Ostatnie dni, a nawet godziny, to naprawdę istotne prawne i ustrojowe wydarzenia . Często w tym sporze, pada porównanie działań „ Totalnej opozycji” a także, w jakiejś części, polskich sędziów, do Targowicy. Czy jest to chwyt tylko retoryczny, zbyt emocjonalny? Czy jednak ma swoje uzasadnienie? I ów okrzyk – Targowica! W świetle ostatnich wydarzeń, może być usprawiedliwiony. Jeżeli ktoś myśli, że ostatnia uchwała 2/3 składu SN, kwestionująca status sędziego, pozostałej 1/3 składu, to tylko regulacja prawna, ten jest w głębokim błędzie. Ta ustawa ma kolosalne znaczenie dla istoty naszego państwa.
Kolejne pytanie. Czy to, co ostatnio dzieje się na styku prawa i polityki, kiedyś już się wydarzyło? A jeżeli tak, to jaki miało wpływ na historie naszego kraju? W grze politycznej, ustrojowej, która toczyła się u schyłku XVIII wieku w Polsce, jedna sprawa powinna stanowić dla nas swoiste memento.
Tą sprawą były „ Prawa Kardynalne ‘’
Przypomnijmy.
Prawa kardynalne – ustawy przeforsowane w latach 1767–1768 w Warszawie na sejmie, zwanym repninowskim. Obejmowały podstawowe zasady ustroju demokracji szlacheckiej, gwarantujące szlachcie: wolną elekcję, utrzymanie liberum veto na sejmach, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, nietykalność osobistą, przywileje w sprawowaniu rządów oraz posiadania ziemi i władzy nad chłopstwem ( za wiki)
To, co wtedy było najważniejsze, to, że owe gwarancje nie przyznali Polacy Polakom, ale były zagwarantowane przez Carycę Katarzynę. Podejrzewam, że w najbliższym czasie, w okresie kilku miesięcy, owe ostatnie uchwały Sądu Najwyższego, w znacznej mierze zostaną potwierdzone przez Trybunał Europejski za cichym przyzwoleniem brukselskich polityków. W takim razie, czy znowu historia zatoczyła koło. Czy to co spotkało państwo polskie w XVIII wieku dzieje się ponownie?
Wróćmy jednak na chwilę do czasów przedrozbiorowych. Postarajmy się wejść w umysłowość polskiej szlachty końca XVIII, z tym jej przekonaniem o własnej wyjątkowości, poczuciem wolności, prawem zrywania Sejmu, prawem do legalnego przeciwstawienia się Królowi. Czyż ten zestaw przywilejów, sobiepaństwa, a także bezkarności, nie przypomina nam zakresu wolności i bezkarności, jaki przypisuje sobie w czasach współczesnych „ kasta sędziowska”? Zapewne wielu XVIII Polaków żywiło szczere przekonanie o własnej wyjątkowości, a nawet poczucie heroiczności dziejów Polski. Prawda to, a zarazem wielkie uproszczenie. Warstwy tzw. „ oświecone” magnackie, posługiwały się jez. francuskim. Polski był z pewnością językiem drugorzędnym, a może nawet wstydliwym. Wystarczy wspomnieć, że Jan Potocki nie tylko napisał „ Rękopis znaleziony w Saragossie” po francusku, ale także wszystkie jego listy ( nawet te prywatne) także pisane były po francusku. A jego teść, Marszałek Konfederacji Targowickiej, Szczęsny Potocki, gdy umarł w roku 1805, pochowany został w mundurze rosyjskiego generała. Także szlachta zagonowa, ta wisząca u klamki, była jedną wielką masą upadłościową 1 Rzeczypospolitej. Łatwą do manipulacji i przekupstwa. Czyż owa grupa nie przypomina nam elektoratu postkomunistycznego 3 Rzeczplitej. Z całym bagażem oportunizmu, resentymentu i życzeniem, aby było tak jak było.
„ Prawa Kardynalne „ gwarantowane przez Petersburg, to 1768 rok. Bitwa pod Wiedniem, to rok 1683. Co stało się z Polską, że w ciągu niespełna 85 lat, straciła aż tak na znaczeniu? Z kraju, który ratował Europe, stał się krajem, w którym rosyjski ambasador Repnin brutalnie regulował nam ustrój polityczny i prawny.
Jednakże Petersburg nie gwarantował „ Prawd Kardynalnych’’ ponieważ umiłował Lachów, lecz był świadomy, że ów ustrój polityczny, regulowany przez owe „ Prawa Kardynalne” jest ustrojem dysfunkcjonalnym. System optymalnym, skutecznym, od siebie dodam – energetycznym, był wtedy absolutyzm oświecony. Czyli centralizacja państwa. Ściągalność podatków. Rozwój armii. Zaś owa gwarancja” Praw Kardynalnych” była nie tylko obcą ingerencją, ale narzuceniem nam „ zamrożonego” ustroju politycznego. Przy okazji Polska stała się dominium rosyjskim. I to dominium prawnie uregulowanym. Można nawet powiedzieć , na swój sposób, krajem praworządnym.
