Warszawa jest „ufryzowaną głową na szkielecie”

Tak o stolicy proklamowanego 20 czerwca 1815 roku Królestwa Polskiego mówił Stanisław Staszic. Chodziło o ogromne pieniądze jakie imperium rosyjskie przeznaczało na zamienienie trzydziestotysięcznego miasteczka w Wielką Warszawę. Miała się ona stać jednym z trzech największych i najważniejszych miast carskiej własti. Staszic był warszawskim duchownym, pisarzem, publicystą i filozofem. W dzisiejszej Warszawie mamy mnóstwo odwołań do jego osoby, na przykład Pałac jego imienia czy XIV liceum ogólnokształcące którego jest patronem.

Po rozgromieniu napoleońskiej Francji, zwycięskie mocarstwa zwołały międzynarodowy zjazd polityczny, który do historii przeszedł jako Kongres Wiedeński. Jego głównym celem było uregulowanie zmian terytorialnych w europie, wynikłych po dekadzie wojen, oraz nie dopuszczenie do ekscesów podobnych do „rewolucji francuskiej”. Zjechało się nań około 150 koronowanych głów państw. Dziewiątego czerwca 1815 roku podpisano Akt końcowy Kongresu Wiedeńskiego. Dzień później na mapy europy wróciła nazwa Królestwa Polskiego ze stolicą w Warszawie. Twór terytorialny popularnie zwany „Kongresówką” formalnie przetrwał do 1916 roku, czyli ponad 100 lat. Formalnie bo po powstaniu listopadowym, ogromna jak na ówczesne warunki autonomia Królestwa została zniesiona. Pomysłodawcą odrodzenia polskiej państwowości (zależnej) był austriacki kanclerz Metternich, który poprzez powstanie w ramach Imperium, jednolicie etnicznego tworu posiadającego silną armią,chciał osłabić Cara.

W momencie powstania „kongresówka” liczyła 3,5 miliona mieszkańców, wiek później było to już 12 milinonów. Nowe państwo powstało na gruzach „księstwa Warszawskiego” całkowicie podporządkowanego polityce Francji. Według historyka profesora Janusza Tazbira skala uzależnia i instrumentalizacji „księstwa Warszawskiego” była nieporównywalnie większa niż za czasów „Kongresówki”. Mimo iż artykuł pierwszy konstytucji Królestwa Polskiego mówił iż ma ono być „na zawsze połączone z Cesarstwem Rosyjskim”. Dokument o którym mowa dawał polakom ogromne swobody w ramach imperium i był pomyślany jako swoisty eksperyment. W wypadku gdy by zadziałał prawa owe miały być rozszerzone na całe imperium.. Jak zatem wyglądał ustrój „Kongresówki”?. Powołano instytucję Sejmu (zebrał się czterokrotnie) , który przedkładał Carowi, będącemu z automatu królem tego państwa, budżet. Językiem urzędowym (do 1831 roku) był polski. Państwo posiadało odrębną armię, jej rozbudowa i brak awansów doprowadził do wywołania przez „szalonych” dwudziestolatków nieszczęsnego powstania listopadowego. Jakże ich nie nazywać ich „szaleńcami”, jeśli wiedząc iż Wielka Armia kierowana przez genialnego stratega Napoleona nie pokonała Cara, mimo wszystko zdecydowali się na przekuwanie kos. Powracając do praw które przepadły po „powstaniu listopadowym”. Państwo miało własny rząd i aparat administracyjny (znaczna część urzędników doświadczenia zdobywała w „księstwie Warszawskim” była to zatem swoista ciągłość personalna). Posiadało własny skarb państwa, skutecznie kierowany przez Druckiego- Lubeckiego. Państwo miało własną granicę celną. Prawa wyborcze otrzymało 100 tysięcy osób, dla przykładu w wielokrotnie większej Francji miało je w owym czasie około 90 tysięcy ludzi.

Warszawa od momentu powstania „Kongresówki” dynamicznie się rozwija i rozrasta. W 1816 roku liczy 30 tysięcy mieszkańców, w 1831 roku już ponad 100 tysięcy. Powstaje zachodnioeuropejskie miasto we wschodnim cesarstwie. Przez dziesięciolecia będzie nazywana „Paryżem północy”, kres tej wyjątkowej miejskiej „cywilizacji” położy dopiero kolejne powstanie, te z roku 1944.

„Tyranię napoleońską po prostu zastąpiono tyranią rosyjską, austriacką czy pruską. Kongres faktycznie ratyfikował nowy podział Polski” - napisał jeden z historyków w kontekście „Kongresówki”.Car obiecał zwrot