Bezpieczeństwo narodowe rozstrzyga się w najbliższym, bezpośrednim otoczeniu i należy je zatem budować przede wszystkim właśnie w tym wymiarze. Należy zauważyć, że nie sposób zbudować trwałego bezpieczeństwa Europy bez stabilizacji europejskiego sąsiedztwa. To ze strony naszych najbliższych sąsiadów pochodziły w przeszłości główne zagrożenia dla kraju. Dla właściwego ułożenia stosunków z Niemcami podstawowe znaczenie mają dwie kwestie: granica polsko-niemiecka oraz cały kompleks zagadnień w stosunkach dwustronnych.
Kluczem do przeobrażenia stosunków polsko-niemieckich w nowej sytuacji międzynarodowej w Europie stało się przyjęte przez polską dyplomację założenie o konieczności stworzenia “polsko-niemieckiej wspólnoty interesów w jednoczącej się Europie”.
Problem bezpieczeństwa jest priorytetem w polityce zagranicznej. Polska i niemiecka polityka bezpieczeństwa przed 1989 r. były funkcją stosunków Wschód – Zachód. ”Od pięćdziesięciu lat niemieccy i polscy żołnierze w mniejszym lub większym stopniu byli dla siebie wrogami z antagonistycznych bloków militarnych. Ich postępowanie i myślenie zdeterminowane było obrazem wroga i wzajemnego zagrożenia”. Republika Federalna Niemiec należy do głównych partnerów Polski w Europie ze względu na sąsiedzkie położenie, swój potencjał oraz poparcie udzielane Polsce w dążeniu do członkostwa w Unii Europejskiej. Trwałym fundamentem budowy polsko-niemieckiej wspólnoty interesów pozostaje nadal proces integracji europejskiej. Otwiera on przed Polską perspektywy przyspieszonego rozwoju, a przed Niemcami większe możliwości rozwijania współpracy ze wschodnią częścią Europy. Do priorytetów zaliczamy intensyfikację wymiany młodzieży, współpracy transgranicznej, między samorządami i w sferze naukowo-technicznej. Szczególne znaczenie ma wymiana młodzieży, gdyż z powodu bezrobocia w landach po NRD sfrustrowana młodzież zaczęła tworzyć zręby neofaszystowskich organizacji, które podjęły działalność terrorystyczną wobec cudzoziemców i imigrantów przebywających w Niemczech. Ataki i zamachy na obcych bardzo szybko przeniosły się również do zachodnich landów Zjawisko nacjonalizmu i ekstremizmu objawiające się w działaniach terrorystycznych i faszystowskich jest bardzo newralgicznym elementem w stosunkach polsko-niemieckich. Istotne znaczenie mają prace odnowionego Forum Polska-Niemcy oraz inicjatywy pozarządowe. Wśród kwestii pozostających do rozwiązania znajdują się m.in.: problemy restytucji dóbr kultury przemieszczonych w wyniku wojny, nowe formy działania Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, uzyskanie dostępu przez organizacje polonijne do właściwych niemieckich środków finansowych, a także wynegocjowanie umowy o opiece nad grobami wojennymi.
Zjednoczone Niemcy są zainteresowane rozwijaniem wielostronnych i prowadzonych indywidualnie działań w celu stabilizowania środowiska międzynarodowego w Europie. Jest w tym także specyficzny i niezbyt skrywany cel egoistyczny, tzn. przygotowanie gruntu dla ekspansji ekonomicznej Niemiec w Europie Środkowo-Wschodniej, co ma służyć pomnażaniu dobrobytu w Niemczech, a także w dalszej perspektywie wzrostowi ich roli politycznej na arenie międzynarodowej.
Do podjęcia pierwszych działań na rzecz tworzenia kontaktów wojskowych między Polską i RFN przyczynił się rozwój procesu KBWE i towarzyszący mu postęp w dziedzinie rozbrojenia i środków budowy zaufania i bezpieczeństwa oraz prowadzone w latach 1973 -1988 między Układem Warszawskim i NATO rokowania na temat wzajemnej i zrównoważonej redukcji sił zbrojnych i zbrojeń w Europie Środkowej (MBFR). Decydującym czynnikiem sprawczym pierwszych kontaktów w dziedzinie polityki bezpieczeństwa stał się proces wielostronnego dialogu rozbrojeniowego, w który oba państwa były zaangażowane w następstwie geopolitycznego położenia i sojuszniczej przynależności. Zwrot w stosunkach polsko-niemieckich otwiera jednocześnie Zachód na Europę Środkową i Wschodnią. W tej sytuacji “szeroko pojęte bezpieczeństwo Polski i bezpieczeństwo w naszym regionie trzeba budować od podstaw”.
