Przewrót majowy

Jan Bodakowski

Przewrót majowy

Pod redakcją Bogdana Musiała i Jana Szumskiego Instytut Pamięci Narodowej opublikował niezwykle ciekawą prace „Przewrót majowy 1926 roku w oczach Kremla”. Historycy nie kryjący swej sympatii dla Piłsudskiego przybliżyli czytelnikom historie konfliktu Polski z sowietami i przebieg zamachu majowego.

Piłsudski swój brak sympatii do Polaków pogłębił w grudniu 1922 kiedy zamordowano prezydenta Narutowicza. Zdaniem Piłsudskiego trzeba było wziąć Polaków za ryj. Najbardziej w Polakach Piłsudskiego drażniło to że popierali oni prawicową Narodową Demokracje a nie samego Piłsudskiego mającego ekstremistyczne lewicowe korzenie. Prawicowy rząd II RP znalazł się też na celowniku twórców kultury i popkultury którzy z nienawiści do endecji zaczęli kreować kult Piłsudskiego.

Od 1925 roku (podczas gdy w całej Europie trwał rozwój) w Polsce trwał kryzys. Kryzys spowodowały bariery celne wprowadzone przez Niemcy na polskie towary. Od początku 1926 roku trwały w II RP zamieszki, strajki i demonstracje. Pomimo kryzysu gospodarczego młoda polska demokracja świetnie funkcjonowała. Piłsudski będący na politycznej emeryturze od 1922 roku widział w kryzysie swoją nadzieje na powrót do władzy. Pracę nad obaleniem demokracji przygotowywał już od 1922 roku. Od 1922 funkcjonowały dwie wzajemnie się przenikające konspiracje mające na celu obalenie demokracji i pluralizmu w celu odsunięcia prawicy od władzy. Jedną konspiracją była konspiracja piłsudczyków, drugą konspiracja masonerii. Inicjatorami współpracy masonerii z sanacją byli masoni (w 1926 policja rozpoczęła inwigilacje masonerii podejrzewając ją słusznie o organizowanie przewrotu – niestety prezydent Wojciechowski nie wierzył że Piłsudski targnie się na instytucje niepodległej Polski). Wprowadzenie dyktatury i odebranie możliwości Polakom decydowania o losie Polski było jedyną możliwości sanacji na przejecie władzy (nieustannie kurczące się poparcie dla sanacji było zbyt małe by dać zwycięstwo w demokratycznych wyborach). ZSRR wiązał ogromne nadzieje z zapowiadającą się w Polsce wojną domową. Piłsudczycy podgrzewali atmosferę protestów czynnie angażując się w protesty robotnicze i szerząc propagandę w armii (sanacja obiecywała wojskowym podwyższenie pensji). Piłsudskiemu sprzyjała społeczne zafascynowanie części Polaków i Europy rozwiązaniami faszystowskimi.

Zamach poprzedziła ofensywa medialna sanacji. 12 mają 1926 roku sympatycy Piłsudskiego obalili prawicowy rząd pochodzący z demokratycznych wyborów. Zamach poparła Polska Partia Socjalistyczna organizując strajk generalny i blokując kolej. Po dwóch dniach by nie dopuścić do wojny domowej prezydent Wojciechowski i premier Witos złożyli swoje urzędy. W walkach zginęło 379 osób (25 oficerów, 190 żołnierzy i 164 cywilów), rannych zostało 66 oficerów, 549 żołnierzy i 478 cywilów. Piłsudczycy wykorzystali zamach do wymordowania swoich przeciwników politycznych (np. generała Zagorskiego mającego wiedzę o agenturalnej przeszłości Piłsudskiego). Powstał rząd był nie formalnie podporządkowany Piłsudskiemu (formalnie był on tylko szefem Ministerstwa Spraw Wojskowych i Głównym Inspektorem Sił Zbrojnych). W pierwszych dniach rewolty Piłsudskiego poparła Komunistyczna Partia Polski (z czasem swoje poparcie uznała za błąd), PPS, i dwie lewicowe organizacje ludowe PSL Wyzwolenie i Stronnictwo Chłopskie.

Owocem zamachu była faktyczna likwidacja demokracji i parlamentaryzmu w Polsce, odebranie Polakom suwerennego prawa decydowania o losach, wyuczenie Polaków do posłuszeństwa despotycznej dyktaturze.

Dzięki niedawno odtajnionym sowieckim dokumentom z archiwów rosyjskich wiemy że sowiecka agentura w II RP działająca jako Komunistyczna Partia Polski w marcu 1926 (czyli jeszcze przed zamachem) donosiła do Moskwy że Piłsudski zabiegał o życzliwą neutralność KPP podczas zamachu, piłsudczycy mieli deklarować komunistom że są zainteresowani po przyjęciu władzy współpracą z ZSRR. Zdaniem KPP sanacja nienawidziła prawicowych i katolickich endeków oraz gardziła PPS. Według KPP: Piłsudski nie miał żadnego programu, cieszył się sympatią części Polaków, a celem komunistów powinno być to by Piłsudski przejął komunistyczny program.

Sowiecki wywiad OGPU raportował sowieckim władzom w 1926 roku że piłsudczycy skutecznie zinfiltrowali armie polską tworząc w niej antyrządowa konspiracje, podczas gdy prawica szanując instytucje niepodległego państwa polskiego nie tworzyła w armii swojej konspiracji. Prawica mogła się cieszyć w II RP poparciem harcerzy, studentów i licealistów.

Jan Bodakowski

okładka