Najpierw Sąd Rejonowy przyznał wnukowi zadośćuczynienie od ubezpieczyciela za śmierć dziadka, który się nim opiekował, a potem Sąd Apelacyjny odebrał odszkodowanie. Rzecznik Praw Obywatelskich złożył w tej sprawie skargę nadzwyczajną. Sprawa ciągnie się ponad 20 lat.
- Nie da się pogodzić z zasadą sprawiedliwości społecznej stanowiska sądu, by małe dziecko nie było w stanie odczuwać krzywdy, a utrata osoby pełniącej rolę ojca, nie uczyniła szkód w jego psychice oraz by nie wymagało to zadośćuczynienia – pisze w swojej skardze Marcin Wiącek, Rzecznik Praw Obywatelskich.
Sprawa sądowa
W 1999 r. 48-letni wówczas dziadek opiekujący się 18-miesięcznym jedynym wnukiem zginął w wypadku drogowym z winy innego kierowcy. Jego sprawca został za to skazany przez sąd. Dziadek miał umowę obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów. Szkoda została zgłoszona. Decyzją z 2012 roku ubezpieczyciel odmówił przyznania na rzecz wnuka zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. W czerwcu 2018 r. Sąd Rejonowy z pozwu wnuka zasądził od ubezpieczyciela na jego rzecz 20 tys. złotych wraz z ustawowymi odsetkami.
W ocenie Sądu roszczenie wnuka było co do zasady usprawiedliwione. Sąd uznał, że między małoletnim wnuczkiem a dziadkiem istniała więź odpowiadająca tej, jaka tworzy się między dzieckiem a jego ojcem. Gdyby nie tragiczna śmierć dziadka, więź ta trwałaby nadal i przybierałaby na sile. Jak napisano w aktach dziadek chętnie opiekował się wnukiem i wiązał z nim plany na przyszłość. Wstawał do niego w nocy, przewijał, zabierał ze sobą, jeździł z nim do lekarza.
Po śmierci dziadka nie było osoby, która mogłaby zastąpić dziecku kontakt z ojcem. Sąd uznał, że niespodziewana i tragiczna śmierć dziadka była dla chłopczyka źródłem bólu i cierpień. Fakt, że doszło do niej w czasie, gdy miał on zaledwie półtora roku oraz znaczny upływ czasu powodują, że obecnie odczuwa jedynie żal wynikający z tego, że musiał się wychowywać bez osoby pełniącej rolę ojca.
Zadośćuczynienie od ubezpieczyciela po 20 latach
Odpowiedzialność za skutki wypadku wynikała z obowiązkowej umowy ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów. Po dwudziestu latach Sąd Rejonowy przyznał dorosłemu już wnukowi zadośćuczynienie od ubezpieczyciela. Sąd uznał, że doznana przez wnuka krzywda w postaci naruszenia dobra osobistego polegającego na zerwaniu więzi rodzinnej z dziadkiem zasługuje na rekompensatę pieniężną, a odpowiednią kwotą zadośćuczynienia jest 20 tys. zł.
Jednak Sąd Okręgowy, nie kwestionując ustalonego stanu faktycznego, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił pozew. Uznał, że śmierć dziadka nie spowodowała u dziecka bólu ani cierpienia, bo było ono nieświadome zaistniałego zdarzenia. Nie wystąpiły u niego też żadne zaburzenia w sferze rozwoju fizycznego i psychicznego, rozwijał się normalnie, nie miał żadnych dolegliwości.
Brak cierpienia i bólu, zdaniem sądu, był związany z wiekiem chłopca, który w chwili śmierci dziadka był dzieckiem w wieku 18 miesięcy. Zdaniem Sądu Okręgowego wnuk nie wykazał, że śmierć dziadka wywołała u niego szczególną krzywdę, zasługującą na zasądzenie zadośćuczynienia.
Opinia RPO
Innego zdania jest Rzecznik Praw Obywatelskich i dlatego składa skargę nadzwyczajną na korzyść obywatela od wyroku Sądu Okręgowego z 2019 r. z powództwa obywatela przeciw firmie ubezpieczeniowej o zapłatę. Zdaniem RPO, naruszono gwarantowane konstytucyjnie prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
- Przede wszystkim jednak doszło do rażącego naruszenia przyrodzonej i niezbywalnej godności, której podmiotem jest powód, a która stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych – pisze RPO. Wszystko przez błędną wykładnię prawa, polegającą na odmowie przyznania zadośćuczynienia z uwagi jego wiek w chwili śmierci dziadka, pełniącego wobec niego rolę jego ojca.
RPO wnosi o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie mu sprawy do ponownego rozpoznania.
Tomasz Wypych
