalionów czołgów i samochodów pancernych.
Odznaka "Znak Pancerny" ustanowiona przez Marszałka Piłsudskiego 3 listopada 1932 r. jako wyróżnienie służbowe przyznawane żołnierzom wojsk pancernych na wniosek Dowódcy Broni Pancernych.
Czołgi II RP
Podjęto działania, aby zdobyć kompetencje do konstruowania i produkowania własnych czołgów.
W 1928 r. spółka Vickers Armstrong wyprodukowała pierwsze czołgi rozpoznawcze, które zostały zauważone w kręgach wojskowych na całym świecie. Czołg rozpoznawczy miał służyć jako broń wsparcia piechoty będąc lekkim 
transporterem broni maszynowej i zarazem opancerzonym stanowiskiem ogniowym. Polska kupiła kilkanaście tych czołgów w połowie 1929 r. W tym samym roku w Biurze Konstrukcyjnym Broni Pancernych Wojskowego Instytutu Badań Inżynierii rozpoczęto prace nad polską, ulepszoną wersją czołgu.
W 1931 r. w PZInż. zespół pod kierownictwem T. Trzeciaka opracował polską odmianę czołgu o symbolu TK-3. Pojazd zbudowano w zakładach Ursus. W marcu 1931 r. przeszedł próby i podjęto seryjną produkcja. Czołg osiągał szybkość do 46 km/h. i miał zasięg 200 km. Pancerz o grubości od 6 do 8mm. Był uzbrojony w karabin maszynowy Hotchkins 7,92mm wz. 25. Mógł prowadzić ogień plot. Zabierał 1800 szt. amunicji. Do 1932 r. wyprodukowano 300 takich pojazdów.
W marcu 1933 r. opracowano nową wersję czołgu. Zmianie uległa konstrukcja kadłuba, która przybrała bardziej aerodynamiczny kształt, a karabin maszynowy umieszczono w specjalnej niszy. Pogrubiono pancerz do 10mm. Wprowadzono zmiany w układzie zawieszenia wzmacniając je i poszerzając gąsienice. Zastosowano peryskop czołgowy projektu mjr A. Gundlacha oraz celownik optyczny. Seryjną produkcja czołgu TKS rozpoczęto się w lutym 1934 r. Do września 1939 r. wyprodukowano 390 czołgów.
Oryginalnym polskim rozwiązaniem było zastosowanie samobieżnych lawet do przewozu czołgów TK.
W połowie lat 30-tych rozpoczęto badania nad wyposażeniem czołgów TK w działka 20mm. Dowództwo Broni Pancernych podjęło decyzję, że należy przezbroić czołgi w działka polskiej konstrukcji. Broń taka od 1936 r. była opracowywana przez zespół inż. Bolesława Jurka. Prototyp ukończono w 1937 r., próby przeprowadzono w roku następnym. Pocisk wystrzelony z tego działka przebijał pancerz do 40mm z odległości 200 metrów (niemieckie czołgi miały pancerze 5-30 mm).
W planach polskich władz było przezbrojenie w działka 20mm 110 czołgów TK do końca 1939 r.
Na uzbrojenie WP wprowadzono też czołg lekki. W 1930 r. Polska kupiła 38 brytyjskich czołgów lekkich Vickers E. i na tej podstawie polscy inżynierowie w PZInż. podjęli pracę nad skonstruowaniem polskiego czołgu. Jego prototyp powstał w 1934 r. W 1935 r. po próbach czołg jako 7 TP („siedmiotonowy polski”) wszedł do produkcji seryjnej. Zastosowano w nim wytwarzany w Polsce silnik wysokoprężny Saurer BLD o mocy 110–115 KM - 7TP był pierwszym w Europie czołgiem posiadającym ten rodzaj silnika. Wzmocniono również opancerzenie, którego maksymalna grubość zwiększyła się z 13 do 17 mm. Kadłub i wieże powstawały z krajowych płyt pancernych. Wpływ na uzbrojenie 7TP miał wybór działa firmy Bofors kal. 37 mm na armatę przeciwpancerną. Załoga czołgu miała bardzo dobre możliwości obserwacji i celowania. Zapewniał to m.in. odwracalny peryskop obserwacyjny skonstruowany w 1934 r. przez mjr. inż. Rudolfa Gundlacha. Peryskop ten zapewniał obserwację dookrężną 360 stopni. To urządzenie było polskim wynalazkiem montowanym tylko na polskich czołgach, inne armie go nie miały. Załoga dysponowała też celownikiem teleskopowym i celownikiem peryskopowym. Przyrządy obserwacyjne i celownicze produkowały Polskie Zakłady Optyczne w Warszawie. Czołgi miały nisze dla radiostacji. Powstała dla nich radiostacja N2/C będąca odmianą radiostacji N2.
7TP osiągał prędkość 37 km/h. Załoga składała się z trzech osób.
W chwili wybuchu wojny czołg 7TP stanowił jedną z najbardziej udanych konstrukcji w zakresie broni pancernej. Posiadał szereg rozwiązań niespotykanych w innych wozach tej klasy w tamtym okresie. Był lepszy od niemieckich czołgów lekkich PzKpfw I i II. Był też w stanie skutecznie zwalczać niemieckie czołgi średnie (PzKpfw III i IV).
Wojsko Polskie planowało wyposażenie oddziałów pancernych w 412 czołgi 7TP. Opracowano też ulepszoną wersję tego czołgu o nazwie 9TP.
