Ruch "Wolność i godność"

Tworzony przez Tomasza Urbasia ruch "Wolność i godność" to jedna z najciekawszych oddolnych inicjatyw społeczno-gospodarczych. Jego lider to typ wizjonera. Dzięki temu ruch rozwija się z impetem. Bardziej kontrowersyjną konsekwencją postawy Tomasza Urbasia jest antysystemowość Ruchu. Tu nie ma miejsca na jakieś kompromisy i poszukiwania. Jest jasna wizja i całościowy program. Formułowane postulaty nie dotyczą zmian istniejącego porządku, ale definiują nowy.

Nie przesądzając o szansach na realizację tak postawionego programu proponuję refleksję nad sensem realizacji jego postulatów w ramach ewolucyjnego rozwoju istniejącego porządku.

W tym celu dokonałem poniżej krótkiej analizy krytycznej programu w kontekście funkcjonującego systemu. Pomijam w związku z tym te fragmenty z których nie wynika konieczność jakichś zasadniczych zmian.

 

1. Edukacja.

Edukacja dostępna dla wszystkich, finansowana ze środków prywatnych lub publicznych. Koszty kształcenia pokrywane ze środków publicznych są zwracane przez uczącego się w formie podatku.

 

2. Nauka.

a. Dla nauki wskazano dwa priorytety: kolonizacja przestrzeni kosmicznej i cele militarne.

b. Stawia się też postulat jawności wyników badań naukowych (poza militarnymi) finansowanych ze środków publicznych.

 

3. Służba zdrowia.

a. Sieć prywatnych i publicznych (podstawowa infrastruktura) jednostek opieki zdrowotnej.

b. Dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne w których wysokość składki nie może być uzależniona od stanu zdrowia i wieku ubezpieczonego. Jeśli pacjent nie pokryje kosztów leczenia ze środków własnych lub ubezpieczenia, są one ściągane w formie podatku.

c. Postulat jawności i powszechnej dostępności informacji o cenach, efektywności leczenia, powikłaniach i śmiertelności.

 

4. Ubezpieczenia społeczne.

Ubezpieczenia dobrowolne. Brak ustalonego wieku emerytalnego.

 

5. Demografia.

Rodzice zrzekający się praw opiekuńczych do dziecka, zwłaszcza nowonarodzonego, mają prawo otrzymać od wspólnoty jednorazowe świadczenie z tytułu trudów ciąży. Z chwilą adopcji dziecka, rodzice adopcyjni wnoszą wspólnocie opłatę zwracającą wypłacone rodzicom biologicznym świadczenie.
 

6. Bankowość.

a. Emisja pieniądza wyłącznym przywilejem Banku Centralnego. Renta emisyjna stanowi dochód banku centralnego dzielony między jego właścicieli(czyli wszystkich obywateli).

b. Zakaz zakupu obligacji (także obcych) przez Bank Centralny.

c. Bank centralny prowadzi bieżące konta o podstawowej funkcjonalności (bez żadnych opłat) dla każdego obywatela.

d. Banki komercyjne są zobowiązane utrzymywać w banku centralnym pełne rezerwy od kont bieżących.

e. Zakaz łączenia działalności inwestycyjnej z obsługą kont bieżących i terminowych.

 

7. Międzynarodowe przepływy towarów i kapitału

Postulat samodzielności w kształtowaniu zasad wymiany międzynarodowej.

 

8. Wymiar sprawiedliwości

a. Prawo do samoobrony włącznie z możliwością zabicia napastnika.

b. Kara śmierci, która nie jest wykonywana gdy inne państwo na wniosek skazanego zgodzi się osadzić go na swym terytorium celem odbycia kary dożywotniego więzienia.

 

9. Wojsko

Armia zawodowa i ochotnicza gwardia narodowa na wzór amerykański.

 

10. Władze

a. Prezydent ma prawo wydawania dekretów z mocą ustawy.

b. Parlament jest jednoizbowy z liczbą posłów nie przekraczającą stu osób. Jednomandatowe okręgi wyborcze.

