13 maja Sąd Najwyższy Kirgistanu odrzucił apelację złożoną przez najsłynniejszego więźnia politycznego w tym kraju, Azimjona Askarowa. Kirgistan uznawany był do niedawna za państwo mogące szczycić się – na tle sąsiadów – największymi swobodami obywatelskimi i demokratycznym potencjałem władzy w regionie. Niestety, ta wyidealizowana opinia dziś już coraz mniej przystaje do rzeczywistości.
Azimjon Askarow (fot. EurasiaNet z archiwum rodziny Askarowa)
Kim jest 69-letni dziś Askarow? To dziennikarz, działacz polityczny i aktywista pochodzenia uzbeckiego. W 2002 r. założył organizację Vozduh, której głównym celem było badanie i dokumentowanie przypadków brutalności kirgiskiej policji, przede wszystkim wobec mniejszości uzbeckiej. Kiedy w 2010 r. wybuchy zamieszki etniczne między Kirgizami a Uzbekami na południu kraju, Askarow dokumentował brutalność służb mundurowych, w tym wojska, które oskarżył o o współudział w zabójstwach Uzbeków. Rozpowszechnił materiał filmowy ilustrujący te oskarżenia. Został za to aresztowany, a następnie oskarżony o sprowokowanie zamieszek, podżeganie do nienawiści etnicznej i współudział w zabójstwie policjanta.
Przebieg procesu wzbudzał protesty społeczności międzynarodowej i organizacji broniących praw człowieka. Askarow i jego obrońca odrzucali oskarżenia, udowadniali ich fałsz. Askarow był torturowany podczas przesłuchań, a świadków w procesie i adwokata zastraszano na sali sądowej. Protesty i słowa oburzenia na nic się zdały. Aktywista został skazany na dożywocie.
W więzieniu, na przestrzeni lat, zdrowie Askarowa znacznie się pogorszyło. Za swoją działalność na rzecz praw człowieka był on był wielokrotnie nagradzany przez organizacje i instytucje z całego świata, które równocześnie apelowały o jego uwolnienie. W 2014 r. Stany Zjednoczone przyznały mu nagrodę obrońców praw człowieka. W odwecie Kirgistan wypowiedział umowę o współpracy z USA. W 2016 o uwolnienie Askarowa zaapelował do kirgiskich władz Komitet Praw Człowieka ONZ.
Kolejne odwołania od wyroku, protesty i apelacja z roku 2017 nie przyniosły skutku. Najnowsza decyzja Sądu najwyższego najprawdopodobniej pieczętuje los opozycjonisty, którego stan zdrowia pogarsza się w warunkach więziennych z dnia na dzień.
- Jestem zszokowana tym, co wydarzyło się dzisiaj w najwyższym sądzie Kirgistanu – stwierdziła po odrzuceniu apelacji Tolekan Ismailova, szefowa Ruchu na Rzecz Praw Człowieka Bir Duino-Kirgistan. - Bezkarność w sprawie Askarowa trwa. W Kirgistanie nie ma woli politycznej w zakresie reform i wdrażania decyzji Organizacji Narodów Zjednoczonych. Wobec pandemii Covid-19 prosimy władze o natychmiastowe uwolnienie Azimjona Askarowa z przyczyn humanitarnych.
Sekretarz generalny Międzynarodowej Organizacji Przeciw Torturom (OMCT), Gerald Staberock, stwierdził, że wobec łamania zasad prawidłowego przebiegu procesu i sprawiedliwego osądu oraz tortur, którym był poddawany Askarow, a także z powodu pogarszającego się stanu zdrowia, nie powinien on spędzać kolejnych dni za kratkami. Wszystko jednak wskazuje na to, że kolejne urodziny – przypadające na 17 maja - kirgiski opozycjonista będzie „obchodził” w więzieniu.
Relacja Bir Duino-Kirgistan z przebiegu procesu rozprawy apelacyjnej
Przypadek Askarowa należy do najbardziej poruszających przejawów łamania praw człowieka przez władze Kirgistanu. Niestety, nie jest to przypadek jedyny. Od kilku lat trwa ograniczanie wolności prasy, a ubiegłoroczny raport Freedom House oparty na danych z 2018 r. był dla Kirgistanu druzgoczący.
Poniżej kilka fragmentów tego raportu:
Korupcja jest wszechobecna w polityce i rządzie. Elity polityczne wykorzystują zasoby rządowe do nagradzania swoich klientów - w tym osób związanych z przestępczością zorganizowaną - i karania przeciwników. Nowe biuro antykorupcyjne działające w ramach Państwowego Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego (GKNB) powstało w 2012 r., ale było przede wszystkim wykorzystywane do atakowania politycznych wrogów administracji w parlamencie i samorządach miejskich. (…)
Południowy Kirgistan nie w pełni doszedł do siebie po wstrząsach etnicznych z 2010 r., które obejmowały liczne udokumentowane przypadki zaangażowania rządu w zamieszki oraz przymusu w stosowaniu przemocy wobec etnicznych Uzbeków w celu zachowania równowagi politycznej i gospodarczej na korzyść kirgiskiej elity. Wiele uzbeckich domów i firm zostało zniszczonych lub skonfiskowanych. Chociaż trwają zastraszania i niewiele zrobiono, aby odwrócić skutki przemocy, podjęto pewne kroki, aby przywrócić funkcjonowanie mediów uzbeckojęzycznych w regionie, a obawy przed kolejnymi zamieszkami z czasem osłabły. (…)
W 2018 r. dziennikarze nadal ryzykowali aresztowanie, ściganie i pozwy cywilne za krytyczne doniesienia. W lutym niezależna dziennikarka Elnura Alkanova została aresztowana i oskarżona o ujawnienie poufnych informacji w artykułach o domniemanej korupcji, jednak w kwietniu władze wycofały zarzuty przeciwko niej. Natomiast w maju były prezydent, Atambayev, wycofał zarzuty o zniesławienie, które w 2017 roku złożył przeciwko internetowemu serwisowi informacyjnemu Zanoza i dwóm dziennikarzom za – jego zdaniem – obraźliwe artykuły na swój temat. (…)
Źródła (dostępne 15.05.2020)
https://eurasianet.org/kyrgyzstan-supreme-court-swats-away-askarov-appeal-dooming-him-to-die-in-prison
https://crd.org/2020/05/07/formerly-jailed-activists-call-for-azimjon-askarovs-release/
https://freedomhouse.org/country/kyrgyzstan/freedom-world/2019
