100 lat temu, 28 czerwca 1914 roku w Sarajewie, został zastrzelony arcyksiążę Franciszek Ferdynand, następca tronu Austro-Węgier. Powszechnie uważa się, że zabójstwo habsburskiego arcyksięcia doprowadziło do wybuchu I Wojny Światowej. Lecz Serbom wojna przyniosła wyzwolenie spod władzy Austro-Węgier, dlatego dla Serbów, w szczególności serbskiej części Bośni i Hercegowiny, zabójca arcyksięcia młody Serb Gavrilo Princip, stał się bohaterem narodowym. W serbskiej części Sarajewa z okazju 100. rocznicy odsłonięty został dwumetrowy pomnik Gavrilo Principa z brązu. Odsłaniając pomnik prezydent Republiki Serbskiej w BiH Milorad Dodik powiedział ‘Strzały, które 100 lat temu oddał Princip, nie były strzałami przeciwko Europie, lecz strzałami w imię wolności’ (http://wpolityce.pl/swiat/202819-serbowie-bojkotuja-obchody-100-rocznicy-zamachu-w-sarajewie).
Czy Gavrilo Princip wielkim bohaterem był? W październiku 2007 byłem zaproszony z wykładami do Serbii gdzie znajomy profesor z Nowego Sadu opowiedział mi prawdziwą historię wybuchu I Wojny Światowej. Kolega ten znał rodzinę niejakiej Eleny, która była dziewczyną Gavrilo Principa. Elena pochodziła z okolic Nowego Sadu i żyła tam jeszcze po w latach 50. XX wieku. Podobno Gavrilo Princip uchodził za bardzo złego strzelca i chociaż należał do grupy serbskich spiskowców jego bezpośredniego udziału w akcjach zbrojnych nie przewidywano. Owego czerwcowego dnia kiedy oboje przebywali w Sarajewie Elena ‘odmówiła’ Gavrilovi, co tak go zdenerwowało, że złapał broń, wybiegł na ulicę i wystrzelił na oślep dwie kule. I akurat ‘napatoczył mu się’ przejeżdżający tamtędy arcyksiążę Ferdynand, którego trafił na śmierć zaś żonę arcyksięcia Księżną Hohenberg zranił.
Gdyby Elena nie odmówiła tamtego dnia Gavrilovi to nie zabiłby on 28 czerwca 1914 r arcyksięcia Ferdynanda i nie wybuchłaby I Wojna Światowa, a na pewno jej ewentualny przebieg mógłby być zupełnie inny.
Tak więc minimalna różnica w danym momencie powoduje ogromną różnicę w czasie późniejszym. W literaturze dotyczącej dynamiki nieliniowej i deterministycznego chaosu nazwano to efektem motyla.