 

11. Finanse publiczne

a. Podatki mają prostą konstrukcję obniżającą koszt ich wyliczania i poboru. Podatki dochodowe są oparte o zasadę proporcjonalności.

b. Zrównoważony budżet.

c. Partie polityczne nie są finansowane ze środków publicznych.

 

Podstawy ideologiczne

Fundamentami tego programu są zasady republikańskie oraz powszechna własność dóbr naturalnych i banku centralnego. To prawo własności stanowić ma źródło dochodu każdego obywatela (od urodzenia do śmierci). Bez możliwości zbycia czy zastawienia. Dochody z tej własności powinny umożliwić finansowanie edukacji i ochrony zdrowotnej.

Ważną rolę w tym programie pełni nowy system finansowy, który całkowicie zrywa z międzynarodowym konsensusem w tej sprawie. Postuluje się likwidację zadłużenia państwa - m.in. przeznaczając na ten cel rezerwy walutowe NBP.

 

Krytyka

Rozważane postulaty podzielę na dwie grupy. W pierwszej znajdą się te, które niosą ze sobą pewne wątpliwości, ale mogą być włączone w powszechny dyskurs o kształcie finansów publicznych i ustroju państwa. Później przejdę do bardziej zasadniczych zastrzeżeń. Postulaty polityczne pomijam jako z jednej strony mało istotne, a z drugiej mieszczące się w toczonych od lat sporach w tej dziedzinie.

Uwagi do wybranych postulatów

1. W zasadach finansowania edukacji tkwi pewna niekonsekwencja, gdyż równocześnie postuluje się przyznawanie bezzwrotnych stypendiów edukacyjnych i szkoleniowych.

2. Oczekiwania wobec nauki zdają się wypływać z jakiejś anachronicznej wizji polityki mocarstwowej.

3. Szlachetna zasada, dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego bez indywidualnego szacowania ryzyka musi skutkować powszechną postawą: ubezpieczę się gdy zacznę chorować. Obawiam się że tych dwóch celów: dobrowolności i równej dostępności w tych ubezpieczeniach nie da się pogodzić.

4. Świadczenia i opłaty związane z urodzeniem i adopcją noszą znamiona legalizacji handlu ludźmi.

5. Brakuje analizy wpływu zmiany systemu finansowego na wymianę międzynarodową oraz zdolność Polaków do spłacenia kredytów walutowych. Można mieć obawy, że tu kryje się bardzo poważna słabość postulatów.

6. Zdziwienie budzi powiązanie etyki chrześcijańskiej z prymitywnym prawem rodem z dzikiego zachodu. Nie sądzę by to znalazło zrozumienie w centrum Europy XXI wieku.

Problemy fundamentalne

1. Dochód z powszechnego prawa własności z pewnością nie wystarczy na opłacenie edukacji i ochrony zdrowotnej w każdym przypadku. Renta emisyjna byłaby silnie uzależniona od wzrostu gospodarczego. Podobnie z prawem do zasobów naturalnych. W razie recesji ten mechanizm pogłębiałby kryzys.

2. Społeczeństwo XXI wieku jest społeczeństwem sieci. Nie można planować jego rozwoju w sposób zakładający jakiś poziom izolacji. Specjalizacja i współpraca międzynarodowa są tak silne, że różne ambitne programy narodowe formułowane w ubogim kraju jakim jest Polska trudno odbierać inaczej jak mrzonki.

3. Problem ubezpieczeń społecznych wiąże się przede wszystkim z olbrzymim długiem publicznym wobec obecnych i przyszłych emerytów. Jakiekolwiek rozważania w tej materii bez odniesienia się do tego zasadniczego problemu mają charakter przyczynkarski.

4. Współczesny system walutowy ma charakter globalny. Dlatego należy szukać takich rozwiązań zmierzających do jego naprawy, które byłyby do powszechnego zastosowania. Próba wyłamania się z tego systemu jest dla niego niebezpieczna i Tomasz Urbaś słusznie spodziewa się jego reakcji:

Spekulacje na temat odrzucenia dotychczasowego sposobu emisji pieniądza banku centralnego wywołają wzrost ryzyka walutowego i prawdopodobieństwa spekulacyjnego ataku na naród, który odważy się dokonać takiego kroku. Elementem osłonowym tego przedsięwzięcia musi być zatem zdruzgotanie przepływów spekulacyjnych poprzez wprowadzenie ograniczeń w przepływach kapitałowych. Na czas opisywanych przemian zostanie zawężona wymienialność walut narodowych do wymiany w związku z płatnościami eksportowymi i importowymi i tylko za zezwoleniem dewizowym do innych celów.