Podpisany Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 17 czerwca 1991 zobowiązuje strony m.in. do współpracy w wielu konkretnych dziedzinach od gospodarczej, przez międzyregionalną i przygraniczną, aż po ochronę środowiska, kulturę, młodzież, ochronę zdrowia, ochronę mniejszości narodowych. W obopólnym interesie leży wzmożenie wysiłków na rzecz wyrównania standardów bezpieczeństwa oraz podjęcie współpracy na płaszczyźnie wojskowej. U podstaw tej polityki leży stabilność, rozumiana jako tworzenie i utrzymywanie ładu polityczno-militarnego na naszym kontynencie, która wymaga nie tylko wszechstronnego współdziałania politycznego i militarnego, ale przede wszystkim współpracy gospodarczej. Niemcy stanowią największy rynek zbytu dla naszych produktów. Od poprawności kontaktów handlowych zależy rozwój gospodarczy w naszym kraju. Niemieckie firmy bezpośrednio lub pośrednio oddziałują na powiązania handlowe zarówno w Unii Europejskiej jak i poza nią. Za pośrednictwem niemieckich firm zwiększają się możliwości handlowe i gospodarcze naszych firm, a to ma bezpośredni wpływ na ich kondycję ekonomiczną i tym samym na kondycję całego systemu społeczno- gospodarczego. Siła oddziaływania gospodarczego i pozycja w międzynarodowym podziale pracy jest jednym z trzech czynników decydujących o potencjale obronnym państwa. Stąd “wybór atlantyckiej opcji bezpieczeństwa nie był rezultatem koniunkturalnej kalkulacji, lecz decyzją opartą na przesłankach o strategicznym wymiarze”. RFN dążyła do utrzymania i pogłębienia stabilności w obszarach swojego bezpośredniego zainteresowania politycznego i gospodarczego. Analizując zmienione warunki sytuacji polityczno-militarnej w Europie, niemieccy eksperci i politycy podkreślali konieczność wsparcia demokratycznych przemian w Polsce, także przez rozbudowę stosunków bilateralnych na płaszczyźnie wojskowej.
Polska i RFN podpisały w latach 1990 -1992 kilka umów, dotyczących m.in.: zapobiegania incydentom na morzu poza wodami terytorialnymi – 27 listopada 1990; warunków zabezpieczenia przez Ministerstwa Obrony wizyt oficjalnych i roboczych – 4 września 1991 i 27 listopada 1991; współpracy lotniczej w nagłych wypadkach między służbami poszukiwania i ratownictwa – 5 marca 1992; współpracy między Akademią Obrony Narodowej RP,a Akademią Dowodzenia Bundeswehry -21 maja 1992 . Ważnym elementem procesu polsko-niemieckiego pojednania jest utworzenie przez Wojsko Polski i Bundeswehre wspólnej jednostki, która stanowi swoisty przyczółek wiążący Polskę z systemem bezpieczeństwa Zachodu.
W Polityce bezpieczeństwa i strategii obronnej RP czytamy: “Kształtując stosunki z RFN, należy rozbudować te sfery wspólnych zainteresowań, które wynikają z sąsiedztwa i z europejskich powiązań obu państw. Należy usuwać uprzedzenia zakorzenione tradycyjnie w mentalności ludzi. Jest to zadanie nie tylko dla państwa, ale także dla obu narodów. W obecnej sytuacji, kiedy mogą się spełnić nadzieje na trwałą normalizację stosunków polsko-niemieckich na gruncie przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy, należy poświęcić szczególnie wiele uwagi rozwojowi kontaktów i wspólnych działań...” .
Z historycznego punktu widzenia między Polską, a Niemcami jest bardzo dużo trudnych problemów społecznych wynikających z konsekwencji wojennych, a szczególnie z pozostałości po II wojnie światowej; kwestie przesiedleń, strat materialnych i ludzkich itp. Powyższe problemy są ze względu na skalę odsuwane w czasie. Jednak w interesie dobrosąsiedzkich stosunków, a szczególnie w interesie Polski jest potrzeba ich stopniowego rozwiązywania. Interes narodowy Państwa Polskiego nakazuje traktowanie polityki zewnętrznej i instrumentu tej polityki, jakim jest dyplomacja, w sposób ponadpartyjny.
Bibliografia:
Polska polityka bezpieczeństwa 1989 – 2000 pod redakcją Roman Kuźniar, Scholar, Warszawa 2001.
Rocznik Strategiczny 2003/2004, 2004/2005, 2005/2006, 2006/2007. ISM, Warszawa.
Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 2006.
Polski Przegląd Dyplomatyczny 2006, nr I (29)
Stosunki Międzynarodowe – International Relations Nr 1-2 (t.33)/2006.
Roman Kuźniar, Polityka bezpieczeństwa w polskiej polityce zagranicznej, Scholar, Warszawa 2001,
Józef Kukułka, Traktaty sąsiedzkie Polski odrodzonej, Wrocław 1998.
H. A. Jacobson, Niemiecko-polskie partnerstwo militarne w duchu Karty Paryskiej, w F. Pfluger, W. Lipscher (red.) , Od nienawiści do przyjaźni, Warszawa 1994,
Janusz Barcz, Polska – Niemcy, Traktat o dobrym sąsiedztwie i współpracy, Państwo i Prawo 1991, nr 9.
Krzysztof Skubiszewski, Rzeczpospolita z 15 lutego 1991r.
J. Prystrom, Raport o stanie bezpieczeństwa państwa – aspekty zewnętrzne, Warszawa,
H. A. Jacobson, H. J. Rautenberg (red.) Bundeswehr und europaische Sicherheitsordnung, Abschlussbericht der Unabhangigen Kommission fur die kunftige Aufgaben der Bundeswehr, Bonn – Berlin 1991