Dodajmy, że po zakończeniu działań wojennych zdobyte czołgi 7TP Niemcy włączyli do swoich jednostek pancernych, pod nazwą PzKpfw 7TP(polnisch). W 1940 r. były na uzbrojeniu 1 i 4 Dywizji Pancernej, użyte m.in. podczas agresji na Francję.
W 1940 r. armii niemieckiej istniała elitarna jednostka Führer-Begleit-Bataillon do ochrony Hitlera dowodzona przez płk Erwina Roommla (późniejszego dowódcy Afrika Korps). W jej składzie znalazła się kompania czołgów 7 TP (21 wozów).
W końcu lat trzydziestych w Polsce uzyskano istotne zdolności w zakresie konstruowania czołgów. To co było najistotniejsze, że Polska dorobiła się kadry konstruktorów składającej się w około 70-80 proc. z młodych inżynierów, będących absolwentami polskich uczelni technicznych. W przypadku broni pancernej wyróżniali się tacy konstruktorzy jak inż. Edward Habich kierujący działem pojazdów specjalnych Biura Studiów PZInż.
W 1936 r. powstał prototyp lekkiego czołgu 4TP uzbrojonego w działko kalibru 20 mm oraz karabin maszynowy kalibru 7,92 mm. Opancerzenie 10-15 mm. Czołg osiągał prędkość 55 km/h dzięki silnikowi o mocy 95 km. Planowano stopniowo zastępować czołgi TK wprowadzając w ich miejsce 480 czołgów 4TP.
W 1936 r. w Biurze Badań Technicznych Broni Pancernych przystąpiono do opracowania czołgu kołowo-gąsienicowego 10TP, opartego na konstrukcjach amerykańskiego inż. Waltera Christie. Czołg 10TP przeszedł w 1937 r. pierwsze próby fabryczne. Zastosowano wieże Boforsa oraz silnik 240 KM. Po stwierdzeniu, że skomplikowane podwójne podwozie nie spełnia oczekiwań zdecydowano się na konstrukcję czołgu 14T z podwoziem gąsienicowym.
W tamtym też okresie trzy biura konstrukcyjne rozpoczęły pracę nad opracowaniem czołgu średniego. W projekcie uczestniczyły Biuro Badań Technicznych Broni Pancernych, Komitet ds. Uzbrojenia i Sprzętu i Państwowe Zakłady Inżynieryjne. Przyjęty projekt BBTBr.Panc. stanowił kompromis pomiędzy różnymi wariantami prezentowanymi przez pozostałe biura konstrukcyjne. Przewidywano, że masa czołgu wyniesie 23 tony, pancerz będzie miał grubość 50 mm, zaś uzbrojenie będzie stanowić armata automatyczna kal. 40 mm lub działo kal. 75 mm oraz dwa karabiny maszynowe. Napęd czołgu miał stanowić jeden silnik gaźnikowy o mocy 500 KM lub dwa silniki, każdy o mocy 300 KM. Do chwili wybuchu wojny w PZInż. wykonano drewnianą makietę wozu w skali 1:1. Na podstawie informacji jakie pozostały z tamtych lat można stwierdzić, że w Polsce powstawał nowoczesny wóz bojowy, nie ustępujący konstrukcjom potencjalnych przeciwników. 
W planie modernizacji i rozwoju sił zbrojnych przyjętym w 1936 r. przewidywano, że w 1942 r. Polska będzie miała 4 brygady zmechanizowane i 8 samodzielnych batalionów czołgów - 1400 wozów bojowych (równowartość czterech niemieckich dywizji pancernych). Wszystkie czołgi miały być polskiej konstrukcji i polskiej produkcji. Biorąc pod uwagę jakość zespołów konstrukcyjnych i możliwości produkcyjne polskich fabryk było to w pełni realne.
Wirtualne czołgi III RP
Mamy rok 2019 – III RP istnieje 30 lat. W spadku po PRL odziedziczono rozbudowany przemysł zbrojeniowy, który posiadał istotne możliwości produkowania czołgów konstruowanych w ZSRR. Te możliwości nie zostały przekształcone zgodnie z potrzebami obronności III RP. Jak dotąd np. nie udało się skonstruować i wprowadzić na uzbrojenie polskiego czołgu - poza przeróbką sowieckiego T-72 (PT91 Twardy).
Podejmowane próby skonstruowania polskiego czołgu („Goryl” w 1991 r.), następnie czołgu nowej generacji i czołgu Anders (2010 r.) nie powiodły się. Na uzbrojenie wprowadzono używane 
niemieckie czołgi Leopard wymagające pilnej modernizacji.
Decyzji w sprawie sprzętu pancernego dla WP nie ma. Ostatnio prezes Polskiej Grupy Zbrojeniowej Witold Słowik zapowiedział podjęcie prac nad projektem nowego czołgu polskiej produkcji.
Prezes PGZ dodał, że w tej sprawie: „Potrzebujemy z MON jasnej deklaracji chęci pozyskania nowego, rodzimego pancerza, od przyszłych użytkowników sprecyzowanych wymagań i oczekiwań”. Skoro MON takich „chęci” nie ujawnił, nie sprczyzował "wymagań i oczekiwań", to najwyraźniej autorem pomysłu na nowy czołg nie był resort obrony. Dostrzegając to ekspert nawołuje: „nie marnujmy czasu na czcze gadanie i mrzonki o nowym polskim czołgu”. Skoro MON nie podejmuje koniecznych decyzji, to tego czołgu po prostu nie będzie.
Obecna III RP różni się jednak widocznie od dawnej II Rzeczypospolitej.