Czy tamta historia niesie jakieś przesłanie? Polacy - tak mi się zdaje – nie są narodem politycznym, wskazuje na to zbyt mała frekwencja na wyborach, ale mimo to, lub właśnie dlatego, jego elity, powinny znać historie. Powinny wiedzieć, że wiszenie u klamki obcego dworu skończy się dla nas tragicznie
Pewnie zaraz odezwą się protesty. Jaki Petersburg? Jaki Rozbiory?! Co za analogia? Dziś mamy XXI wiek i Unie Europejską! I państwa nie są już takie darwinowskie. Głupcy! Po stokroć głupcy. Czasy się zmieniają. Kostiumy się zmieniają. Dekoracje się zmieniają. Lecz mechanizmy, a także skryte instynkty pozostają te same. Ponieważ natura człowieka jest niezmienna. Także natura państwa czy narodu. Duży pożera małego. A mały jak nie chce być pożarty musi uważać na każdy swój gest i krok. Musi być zwarty i czujny. Dziś, na nasze terytorium nie wkroczy zapewne 100 tyś armia brukselka, tym bardziej, że takiej armii jeszcze nie ma... Za to może być zaaplikowany nam taki ustrój, taka prawna regulacja, takie właśnie „ Prawa Kardynalne” które będą ustanowione na miarę naszych czasów.
Jeszcze kilka słów o praworządności. O owej retoryce, pięknych i wzniosłych słowach. Takich słów, a nawet min i gestów pojawiło się w ostatnich dniach mnóstwo. Jednakże, nie dajmy się omamić temu słownictwu. Owym minom i zaklęciom, które mają nas sprowadzić na manowce. Dziś wszyscy chcą być praworządni. A ostatnio Sąd Najwyższy. Lecz także – o ironio - praworządnym chciał być wtedy, w XVIII wieku, Petersburg czy Wiedeń. Wiadomo, 1 rozbiór Polski był gwałtem. Brutalną ekspansją, ale na swój sposób musiał stać się LEGALNY I PRAWORZĄDNY. I dlatego, zaborcy chcieli ex post, aby Polski Sejm prawnie zatwierdził ów rozbiór. Zalegalizował przemoc.
Jak widzimy, także wtedy była ( a jakże) głęboka, i na swój sposób pełna hipokryzji POTRZEBA PRAWORZĄDNOŚCI. I tak też się stało. Polski Sejm w roku 1773, zalegalizował ów 1 Rozbiór. Jedynym gestem sprzeciwu był gest Rejtana. Jednakże ten gest w naszej historii, w naszej mitologii, w naszym malarstwie, ukazany jest jako gest rozpaczy. Nie mieliśmy siły i armii, mieliśmy tylko gesty. Ale wtedy to i tak wiele, i ów gest został zapamiętany. Chociaż dziś, niektórzy powiedzieliby - histerii. Może nawet, znaleźliby się eksperci, politolodzy, którzy ów gest oceniliby jako gest obiektywnie niepotrzebny. Bo na cóż rwać szaty i kłaść się na podłodze, gdy istnieje PRAWO. A jeżeli brakuje owego prawa, zawsze może być zewnętrznie zagwarantowane. Wtedy i obawiam się, że także dziś.
Jeszcze kilka słów o Szczęsnym Potockim. Gdy umarł w 1805, chciano go pochować w mundurze rosyjskiego generała, obwieszonego medalami. Być może na palcach miał nasadzone złote pierścienie, a na ramionach błękitne szarfy. I kiedy tak „ przyozdobiony „ leżał w trumnie, w nocy, jakaś grupa rabusiów wdarła się do kaplicy i zdarła z trupa Szczęsnego Potockiego wszelkie oznaki dostojeństwa i te pierścienie. Pozostawiono go gołego. Dosłownie. No, może w samych majtkach, a trupa nie złożono z powrotem do trumny, tylko rzucono pod ścianą. Cóż to za obraz, prawdziwego upadku Polski. Nieco surrealny ale jakże przejmujący... Czy przed pogrzebem, tego zdrajcy. Polaka, drugiego, a nawet trzeciego sortu, znowu ubrano go w jeneralski mundur? Tego autor piszący te słowa nie wie... Wie tylko jedno. Strzeżcie się zdrajcy Polski, aby z was nie zdarto togi i pochowano w samych majtkach.
Komentarze