Nie-prawa lewica, czyli spór o minimum patriotyczne

Ważna jest Polska i swoista recepta na mądre wyznaczenie konturów polskości. Ważne jest tworzenie wydajnej przestrzeni społecznych postaw, które są w stanie współtworzyć coś, co nazwijmy „dobrym społeczeństwem”.

Napisał do mnie czytelnik. Niepokoją go słowa: „można być dobrym Polakiem, mając poglądy lewicowe, prawicowe albo nie posiadając jasności w tej materii”. Jest to fragment zaproponowanego przeze mnie „minimum programowego”, od akceptacji którego należałoby uzależnić włączenie kogoś do obozu niepodległościowego. Pisałem o tym w „Gazecie Polskiej” (30 listopada 2011) w tekście „Wiara prostych ludzi i sprawne państwo”.

Rozumuję tak. Słowa mają znaczenie – nie mogą jednocześnie mówić wszystkiego i niczego. Słowo „polskość” nie może służyć do pochopnego wykluczania kogokolwiek ze wspólnoty, ale też jego znaczenie nie może też być kompletnie rozmyte. Zaproponowałem owe minimum – jego akceptacja stanowiłaby znak świadomego uznawania siebie za polskiego patriotę. Innymi słowy, kto akceptuje deklarację minimum, ten „zapisuje się” do obozu patriotycznego. Minimum to wskazuje, że ten, kto ma wątpliwości co do potrzeby własnego sprawnego państwa, kto nie chce pojąć tego, że Kościół katolicki był i jest kulturowym kośćcem polskości, ten się wobec polskości dystansuje.

Czytelnik pyta: „Jak osoba z poglądami lewicowymi może być dobrym Polakiem. Przecież ten system był, jest i będzie zawsze zbrodniczy, gdyż u jego podstaw leżą złe założenia, nie mówiąc już, kto wymyślił tę ideologię i ją stosował. Dla mnie lewica jest na równi z faszyzmem. Nawet gdybyśmy mieli przyjąć, że współczesna lewica jest inna, to jak dla pana może być dobre np. redystrybuowanie majątku albo walka z Kościołem, która leży jakby u podstaw tez tej współczesnej lewicy. Ze względu na złe założenia gospodarcze lewica nie jest w stanie kierować państwem dla dobra ogółu.

Być może czegoś nie wiem, dlatego prosiłbym o wytłumaczenie, ewentualnie podanie linka, gdzie pan to już tłumaczył”.

Zacznę od widocznego powyżej nietrafnego utożsamienia: lewicowych poglądów ze zbrodniczym systemem władzy komunistycznej.

Takie utożsamienie ma swoje przyczyny. Historycznie, duża część środowisk lewicowych nie tylko związała się z komunistyczną władzą, ale do dzisiaj wiele osób określających siebie jako lewicę niechętnie potępia reżimy komunistyczne. Znajduje usprawiedliwienia w rodzaju: „ale przecież dobrze chcieli”. Jest to nie do przyjęcia. Takie ułomne – intelektualnie i moralnie – usprawiedliwienia przyczyniają się jednak do owego utożsamienia.

Można jednak bez większego trudu – przywołując konkretne przykłady historyczne – pokazać, że stawianie znaku równości między lewicowością a komunistycznymi reżimami nie jest poprawne. Że w dziejach ruchów lewicowych nie brakowało nurtów demokratycznych, antytotalitarnych, antysowieckich. Nie jest prawdą zatem, by zbrodniczość, której w dziejach ruchów lewicowych nie brakuje, była nieusuwalną cechą lewicowości.

Z kolei redystrybucja majątku występuje w każdym państwie. Redystrybucja jest podstawową funkcją podatków. Każdy system podatkowy – nawet liniowy – jest formą takiej redystrybucji. Problemem nie jest zatem to, czy ma miejsce redystrybucja – ale według jakich zasad przebiega.

Dalej: nie każda lewica jest laicka. I nie widzę powodu, by laickość, nie mówiąc już o agresywnym ateizmie, czynić rdzeniem lewicowości, jej istotą. Co zatem taką cechą jest?

Może, paradoksalnie, motyw obecny w nauczaniu Jezusa Chrystusa. U Josepha Ratzingera napotykamy myśl taką: „obok realnej obecności Jezusa w Kościele, w sakramencie, jest druga realna obecność Jezusa – w maluczkich, zdeptanych, w tych ostatnich tego świata”. Przytaczam tę myśl teologa, bo ona ma także wymiar socjologiczny. Może taki: myślenie lewicowe powołujące się na troskę o owych „zdeptanych”, często wyrażało rzeczywiste problemy – chociaż prowadziło do błędnych rozwiązań.

Obecnie jednak nie wymiar historyczny jest dla nas istotny. Dla nas ważna jest Polska i swoista recepta na mądre wyznaczenie konturów polskości. Ważne jest tworzenie wydajnej przestrzeni społecznych postaw, które są w stanie współtworzyć coś, co nazwijmy „dobrym społeczeństwem”.

Nie idzie tylko o argument, iż we współczesnym świecie etykietki lewica-prawica są często nieaktualne. Większość ludzi nie potrafi funkcjonować w przestrzeni społecznej bez pewnych etykietek–symboli pomagających odnaleźć tożsamość zbiorową, uzyskać poczucie identyfikacji z pewną grupą. Z faktu, że niektóre etykietki i wiążące się z nimi podziały utraciły swoją, by tak rzec, socjologiczno-ekonomiczną aktualność, nie wynika, że zaraz wypadną z obiegu.

Dzisiaj w Polsce jedni ludzie w swojej niezgodzie na zło świata – w tym niegodziwości niesione przez władców TuskoKraju – sięgają po tożsamości/etykietki lewicowe, inni po prawicowe. To fakt kulturowy.

A teraz uwaga: paradoks. Trzeba dostrzec, że nasza polskość jest jednocześnie na tyle słaba i na tyle silna, że potrzebuje tego, co kreatywne może być w tym napięciu: lewica–prawica. Że stać nas na budowę takiej polskości, która potrafi neutralizować to, co szkodliwe i w tradycji lewicowej, i prawicowej.

Minimum programowe dlatego właśnie jest minimalne, byśmy jak najszerzej (ale nie bezgranicznie!) wzajemnie się zapraszali do wspólnoty dokonującej tak potrzebnej rekonstytucji naszego narodu.

Andrzej Zybertowicz