Paweł Marczewski: 2007 - hegemonia po polsku.

Przedterminowe wybory w październiku 2007 roku potwierdziły dominację PO i PiS na polskiej scenie politycznej. Dla niektórych jest to dowód, że rodzime życie publiczne udało się radykalnie zmodernizować. Czyż w USA i Wielkiej Brytanii wyborcza gra nie toczy się między dwoma partiami? Wprawdzie w Polsce podział między zwolennikami obu opcji jest zapewne dużo głębszy niż na Wyspach i za Oceanem, gdzie różnice między kandydatami z odmiennych obozów w coraz większym stopniu dotyczą stylu uprawnia polityki, a nie jej treści, ale może przyniesie nam stabilność życia publicznego podobną do anglosaskiej? Może i my doczekamy się rytualistycznych wyborców, wiernych swoim partiom i głuchych na syreni śpiew populistów?

Wydaje się, że populizm rzeczywiście jest w polskiej polityce w odwrocie. Nie tylko ze względu na niemal całkowitą marginalizację LPR i Samoobrony, ale i odchodzenie przez PiS od retoryki obrony tych, którzy okazali się być przegranymi polskiej transformacji. David Ost pisał w “Klęsce Solidarności”, iż prawicowi populiści skutecznie zagospodarowali gniew wykluczonych. Jako jedyni chcieli słuchać skarg ludzi pozostawionych po 1989 roku na marginesie życia społeczno-politycznego. Wprawdzie nie oferowali im skutecznych sposobów uporania się z problemami, ale umieli doskonale skanalizować ich negatywne emocje. W wyborach 2005 PiS było mistrzem tej retoryki, czego dowodem pamiętne rozróżnienie na Polskę “liberalną i solidarną”. Posługiwał się nią wyjątkowo sprawnie przez dwa lata, skutecznie odbierając poparcie dotychczasowym mistrzom “gospodarowania gniewem” i od pewnego momentu koalicjantom – LPR i Samoobronie. Kiedy manewr okrążający został już wykonany, a partie Giertycha i Leppera z liczących się graczy stały się ugrupowaniami walczącymi o przetrwanie, można było z tego języka zrezygnować. Należało to uczynić tym pilniej, że w wyborach 2007 pod hasłami “gospodarczego cudu” zatryumfowała mieszanka bezkrytycznego optymizmu oraz lęku przed ślepym resentymentem.

Zniknięcie populistów z polskiej polityki witam jednak z mieszaniną ulgi i obaw. Populizm był do niedawna jedyną strategią pozwalającą zbudować jakąkolwiek propozycję polityczną bez dostępu do dotacji. O tym, że była to strategia krótkoterminowa, zaś partie populistyczne na państwowym garnuszku nieuchronnie się oligarchizowały, przekonuje pójście w rozsypkę LPR i Samoobrony w momencie, gdy zostały pozbawione dostępu do tego garnuszka. Tym niemniej populizm był drogą pozwalającą ominąć systemowe bariery dla zaistnienia na scenie politycznej. Niestety drogą jedyną.

Moja zasadnicza wątpliwość dotycząca tezy głoszącej, iż Polska polityka ma szansę zmodernizować się dzięki dwubiegunowości, nie wynika jednak z nostalgii za populizmem, lecz z zaniepokojenia praktykami politycznymi, które w ciągu ostatnich kilkunastu lat zyskały instytucjonalne umocowanie i stały się obowiązującą normą. Czy można sobie wyobrazić, że zarówno w PO, jak i PiS pojawia się więcej niż jeden poważny kandydat do wyścigu o fotel prezydencki? Że listy kandydatów w wyborach parlamentarnych nie są ustalane arbitralnie przez partyjne władze, tylko wyłaniane na drodze rygorystycznych procedur mających sprawdzić merytoryczne przygotowanie potencjalnych kandydatów?

Niestety, zamiast anglosaskiej stabilności czeka nas raczej dominacja dwóch skłóconych ze sobą hegemonów.

Paweł Marczewski – członek redakcji “Przeglądu Politycznego”, współpracownik “Europy – Tygodnika Idei”.

Tekst powstał w ramach projektu Polska Wybiera 2007 Warsztatów Analiz Socjologicznych i Przyjaciół.

Poprosiliśmy osoby biorące w projekcie o nadesłanie tekstu - podsumowania 2007 roku. Na blogu projektu znajdują się już kończące wpisy:

- Daniela Kontowskiego,

- Łukasza Warzechy,

- Michała Teklińskiego,

- Michała Szułdrzyńskiego,

- Krzysztofa Sanetry oraz Pawła Marczewskiego - zachęcamy do lektury.

Wkrótce kolejne wpisy. Zapraszamy na Polska Wybiera 2007