Salek123 Salek123
577
BLOG

Fizyka kwantowa ratunkiem wolnej woli ?

Salek123 Salek123 Rozmaitości Obserwuj notkę 1

   Problem wolnej woli wymaga pogodzenia tego, w jaki sposób postrzegamy siebie jako wolne podmioty w pełni kontrolujące swoje poczynania z deterministycznym ujęciem owych działań sugerowanych przez naukę. Determinizm głosi, że każde wydarzenie posiada swoją wcześniejszą przyczynę, każdy stan świata determinowany jest przez go poprzedzający, który sam jest niczym innym, jak efektem sekwencji wcześniejszych odeń stanów świata. Jednak jeśli wszystkie działania, które podejmujemy oraz decyzje, które nas do nich prowadzą są w taki sposób zdeterminowane przez serie wydarzeń, które ciągnąc się mogą niemal w nieskończoność, a mają miejsce przed naszymi narodzinami, to jak możemy myśleć o sobie jako o prawdziwych autorach owych działań i decyzji ? W końcu, jak możemy ponosić za nie odpowiedzialność ? Otóż to jeden z problemów filozoficznych, który wiążę się nieodłącznie z religią, która przecież poprzez obronę wolnej woli tłumaczy nam skąd się bierze zło. Lecz zauważmy, że cały status wolnej woli wydaje się być zagrożony przez determinizm, a wraz z nią wątpliwy staje się nasz status podmiotów moralnych. 
Większość filozofów trudno było oprzeć się koncepcji determinizmu, a co za tym idzie przyjmowali oni, że wolna wola ma charakter iluzoryczny lub starali się w jakiś sposób pogodzić ze sobą te dwie koncepcje. Jednocześnie podejmowane przez libertarianizm próby wykazania w jaki sposób wydarzenia mogą zachodzić pozbawione przyczyny, czyli w sposób niezdeterminowany, okazywały się dorazne lub po prostu dziwne. Czy mechanika kwantowa może stanowić wsparcie dla libertarianizmu ? Wszak zgodnie z nią wydarzenia na poziomie subatomowym mają charakter ściśle niezdeterminowany- ich występnie jest kwestią czystego przypadku. Czy pozwala to aby na pewno na uniknięcie determinizmu ? Wydaje mi się, że nie bardzo. Istotą mechaniki kwantowej jest losowość, a co za tym idzie koncepcja, zgodnie z którą nasze działania i wybory są na najgłębszym poziomie przypadkowe co w żaden sposób nie ratuje idei odpowiedzialność moralnej. Jednakże mechanika kwantowa stanowi wsparcie dla libertarianizmu. Żeby uzyskać pełny obraz zobaczmy jak libertarianizm broni wolną wolę. Determinizm w słabym ujęciu utrzymuje twierdzenie, iż moglibyśmy postąpić inaczej gdybyśmy tak zdecydowali, jest bezsensowne, ponieważ niepodjęcie innej samo zostało przyczynowo zdeterminowane, a raczej, że byłoby przyczynowo zdeterminowane gdyby koncepcja determinizmu była prawdziwa. Tym samym libertarianie utrzymują, że człowiek posiada wolną wolę, a co za tym idzie nasze działania i wybory nie są w żaden sposób zdeterminowane. Wydaje się ok. Ale prawdziwym problemem i zawodnością libertarianizmu jest wyjaśnienie, w jaki sposób działanie może mieć charakter niezdeterminowany- a szczególnie to, w jaki sposób wydarzenie nieposiadające przyczyny nie jest jednocześnie przypadkowe, jako że przypadkowość ma równie negatywny wpływ na koncepcję odpowiedzialność moralnej, co determinizm. Zachodzi więc podejrzenie, że w samym sercu libertarianizmu znajduje się czarna dziura. Stąd też jednak fizyka kwantowa nijak nie ratuje libertarianizmu. Ale kto powiedział, że libertarianizm jako jedyny stoi w obronie wolnej woli ?

Otóż w klasycznej filozofii spór o wolną wolę jest sporem między determinizmem a indeterminizmem. Warto zauważyć, że w sporze filozoficznym jak i naukowym z zagadnienia definicyjnego determinizmu wykreślono słowa przyczyna, konieczność, nieuchronny skutek. Okazało się, że zawiodły próby wyjaśnienia pojęcia przyczyny poprzez pojęcie działania-
Ajdukiewicz: ..Może dla wyjaśnienia pojęcia działania uciec się do pojęcia siły i przyjąć następującą definicję: X działa na Y- to tyle, co; X wywiera siłę na Y. Czy jednak pojęcie siły jest dość jasne sprecyzowane i nie wymaga wyjaśnienia ? Siłę definiowano jako to, co działa, lub jako to, co jest przyczyną zmiany. Definiując siłę w ten sposób, popełnilibyśmy błędne koło w definicji pojęcia działania lub pojęcia przyczyny. Można by też, mając na oku wstępujące w fizyce pojęcie siły, pokusić się o następującą definicję: na ciało działa siła zawsze i tylko gdy ciało to zmienia swą prędkość lub ulega zniekształceniu. Taka definicja siły uwzględniałaby tylko zjawiska mechanistyczne i nie nadawałaby się ani do zdefiniowania pojęcia działania, ani pojęcia przyczyny, które stosujemy nie tylko do zjawisk mechanistycznych, lecz także do innych zjawisk fizykalnych, a nawet do zjawisk psychicznych.
Zawiodły też próby wyjaśniania przyczyny jako konieczności. Bowiem przyczynę danego zjawiska określano jako to po czym to zjawisko musi nastąpić. I tu znów analiza Ajdukiewicza:
Po czym poznać czy zjawisko A po prostu następuje po zjawisku B, czy też zjawisko A z konieczności musiało nastąpić po zjawisku B ? Zastanówmy się nad tym, dlaczego mówimy, że kamień wypuszczony z ręki musi spaść w dół, a kula wystrzelona z karabinu nie musi trafić w cel. To, że kamień wypuszczony z ręki będzie spadał na dół, uważamy za konieczne, ponieważ wierzymy, iż tak się zawsze dzieje; natomiast tego, że kula wystrzelona z karabinu trafi w cel, nie uważamy za konieczne, albowiem wiadomo nam, że tak nie zawsze bywa.. A więc po zjawisku A musi nastąpić zjawisko B- to tyle, co: nastąpienie zjawiska B po zjawisku A jest szczególnym przypadkiem jakiegoś ogólnego prawa. Istotnie też niektórzy zadowalają się taką definicją koniecznego następowania po sobie zjawisk, które je sprowadza do ich prawidłowego następstwa. Jednakże tak zdefiniowana konieczność nie nada nam się do zdefiniowania związku przyczynowego. Skoro bowiem zjawisko A nazywać będziemy przyczyną zjawiska B, gdy po zjawisku A zjawisko B koniecznie musi nastąpić, to sprowadzając koniecznie następstwo do prawidłowego następstwa, będziemy musieli zjawisko A uznać za przyczynę zjawiska b, gdy po A stale następuje B. W taki razie wypadnie przejazd jednego pociągu przed daną stację uznać za przyczynę przejazdu drugiego pociągu przez tęże stację, jeśli zgodnie z rozkładem jazdy stale po pierwszym pociągu przez tę stację przejeżdżą drugi: a to bynajmniej nie odpowiadałoby naszemu rozumieniu związku przyczynowego.
W taki też sposób w naukach przyrodniczych i filozofii definiując determinizm przestano używać słowa przyczyna. Dlatego też determinizm przyjmuje mniej więcej taką wersję: Czy przebieg zdarzeń, rozgrywających się w przyrodzie, daje się ująć w prawa, które pozwalają przewidzieć bieg zdarzeń przyszłych na podstawie dających się uprzednio zaobserwować własności ?
Otóż taka postać determinizmu przyjmuje postać predywizmu, a więc przewidywalności. W czasach panowania w naukach przyrodniczych mechanizmu uważano, że z praw przyrody da się wywnioskować przyczyny i skutki danych stanów rzeczy. Akcentował to zwłaszcza fizyk francuski Laplace. Twierdził, że znajomość praw przyrody pozwala na domyślenie zarówno całej przeszłości jak i przyszłości. Jednakże dalszy rozwój fizyki zaprzeczył takiemu determinizmowi. W dzisiejszej teorii kwantów wykazuje się, że prawa fizyki nie pozwalają na to, aby z dających się zaobserwować danych, dotyczących ostatecznych składników materii- czyli elektronów i protonów, wywnioskować ich przyszłych losów. Fizyka bowiem uczy, że dla obliczenia przyszłości wystarczyłoby znać położenie i prędkość elektronów w danej chwili. Tyle, że dla obliczenia znać trzeba oba parametry. Jednak nie może zmierzyć obu parametrów, co wiemy z praw natury. Da się tylko jeden. A więc możemy zaobserwować tylko pewne wartości przeciętne- parametrów, odnoszące się do wielkiej liczby elektronów i z tych wartości przeciętnych da się wyprowadzić statystykę. Lecz pogląd jakoby dało się, ze wszystkie prawa fizyki sprowadzić do praw statystycznych jest kwestionowany. W świecie cząsteczek panuje zupełny chaos, tak jak w naszej mównicy. Brak tam prawidłowości, którą da się sprowadzić tylko tam, gdzie mamy olbrzymie ilości cząsteczek elementarnych. Dlatego też od tej strony wydaje się, że obrona woli przez fizykę jest możliwa. Jednak nie można powiedzieć aby udało się w 100% obronić wolną wolę. Czymże jest w ogóle wolna wola ? Pytanie czy wolna wola jest wolna sprowadza się zasadniczo do tego, czy akty woli człowieka są jednoznacznie określone przez pewne przyczyny, czy nie ? Często wolna wola jest mylona z siłą woli, czy też siłą charakteru, która polega na tym, że człowiek jest wierny temu, co uważa za najwartościowsze i najważniejsze oraz nie ulega żadnym pokusom. Lecz nie oto chodzi Chodzi oto czy człowiek mający pewien charakter, skłonności i upodobania musi wobec pewnych motywów powiązać określone postanowienie, czy też wobec danych motywów może postąpić tak lub inaczej. Innymi słowy chodzi oto czy wolna wola wyłamuje się spod ogólnej zasady przyczynowości i jest tylko pośrednim ogniwem w łańcuchu przyczynowym. W takim sensie uznanie wolnej woli za wolną domaga się nasza ludzka godność. W filozofii z kolei ukazuje się, że gdyby wolna wola nie była wolna człowiek nie byłby odpowiedzialny za swoje czyny. Gdyby człowiek wobec określonych motywów nie mógł dokonać wyboru, lecz musiałby postąpić tak a nie inaczej, to nie byłby odpowiedzialnym sprawcą swoich czynów, lecz tylko automatem, wykonującym to, co wynika w sposób konieczny z jego natury. Odpowiedzialność za jego czyny spadałby więc nie na niego, a jego stworzyciela. Ostatecznie jednak nie da się obronić wolnej woli prawami fizyki, lecz jest dobra do tego aby uznać wolną wolę pewnym autonomicznym wyjątkiem w świecie przyrody.
  

Salek123
O mnie Salek123

Obserwator rzeczywistości.

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Rozmaitości