Paweł Luty, portal forbes.pl i stowarzyszenia „projekt polska” – jestem dziennikarzem, publicystą i staram się też być aktywistą społecznym jak tylko mi na to czas pozwala i tylko i tylko możliwości.
Art. 20. Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
Czym jest społeczna gospodarka rynkowa? Według definicji naukowej, według ordoliberałów niemieckich miał być to taki ustrój gospodarczy, który z jednej strony doceniałby własność prywatną i ją jak najbardziej honorował i stawiał na piedestale życia gospodarczego w państwie, ale z drugiej strony różnił się tym od takiej klasycznej teorii ekonomicznejAdama Smitha nałożeniem odpowiednich regulacji sektora gospodarczego – gospodarka w jakiś sposób jest przez państwo regulowana. Obecnie są jeszcze ludzie którzy w 100% podążają za Smithem i sądzą, że gospodarka nie potrzebuje żadnych uregulowań, że może być pozostawiona sama sobie – co jest dzisiaj zupełnie nierealne. Z drugiej strony nie można też pójść w drugą stronę i powiedzieć, że gospodarka powinna być zarządzana przez państwo – to myślenie tak samo się skompromitowało jak myślenie o tym, że libertariański styl jest możliwy…Potrzebny jest jak w większości ludzkiej działalności „złoty środek”. Z jednej strony mamy własność prywatną, mamy prywatnych przedsiębiorców, mamy korporacje, mamy prywatne firmy; z drugiej strony mamy regulatorów rynków, wszelkich rynków – czy to finansowych, czy to przemysłu, czy sektora bankowego, czy jakiegokolwiek innej sfery działalności gospodarczej.Trzeba zachować odpowiedni „balans” na tej zasadzie, że nie można dławić ludzkiej przedsiębiorczości nadmierną ilością regulacji. Z drugiej strony nie można ludzi zostawiać samych sobie, gdyż naturalna żądza zysku mogłaby ich pchać w strony które byłyby obciążone dużymi kosztami społecznymi. Jak sama nazwa wskazuje społeczna gospodarka rynkowa docenia i kładzie duży nacisk na ten akcent społeczny, że gospodarka jest dla wszystkich i nie tylko dla wybranego 1%, czy dla tych biednych pokrzywdzonych teoretycznych 99% - gospodarka jest dla 100% społeczeństwa i wszyscy powinni się w niej odnajdywać.Czy mają dochód na poziomie 1000 euro czy też 1 miliona euro w skali miesiąca.
Więc jak to powinno wyglądać w praktyce? Powinny być urzędy regulujące rynek typu Komisja Nadzoru Finansowego, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów i te dwa urzędy w Polsce działają sprawnie i trudno im cokolwiek zarzucić. W Polsce sytuacja jest pod względem mechanizmów regulacji rynkowych nie jest tragiczna – możemy narzekać i powinniśmy na biurokrację, która miejscami jest rozrośnięta, która zaczyna żyć własnym życiem. Ten średni szczebel administracji państwowej powinien myśleć bardziej pro –państwowo tzn. powinien mieć świadomość tego, że nie tylko interesy biurokraci są najważniejsze. Ważne są też interesy przedsiębiorców, czy zwykłych obywateli. Przedsiębiorcy z kolei powinni mieć świadomość, że mają duże pole wolności, ale ta ich wolność jest ograniczona – mają prawa, ale mają również obowiązki. Mają obowiązki przede wszystkim wobec swoich pracowników, a następnie mają obowiązki wobec swoich klientów czyli wobec odbiorców usług i produktów których dostarczają. Społeczna gospodarka rynkowa powinna polegać na tym, że znamy swoje granice i wiemy co nam wolno i czego nam nie wolno. I wiemy czego powinniśmy oczekiwać od państwa i wiemy czego oczekiwać od naszych współpracowników, czy też pracowników.Pracownik musi być świadomy tego co mu daje pracodawca, ale też świadomy co on pracodawcy powinien dać. Tak samo urząd regulacyjny musi wiedzieć jakie ma obowiązki wobec rynku – musi dbać o jego stabilność, musi dbać o generowanie dochodów przez rynek. Nie może dławić rynku – można podnosić podatki, czy nakładać nowe regulacje. W momencie jednak gdy to zaczyna dławić konsumpcję – w tym momencie stanowi do granicę. Społeczna gospodarka rynkowa to gospodarka z wyraźnymi, dobrymi i sprawiedliwymi granicami. Można mówić o jakiś przywilejach w ramach tej gospodarki typu przywileje emerytalne, ale nie można mówić że przechodzenie w wieku 35 lat jest czymś sprawiedliwym – o takim myśleniu trzeba zapomnieć. Błędnym jest myślenie o tym, że społeczna gospodarka rynkowa równa się gospodarce socjalistycznej czy też socjaldemokratycznej – nie to jest gospodarka jak najbardziej liberalna – konkretnie ordoliberalna – która pozwala na rozwijanie się wszystkim. Całe piękno społecznej gospodarki rynkowej polega na tym, że ona ma szanse zapewnić zrównoważony rozwój, bo daje te zrównoważone podstawy regulatorom, państwu, przedsiębiorcom i pracownikom.
Warto jest inwestować w społeczną gospodarkę rynkową, warto jest poznawać społeczną gospodarkę rynkową i jej zasady, żeby być jak najbardziej świadomym tego co się za tym zwrotem kryje – bardzo dobrze, że są realizowane takie projekty edukacyjno – badawcze, które mają za zadanie pokazać ludziom zasady społecznej gospodarki rynkowej. Bardzo dobrze, że toczy się debata wokół społecznej gospodarki rynkowej. Wielkim krokiem – mam nadzieję – w kierunku uświadamiana ludziom czy jest społeczna gospodarka rynkowa jest to, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zaczął o tym mówić, że zaczął się wypowiadać w tych kwestiach czy to podczas debat ideowych czy też kongresu obywatelskiego. To jest ważny sygnał ze strony rządzących, że oni wiedzą, że własność prywatna jest podstawą funkcjonowania w ustroju kapitalistycznym i ustroju demokratycznym – a jednocześnie mają świadomość, że nie można zostawić rynków samych sobie.
Kryzys sprawia…kryzys strefy euro, kryzys zadłużenia i przede wszystkim kryzys zaufania w instytucje, że trzeba zmienić podejście do gospodarki. Jeden procent najbogatszych ludzi na świecie nie może być nieodpowiedzialny, że nie może liczyć i patrzeć tylko na swoje zyski – ale też pokazuje to że pozostałe 99% społeczeństwa nie może zapominać, że żyje z tego 1 procenta, że Ci ludzie dają im pracę. Więc potrzebujemy dzisiaj „balansu” i odpowiednich granic i to nam zapewnia społeczna gospodarka rynkowa.