Jak takie ograniczenia wpłyną na sytuację finansową Polski i zdolność kraju do niezakłóconej wymiany międzynarodowej? Odpowiedź na to pytanie jest kluczowym dla oceny całego programu. I raczej trudno oczekiwać tu wielkiego optymizmu.

 

Podsumowanie

Program ruchu Wolność i Godność to kawał solidnej pracy wykonanej przez jego lidera. Już z tego powodu zasługuje on na szacunek. U podstaw tego programu legły trafne diagnozy fundamentalnych problemów naszej cywilizacji. Dzięki temu publiczny dyskurs na temat kryzysu i możliwości jego pokonania zyskuje nowy wymiar i solidne wsparcie faktograficzne. Jednak proponowane rozwiązania nie wydają się wbrew przekonaniom Autora tworzyć solidnego programu politycznego. Na dodatek brak w tym jednej cechy niezbędnej w demokratycznych przemianach: możliwości podziału programu na autonomiczne działania. Bez fundamentalnych (a więc najtrudniejszych) przemian ustrojowych reszta nie ma żadnej wartości.

Generalizując można stwierdzić iż program ten idzie pod prąd obserwowanym tendencjom. Dlatego na zakończenie zasygnalizuję pewne rozwiązania alternatywne:

1. Polityka zgodna z paradygmatem sieciowości.

Istnieje alternatywa zarówno dla urzędniczej nijakości jak i silnego przywództwa. Jest to rozwój ruchów oddolnych opartych o demokrację bezpośrednią. Można się spodziewać w niedalekiej przyszłości wzrostu różnorodności tych ruchów (także w wymiarze międzynarodowym) i ich znaczenia. Tea Party jest pewnym zwiastunem nowych czasów. Na razie w obrębie tradycyjnego systemu politycznego. Polska ze swym zdegenerowanym systemem politycznym stoi przed wielką szansą budowy nowego, nowoczesnego systemu gwarantującego silniejsze zaangażowanie społeczne.

2. Rozproszona emisja pieniądza.

Koncentracja prawa do emisji pieniądza wydaje się bardzo trudna do zrealizowania w obecnych warunkach. Pojawiają się jednak różne formy działań, które de facto generują alternatywny pieniądz poza oficjalnym systemem walutowym. Można tu wymienić wszelkie systemy barterowe, czy lokalne waluty. Wraz z rozwojem technologii pojawiają się też bardziej śmiałe projekty.

3. Decentralizacja.

Poszukiwanie jednego uniwersalnego rozwiązania zawsze podnosi poziom trudności. Dobrym przykładem są tu ubezpieczenia społeczne. Państwo powinno dążyć do takiej restrukturyzacji systemu, by można było w warunkach wolności poszukiwać optymalnych rozwiązań. Podstawą takich działań w naszych warunkach musi być zaprzestanie mieszania podatków i ubezpieczeń.

4. Wolna infrastruktura.

Wspomniana powyżej restrukturyzacja powinna zmierzać do eliminacji zjawiska zawłaszczania infrastruktury społeczeństwa. Szczególnie chodzi o zasoby informacyjne. Oddzielenie infrastruktury i usług z niej korzystających jest widoczną tendencją. Jednak nie czyni się tego w sposób zapobiegający monopolom. Prywatyzacja TPSA to jedna z największych zbrodni na organizmie gospodarczym Polski. Obecnie toczą się zakulisowe zmagania o zachowanie dominacji obecnych nadawców w dziedzinie mediów elektronicznych. Są to działania na dłuższą metę nieskuteczne. Jednak mogą one blokować rozwój kraju jeszcze przez wiele lat.

 

Powyższe działania alternatywne mają cechę autonomiczności. Nie muszą być związane z konkretną opcją polityczną i mogą być realizowane w obecnych warunkach..