Tomasz Waszczyński Tomasz Waszczyński
2771
BLOG

O adresie dłużnika w postępowaniu klauzulowym

Tomasz Waszczyński Tomasz Waszczyński Kultura Obserwuj notkę 2

W polskim postępowaniu cywilnym uzyskanie prawomocnego orzeczenia zasądzającego na rzecz wierzyciela określoną należność jest pierwszym etapem odzyskiwania należności, natomiast ostatnim jest postępowanie egzekucyjne. Pomiędzy nimi toczy się jeszcze postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności, zwane postępowaniem klauzulowym. Kiedyś uznawane było za część postępowania egzekucyjnego. Obecnie coraz częściej uważa się, że ma ono charakter samodzielny. Postępowanie to służy do tego, by uzyskać zezwolenie na zastosowanie przymusu państwowego w celu wyegzekwowania zasądzonej wcześniej należności.

W standardowych sytuacjach nadanie klauzuli następuje w zasadzie automatycznie, a postępowanie jest banalnie proste. Po uprawomocnieniu się orzeczenia sąd na wniosek, a w przypadku nakazów zapłaty - z urzędu - nadaje klauzulę wykonalności, po uzyskaniu której wierzyciel może skierować sprawę do komornika. I już.

Życie jest jednak bardziej skomplikowane i czasami okazuje się, że treść orzeczenia w odnośnie relacji powód-pozwany nie jest zgodna z rolami wierzyciel-dłużnik. Chodzi o to, że po czasie pozwany może przestać być dłużnikiem (bo np. został przejęty albo umarł), a powód przestał być wierzycielem (bo np. został przejęty albo zbył wierzytelność). W takiej sytuacji skuteczne prowadzenie egzekucji na podstawie orzeczenia nie uwzględniającego zmian podmiotowych nie jest możliwe. Nie jest też jednak możliwe ponowne prowadzenie postępowania sądowego o zapłatę. W związku z tym, dla umożliwienia przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego niezbędne jest prowadzenie postępowania klauzulowego, ale nieco zmodyfikowanego, a mianowicie o nadanie klauzuli na rzecz nowego wierzyciela albo przeciwko nowemu dłużnikowi. Postępowanie to regulowane jest przez art. 788 Kpc. W tym właśnie postępowaniu pojawia się problem adresu dłużnika.

Generalna zasada jest taka, że aktualny adres dłużnika należy podawać w piśmie procesowym wszczynającym dane postępowanie. W związku z tym należy go podać we wniosku o nadanie klauzuli wykonalności. Weryfikacja aktualności tego adresu następuje jednak dopiero wówczas, gdy sąd próbuje doręczyć jakieś pismo dłużnikowi. Jeśli zatem sąd niczego nie doręcza, to i podawany adres nie ma znaczenia. Jednakże w toku postępowań niejednokrotnie sądy wzywają do podania aktualnego adresu zamieszkania dłużnika, bowiem podane we wniosku okazują się nieaktualne. Wezwania te wynikają z faktu, że w Polsce występują aktualnie przynajmniej trzy koncepcje dotyczące obowiązku doręczania postanowień wydawanych w postępowaniu klauzulowym.

Według pierwszej z nich, prezentowanej przez Sąd Okręgowy w Krakowie, każde postanowienie w postępowaniu klauzulowym należy doręczyć dłużnikowi. W ocenie tego Sądu, z art. 357 § 2 Kpc wynika ogólna reguła, zgodnie z którą postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym sąd doręcza z urzędu obu stronom postępowania, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej, przy czym nie jest takim przepisem szczególnym art. 795 § 2 Kpc, bowiem dotyczy on jedynie kwestii od kiedy biegnie dłużnikowi termin do złożenia zażalenia.

