Liczący 25 stron raport Komisji Europejskiej uderza w rząd Zjednoczonej Prawicy po 2015 roku. Unijni urzędnicy wskazują na zagrożenia w demokratycznym systemie w związku z reformą sądów, upolitycznieniem mediów, jak też polityką antykorupcyjną w wykonaniu CBA.
Praworządność a budżet unijny
Zastrzeżenia Komisji Europejskiej co do Polski i Węgier są groźne o tyle, że niemiecka prezydencja została upoważniona do negocjacji ws. mechanizmu uzależnienia wypłat środków od stanu praworządności. W praktyce - jeśli ten postulat największych stolic europejskich zostanie przyjęty - kraje naruszające standardy demokratycznego państwa prawa zostałyby zawieszone w budżecie unijnym.
Według najnowszych propozycji, taka sankcja zapadałaby w wyniku głosowania większości głosów państw członkowskich.
- Wszystko będzie lepsze, niż jednomyślność, która nigdzie nie prowadzi i która stworzy kolejne sytuacje jak w przypadku procedury art. 7 - komentowała wiceszefowa KE Viera Jourova nową koncepcję mechanizmu zależności.
Zastrzeżenia wyraziły natomiast delegacje Polski, Węgier, Danii, Szwecji, Austrii, Holandii i Finlandii. Z nieoficjalnych informacji wynika, że przedstawiciele Belgii i Luksemburga - choć podzielały argumenty krytyczne wobec koncepcji mechanizmu - zgodziły się, by ją dalej procedować.
Polskie sądy
Komisja Europejska od początku wdrażania zmian w polskim wymiarze sprawiedliwości zgłasza zastrzeżenia wokół naruszenia zasady bezstronności i apolityczności wyznaczanych sędziów. Po 2017 roku wdrożono też procedurę z art. 7 traktatu unijnego. Polski rząd od tamtego czasu zabiega o jej anulowanie.
- Reformy, które miały wpływ na Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy, sądy powszechne, Krajową Radę Sądownictwa i prokuraturę, zwiększyły wpływ władzy wykonawczej i ustawodawczej na wymiar sprawiedliwości, a tym samym osłabiły niezawisłość sędziów - napisali komisarze UE.
W raporcie zarzucono członkom Krajowej Rady Sądownictwa nominacje z politycznego klucza, skrytykowano też wprowadzenie zmian w wyborze I Prezesa Sądu Najwyższego, gdy kończyła urzędowanie prof. Małgorzata Gersdorf. KE neguje też sposób dyscyplinowania sędziów, wskazując, że nie mogą oni wydawać swobodnie wyroków - każde orzeczenie może zostać podważone, a przedstawiciele Temidy postawieni przed Izbą Dyscyplinarną.
- Oceny dotyczące poszczególnych krajów pokazują, że niezależność sądów w niektórych państwach członkowskich jest nadal kwestią budzącą niepokój, co w niektórych przypadkach doprowadziło do wszczęcia postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego lub postępowań na podstawie art. 7 ust. 1. - stwierdziła Komisja Europejska. Unijni urzędnicy pochwalili za to efektywność sądów administracyjnych, które działają lepiej niż w większości krajów wspólnoty.
Media publiczne
W dokumencie Komisji Europejskiej podkreślono polityczne wpływy rządzących w Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji oraz Radzie Mediów Narodowych. Zauważono również kontrowersyjny art. 212 kodeksu karnego, który jest częstym czynnikiem korzystanym w procesach za zniesławienie przez funkcjonariuszy publicznych.
Komisarze wyrazili obawę nakładania presji na dziennikarzy w obecnej sytuacji w wielu krajach Europy, jednocześnie docenili rolę pluralistycznych mediów w szerzeniu prawdziwych informacji o pandemii koronawirusa w epoce fake-newsów. W raporcie znalazła się też pozytywna wzmianka na temat aktywności polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich - "gwaranta praworządności", społeczeństwa obywatelskiego, związków sędziowskich i prokuratorskich.
Korupcja - sposób walki
Zwierzchnictwo nad CBA polityków PiS budzi poważne wątpliwości Komisji Europejskiej. Słabością systemu antykorupcyjnego są też rozliczenia oświadczeń majątkowych i problem lobbingu. Skrytykowano również fakt pełnienia stanowiska Prokuratora Generalnego przez szefa resortu sprawiedliwości.
GW
