Podania, legendy, bajki
Przejrzałem ostatnio kilkanaście, może nawet kilkadziesiąt, zbiorów bajek.
Chodzi oczywiście o legendy słowiańskie zachowane w pamięci ludowej, a zbierane od dawna przez pasjonatów.
Legendy:
- polskie regionalne i tyczące miast: kaszubskie, rzeszowskie, śląskie, śląska cieszyńskiego, warmia i mazury itp.;
- litewskie i wileńskie;
- poleskie;
- ukraińskie;
- rosyjskie;
- słowackie;
- czeskie;
- itd.
Właściwie nie tyle same legendy mnie interesują, ile komentarze do nich.
Wiele legend niestety jest zostawione bez żadnego komentarza lub komentarz jest tylko ściśle naukowy odnoszący się do zjawisk językowych w tekście, nie dający szerszego pojęcia o zdarzeniach historycznych wskazanych w tekście.
Oczywiście w tym tekście nie chcę zastępować fachowych analityków, krytyków literackich od legend, chcę tylko przypomnieć prosty fakt, że nasza przeszłość słowiańska to nie tylko tzw. staropolszczyzna, ograniczona do okresu największego rozkwitu Rzeczpospolitej szlacheckiej.
Uwidacznia się przewaga języka mówionego nad pisanym: legendy takie zależnie od gawędziarza i regionu mogą mieć kilka różnych wersji.
Bardzo często legendy pozostają niestety anonimowe, bo ani gawędziarze nie potrafią zadbać o własną szerszą popularność, ani władze kulturowe teoretycznie polskie nie dostrzegają potrzeby promocji naszych polskich skarbów kulturowych, chociażby w kręgach polonijnych chętnych usłyszeć żywą gwarową mowę polską.
Te tradycje gawędziarskie językowe mają swoją kontynuację pisemną: pamiętniki, listy, felietony, lekka literatura obyczajowa - nie całkiem przestarzała.
Przypomnijmy co ciekawsze nazwiska chronologicznie:
- Jan Chryzostom Pasek;
- Jędrzej Kitowicz;
- Henryk Rzewuski;
- Adam Mickiewicz;
- Jan Krzeptowski - Sabała;
- Bolesław Prus;
- Stanisław Ligoń;
- Stefan Wiechecki;
- i całe mnóstwo innych mniej znanych.
