Do Cywilizacji Polskiej.
Aby przejść do opisu cywilizacji konieczne jest rozpatrzenie kwestii elit. Te występują w każdej cywilizacji, a ich rolą jest kultywowanie zasad cywilizacyjnych i ocena działań i zamierzeń w porównaniu do cech cywilizacyjnych.
Ważną konstatacją jest rola jaką pełni idea cywilizacyjna w kształcie struktur organizacyjnych wypełniających zadania powierzone przez wspólnotę. Zwykle kojarzymy te struktury z organizacją państwa. Jednak wiele zadań może być spełnianych przez pozapaństwowe struktury. Z kolei ludzie należący do elity mogą pełnić istotne role w państwie, ale nie zawsze występuje takie powiązanie.
Opisy cywilizacji należy zacząć od cywilizacji powstającej naturalnie; te inne są w większości mutacjami i to zazwyczaj zdegenerowanymi formami naturalnych związków.
Zasady cywilizacyjne:
- cel cywilizacyjny – istnienie i rozwój zapewniający realizację potrzeb materialnych i związanych z poszerzaniem świadomości jednostek tworzących wspólnotę.
- droga realizacji. Skoro wspólnotę tworzą jednostki, to te jednostki – osobne byty stanowią o personalizmie. Każda zaś jednostka ma równe prawa istnienia, czyli obdarzona jest godnością. I ten warunek oznacza dążenie do współistnienia, czyli droga realizacji jest drogą miłości (patrz definicja miłości w notce poprzedzającej cykl).
- podmiot cywilizacyjny. W tym wypadku prosty w określeniu, gdyż skoro jednostki – osoby tworzą wspólnotę stanowiąc regulacje z tym związane, to one są podmiotem cywilizacyjnym.
Pozostaje kwestia opisu cech cywilizacji jakie się pojawiają. Te cechy cywilizacyjne to:
Wolność, godność, honor, prawo (stosunek do prawa), własność i pieniądz jako środek wymiany. Ważny też jest przyjęty sposób wyłaniania elit.
Wolność – (definicja własna) prawo (ius) do odpowiedzialności. Tylko człowiek wolny (bez ograniczeń zewnętrznych), może podejmować świadome decyzje i przyjmować za nie odpowiedzialność.
Godność – to prawo do istnienia w zgodności z własną naturą – prawdą bytu, czyli zamierzeniem Stwórcy zawartym w powołanym do istnienia bycie.
Prawo (stosunek do prawa) – to regulacje relacji w społeczeństwie ustalone przez wspólnotę.
Honor – oznacza dotrzymywanie zawartych umów i ustaleń.
Własność – określa zakres wyłącznego posiadania dóbr materialnych i sposób korzystania z dóbr wspólnych (woda, ziemia, powietrze, słońce itd.)
Pieniądz – to określenie zasad wymiany dóbr; nie wszystkie dobra można kupić bądź sprzedać. Są wyłączenia.
Naszkicowane zależności charakteryzujące cechy cywilizacyjne mogą mieć odmienne znaczenie w różnych cywilizacjach, a nawet w ogóle nie występować.
Ważna też jest kwestia rozumienia godności. Czy dotyczy to tylko ludzi tworzących wspólnotę, czy też godnością obdarzane są również inne byty zarówno należące do fauny jak i flory, a także przyrody nieożywionej.
Wydaje się, że antropocentryzm nie ma żadnego uzasadnienia (występuje i to sztucznie narzucony, jedynie w Biblii).
Można sądzić, że pierwsze cywilizacje pojawiły się u ludów aryjskich. Należy zaznaczyć, że to nie jest związek o charakterze genetycznym, a raczej powstały z racji uznania określonych zasad współżycia, których gwarantami i kultywatorami byli Aryia – ludzie honoru.
Stąd określenie Cywilizacja Aryjska. Kontynuatorami tej idei współżycia były plemiona słowiańskie (być może nazwa Słowianie związana była z tym, że współżycie oparte było na słownym ustaleniu. Stąd wartość słowa).
Ostańcem tej cywilizacji wydaje się być Cywilizacja Polska.
Odrębną sprawą jest to, że wskazane uregulowania cywilizacyjne były także znane i kultywowane na Bliskim Wschodzie i stanowią podstawę chrześcijaństwa. Chrystus w swym nauczaniu przedstawiał je swoim uczniom.
Istnieje zatem bliskie powiązanie między polskością a chrześcijaństwem, a to, że było to dostrzegane wskazują choćby słowa kard. Wyszyńskiego, który przyrównywał Polskę przed chrztem do uprawionego pola czekającego tylko na ziarno – naukę Chrystusa.
Chyba nie ma wątpliwości tyczących tożsamości cech cywilizacji naturalnej z polskością. (Oczywiście – jest to pole do analiz i porównań).
Jest kwestia doboru elit. I znowu – potrzebne byłyby badania tyczące elit w okresie poprzedzającym chrzest i w czasach kształtowania się polskiej odrębności organizacyjnej. Ale dopiero przy kształtowaniu się Rzeczypospolitej sprawa została zinstytucjonalizowana - status elity nadano szlachcie. Początkowo tę rolę pełnili głównie starsi rodowi – ich zadaniem było dbanie o interesy rodu, ale też propagowanie ustaleń.
Dostęp do elity był relatywnie łatwy – należało wykazać swe zainteresowanie sprawami wspólnymi i być gotowym ich bronić. Pozostałością takiego ujęcia jest pojęcie „waga głosu”. Ustalenia podejmowano nie tylko na podstawie ilościowej, ale liczyła się też „waga” głosu wynikająca z przedstawionej argumentacji – niekiedy o siłowym charakterze.
Dostęp do elity wynikał też z posiadanej wiedzy. Sama organizacja Rzeczypospolitej polegała na utworzeniu warstw wyspecjalizowanych –chłopów, mieszczan i szlachty. Można tu mówić o tworzeniu struktury celowej – podział zadań ułatwiał wypełnianie zadań związanych z celem cywilizacyjnym. Należy podkreślić, że nie była to struktura hierarchiczna.
Naturalność relacji została zachwiana dopiero po uchwale sejmowej przyznającej status szlachecki „z urodzenia”. W tym należy upatrywać głównej przyczyny upadku RP.
Uwagi.
Jeśli spojrzeć na przemiany rewolucyjne jakie miały miejsce, z rewolucją Solidarności włącznie, z perspektywy cywilizacyjnej, to łatwo dostrzec, że odbywało się to zawsze pod hasłami powrotu do wartości związanych z cywilizacją naturalną – chodzi tu głównie o prawo do godności i wolności. Zazwyczaj uzupełnieniem są kwestie ekonomiczne (własność) i stosunek do prawa.
Niestety, praktyka dziejów wskazuje, że brak spójnego rozumienia zasad i ukształtowanego rozumienia cech cywilizacyjnych szybko prowadzi do form zdegenerowanych, a rewolucje przeistaczają się w swoje przeciwieństwo w uzyskanej formie końcowej. Dążenie do wolności kończy się większym zniewoleniem, a własność koncentruje się. Do tego zarówno ludzie jak i inne byty pozbawiane są godności – ich istnienie ma służyć celom określanym przez decydentów.
W dalszych notkach przedstawię istotne różnice zasad i cech innych cywilizacji, ale konkluzją jest stwierdzenie, że dążenia do utworzenia społeczeństwa pozbawionego antagonistycznych założeń musi uwzględniać wszystkie zależności związane z zasadami i cechami cywilizacyjnymi. Bez włączeń, czy pomniejszania roli którejś z nich.
CDN