Druga koncepcja, prezentowana przez Sąd Okręgowy w Łodzi oraz Sąd Okręgowy w Gdańsku zakłada, że o ile postanowień o nadaniu klauzuli wykonalności w trybie art. 788 Kpc oraz postanowień związanych z takimi postanowieniami (np. o sprostowaniu) dłużnikowi się nie doręcza z uwagi na treść art. 795 § 2 Kpc, to dla rozstrzygnięcia innych kwestii wpadkowych, np. takich jak właściwość sądu, należy stosować przepisy ogólne. Zakłada się bowiem, że w braku szczególnego unormowania dotyczącego kwestii wpadkowych, należy poprzez art. 13 § 2 Kpc stosować art. 357 § 2 Kpc i doręczać takie postanowienia dłużnikowi. W konsekwencji Sądy te uznają, że o ile postanowienia kończącego postępowanie w sprawie nie doręcza się, to doręcza się postanowienia wcześniejsze, które sprawy nie kończą.

Ostatnia koncepcja, prezentowana przez większość sądów, w tym w szczególności przez Sąd Apelacyjny i Sąd Okręgowy w Katowicach, Sąd Okręgowy w Poznaniu czy Sąd Okręgowy w Szczecinie zakłada, że aktualny adres dłużnika w postępowaniu klauzulowym prowadzonym w trybie art. 788 Kpc nie jest w ogóle potrzebny, bowiem postanowień wydawanych w tym postępowaniu dłużnikowi nie doręcza się, gdyż byłoby to niezgodne z celem postępowania i dawało dłużnikowi możliwość ukrycia z majątku jeszcze przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego.

Skutki przyjęcia poszczególnych koncepcji mogą się istotnie różnić. Jeśli bowiem okaże się, że sąd uważa, że dłużnikowi należy doręczyć postanowienie, to w przypadku, gdy nie jest znany adres dłużnika, wierzyciel musi go poszukiwać, ustalać w biurach adresowych, a dłużnik tymczasem może uciec z majątkiem. Dochodzi do przedłużenia się postępowania klauzulowego, które ze swej istoty powinno być krótkie, a nawet do zablokowania możliwości wszczęcia postępowania egzekucyjnego w sytuacji, gdy dłużnik przeprowadził się i nie dopełnił obowiązku meldunkowego, bo wierzyciel najczęściej nie dysponuje narzędziami pozwalającymi ustalić rzeczywiste miejsce pobytu dłużnika. Nie trzeba też specjalnie uzasadniać, że możliwości wierzyciela w ustaleniu rzeczywistego położenia majątku dłużnika w porównaniu do możliwości komornika, w szczególności po ostatniej nowelizacji art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 29.08.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, są nikłe. Wymaganie od wierzyciela podawania kolejny raz aktualnego adresu (po raz pierwszy taki obowiązek powstaje w procesie) nie jest konieczne również dlatego, że prawa dłużnika nie są zagrożone przez przeprowadzenie postępowania klauzulowego bez jego udziału. Postanowienie o nadaniu klauzuli zostanie mu bowiem doręczone przy wszczęciu egzekucji i wówczas będzie on mógł złożyć na nie zażalenie, które jeśli okaże się skuteczne, to doprowadzi do umorzenia postępowania egzekucyjnego.

W konsekwencji, w moim przekonaniu, jedynie ostatnie stanowisko jest prawidłowe, bowiem uwzględnia nie tylko literalną treść przepisów, ale również cel ich ustanowienia oraz funkcję postępowania klauzulowego. Należy też zwrócić uwagę na to, że odpowiednie stosowanie art. 357 § 2 Kpc może oznaczać niezastosowanie go w sytuacji, gdy taki wniosek wynikać będzie z wykładni tego przepisu w kontekście przepisów o postępowaniu klauzulowym. Nie zmienia to jednak stanu, w którym te same przepisy są interpretowane na trzy różne sposoby i nieobeznany z praktyką wierzyciel czy nawet profesjonalny pełnomocnik, nie jest w stanie przewidzieć, z którym poglądem przyjdzie mu się zmierzyć w konkretnym przypadku.

http://washko.wordpress.com

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura