Jestem najszczęśliwszym człowiekiem w Europie ...

…zdarzyło mi się powiedzieć, gdy Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie wpływu planowanej budowy tzw. gazociągu bałtyckiego łączącego Rosję i Niemcy na środowisko naturalne Morza Bałtyckiego. Rezolucję zdecydowanie krytyczną, którą już sam NordStream, realizator inwestycji, uznał za kolejną barierę realizacji gazociągu po Bałtyku.Wszystko zaczęło się dwa lata temu, gdy składałem na ręce polskiego europosła Marcina Libickiego, szefa Komisji Petycji Parlamentu Europejskiego, petycję wskazującą na realne zagrożenia wynikające z realizacji tego przedsięwzięcia.Wówczas liczyłem na to, że Komisja Petycji, Komisja Europejska i może Parlament Europejski odpowiedzą mi na piśmie na moje postulaty i pytania i sprawa się skończy.Tymczasem, sprawa nabrała rozpędu – Komisja Petycji uznała petycję „za zasadną”, co pozwoliło na dalsze jej omawianie. Potem jednomyślnie europosłowie z tej Komisji podjęli decyzję o sporządzeniu „raportu z własnej inicjatywy”, który to dokument przyjęły w tym roku, stał się podstawą do rezolucji całego Parlamentu krytycznie odnoszącego się do budowy szkodliwego dla środowiska Bałtyku gazociągu NordStream.W swojej petycji – i kilkakrotnie później, podczas prezentacji problemu w Parlamencie Europejskim – wskazywałem na liczne zagrożenia: Mając na uwadze charakter Morza Bałtyckiego – jako akwenu zamkniętego, o małym procencie wymiany wód, bardzo wrażliwego na zanieczyszczenia – omawiana tu inwestycja stwarza bardzo realne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego Bałtyku. Warto w tym momencie przypomnieć o bałtyckim statucie wrażliwego obszaru morskiego…[…]Eksploatacja rurociągu o takim charakterze stwarza ciągłe zagrożenie – nawet przy założeniu stałego monitoringu – awarią przemysłową, której skutki dla środowiska są nie do ogarnięcia i nie do wyobrażenia w obecnej chwili.[…]Morze Bałtyckie jest akwenem zamkniętym, o małym procencie wymiany wód, bardzo wrażliwym na zanieczyszczenia. Najkrócej mówiąc, Bałtyk można można scharakteryzować w sposób następujący, jako:

płytkie i prawie odcięte od oceanów morze,
jeden z największych zbiorników słonej wody na świecie,
posiadające unikalne i wrażliwe ekosystemy z charakterystyczną naturalnie niską liczbą gatunków,
akwen bardzo wrażliwy na wszystkie rodzaje zanieczyszczeń,
morze otoczone przez wiele dużych miast i regionów charakteryzujących się intensyfikacją rolnictwa i wysokim uprzemysłowieniem,
jeden z najczęściej uczęszczanych szlaków żeglownych.

Unikatowość Morza Bałtyckiego pod kątem zagadnień środowiska potwierdziły kraje nadbałtyckie skupione w HELCOM, pracując nad Bałtyckim Planem Działań, na rzecz ochrony wód Bałtyku.Morze Bałtyckie jest obszarem szczególnego zainteresowania ze strony państw Konwencji Helsińskiej (Helcom) – Bałtyk posiada status obszaru szczególnie wrażliwego PSSA (Particulary Sensitive Sea Area).Uznano w nim, że kluczowymi zagadnieniami zaangażowania są zagadnienia:

zapobiegania eutrofizacji,
ograniczenia dopływu substancji niebezpiecznych,
zapewnienia przyjaznego dla środowiska transportu morskiego,
oraz ochrona bioróżnorodności.

Mając na uwadze powyższe, jak również wiele wątpliwości, jakie m.in. sformułował polski Minister Środowiska w piśmie do Szwedzkiej Agencji Ochrony Środowiska, inne polskie instytucje odpowiedzialne za ochronę środowiska i gospodarkę morską – uważam, że omawiana tu inwestycja stwarza realne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego Bałtyku, o konsekwencjach wykraczających poza linię przebiegu rurociągu i poza obszary bezpośredniej inwestycji.[…]Można sformułować katalog trzech podstawowych problemów i zagrożeń środowiskowych:

Naruszenie składowisk broni chemicznej składowanej na trasie potencjalnych przebiegów Gazociągu;
Naruszenie cennych przyrodniczych obszarów na terenie Bałtyku;
Inne zagrożenia środowiskowe na etapie realizacji, eksploatacji i rozbiórki Gazociągu;

[…]Przebieg Gazociągu narusza stwierdzone i domniemane miejsca składowania broni i odpadów chemicznych na dnie Bałtyku, m.in.: - Basen Bornholmu (w kilku regionach),- Głębia GotlandzkaWykazano tam występowanie bardzo toksycznych związków (np. iperyt siarkowy, iperyt azotowy, fosgen, związki zawierające arsen), a więc bardzo niebezpiecznych dla zdrowia i życia ludzkiego chemikaliów. Należy jednocześnie stwierdzić, że na terenie Bałtyku te niebezpieczne związki mogą zalegać w innych, nie stwierdzonych dzisiaj, miejscach. Przypominam tę kwestię w kontekście ogłaszanych przez NordStream propozycjach innych przebiegów. Oznacza to, że z problemem składowanych na dnie morskim chemikaliów możemy się spotkać w każdym innym morskim wariancie przebiegu Gazociągu.[…]Innym zagrożeniem jest ryzyko zmian przyrodniczych następujących w nadmorskich obszarach przybrzeżnych – zmian florystycznych i faunistycznych będących ich konsekwencją. Przebieg rurociągu narusza też ważne obszary ochrony przyrody, w tym europejskiej sieci Natura 2000 – obszary ochrony ptaków i obszary siedliskowe – bądź przebiega w najbliższym ich sąsiedztwie;Ponadto polski Urząd Morski w Słupsku zauważył, że w materiałach informacyjnych NordStream zabrakło wykazania obszaru Natura 2000 – ochrony ptaków „Przybrzeżne wody Bałtyku”, a obszar „Ławica Słupska” ma zmieniony kształt i wielkość.[…]Inwestycja niesie za sobą jeszcze innego rodzaju zagrożenia dla środowiska, związane z budową, eksploatacją i rozbiórką. Do najważniejszych można zaliczyć:· Zmianę parametrów fizyko-chemicznych wody (podnoszenie osadów i tworzenie zawiesiny na etapie budowy Gazociągu);· Wzmożoną emisję spalin ze strony sprzętu pracującego przy układaniu Gazociągu (jednostki transportujące, zasilające, spawalnicze);· Emisje hałasu i wibracje wpływające na morską faunę (np. populacje cennych gatunków zwierząt);· Z powodu nierówności dna Bałtyku na linii projektowanego przebiegu Gazociągu (miękkie podłoże, nierówności dna) możliwe występowanie naprężeń dla Gazociągu – ryzyko katastrofy (warto wspomnieć, że Gazociąg Nordstreamu został uznany za najdłuższą liniową podwodną inwestycję i liczbę miejsc określonych jako problemowe dla przebiegu określono na ponad 100);· Wyrównywanie dna morskiego poprzez wydobywanie piasków i żwirów, składowanie podłoża skalistego obcego biologicznie w danym miejscu też może negatywnie wpływać na środowisko bałtyckie;· Negatywny wpływ wybuchów w trakcie kruszenia skał na życie biologiczne Bałtyku;· Odprowadzanie do morza wody zanieczyszczonej chemikaliami użytej na etapie hydrotestów;· Naruszenie osadów z PCB (na trasie planowanego przebiegu Gazociągu stwierdzone największe stężenia);· Gazociąg narażony stale na występowanie naprężeń z powodu wzmożonego transportu morskiego (Bałtyk jest morzem płytkim i jednocześnie jednym z najbardziej uczęszczanych jako droga transportu morskiego);· Zwiększona, w stosunku do pierwotnie planowanej, ingerencja w dno morskie (konieczność wykonania większych pogłębień w miejscach potencjalnego przecięcia z torami wodnymi);[…]Konsekwencje środowiskowe nie ograniczają się do obszaru jednego kraju, ale kilku państw i ich stref przybrzeżnych leżących na szlaku projektowanego gazociągu.Krajami, na środowisko których będzie oddziaływał gazociąg, to: Rosja, Niemcy, Finlandia, Szwecja, Dania, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska. I Parlament odpowiedział zdecydowanie (fragmenty rezolucji):Parlament Europejski:- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 listopada 2006 r. w sprawie strategii tematycznej na rzecz ochrony i zachowania środowiska morskiego,- uwzględniając Bałtycki Plan Działań na rzecz ochrony wód Morza Bałtyckiego, przyjęty 15 listopada 2007 w Krakowie na konferencji Ministrów Środowiska państw nadbałtyckich,- mając na uwadze, że troska o środowisko naturalne Morza Bałtyckiego jest jednym z podstawowych celów wymiaru północnego Unii, co wielokrotnie potwierdzały już komunikaty Komisji i rezolucje Parlamentu,- mając na uwadze, że szczególną wrażliwość Morza Bałtyckiego na zagrożenia ekologiczne potwierdziła Międzynarodowa Organizacja Morska, uznając je za "szczególnie wrażliwy obszar morski",- biorąc pod uwagę, że Morze Bałtyckie jest obecnie jednym z najbardziej zanieczyszczonych akwenów morskich na świecie oraz mając na uwadze, że w szczególności stężenie substancji niebezpiecznych pozostaje nienaturalnie wysokie w wodach Morza Bałtyckiego oraz żyjących tam organizmach,- uwzględniając fakt, iż Morze Bałtyckie jest typowym morzem wewnętrznym, akwenem płytkim z najbardziej obok Morza Czarnego ograniczonym cyklem wymiany wód z wszechoceanem na świecie, wynoszącym około 30 lat,- uwzględniając większy ruch statków i tankowców na Morzu Bałtyckim oraz zagrożenie pożarowe, ryzyko utraty wyporności i zatonięcia jednostek pływających, jakie niesie ze sobą ewentualna awaria gazociągu podczas jego budowy, instalacji i eksploatacji, a także jej potencjalny wpływ na ludzi, skutki gospodarcze i środowiskowe,- biorąc pod uwagę, iż planowany gazociąg ma być najdłuższym podmorskim dwukanałowym gazociągiem na świecie, a jednocześnie najpłycej położonym, co czyni go szczególnie narażonym na ewentualne uszkodzenia,- mając na uwadze, że planowana trasa gazociągu północnego przebiegać będzie przez obszary objęte programem Natura2000 podlegające szczególnej ochronie zgodnie z dyrektywą Rady 92/43/EWG,- mając na uwadze, że art. 6 ust. 2 dyrektywy 92/43/EWG zobowiązuje państwa członkowskie do podjęcia odpowiednich działań w celu uniknięcia na specjalnych obszarach ochrony pogorszenia stanu siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków,wskazuje,że prowadzenie prac na obszarze liczącym nawet do 2400 kilometrów kwadratowych na Morzu Bałtyckim przy wykorzystaniu dużej liczby jednostek pływających i innego sprzętu może stanowić poważne zagrożenie dla bioróżnorodności i liczby siedlisk oraz dla bezpieczeństwa i płynności żeglugi w tym rejonie,Parlament Europejski:- mając na uwadze, że narażenie na metale ciężkie, substancje zanieczyszczające i inne substancje szkodliwe pociąga za sobą zagrożenia dla zdrowia oraz wpływa na łańcuch pokarmowy, co należy odpowiednio zbadać;- mając na uwadze, że dodatkowym istotnym czynnikiem ryzyka środowiskowego jest ok. 80 tys. ton amunicji bojowej zatopionej po II wojnie światowej na dnie Bałtyku zawierającej środki trujące takie jak gaz musztardowy, iperyt siarkowy, iperyt azotowy, luizyt, Clark I, Clark II i adamsyt, będące zagrożeniem zarówno dla środowiska naturalnego Morza Bałtyckiego jak i dla zdrowia i życia ludzi,- mając na uwadze, że pojemniki z amunicją bojową były zatapiane przez szereg państw od roku 1945 aż do końca lat 60.,- biorąc zaś w szczególności pod uwagę krytyczny stan pojemników z amunicją bojową, a więc ich skorodowanie oceniane na 80%, a także mając na uwadze fakt, iż nie zawsze możliwe jest dokładne zlokalizowanie miejsc zalegania amunicji,- mając jednocześnie na uwadze, że przyjęty 15 listopada 2007 r. w Krakowie Bałtycki Plan Działania zobowiązuje państwa nadbałtyckie do zapewnienia bezpiecznego magazynowania starych zapasów chemikaliów i urządzeń zawierających niebezpieczne substancje,Parlament Europejski:- biorąc pod uwagę zawartą w art. 174 pkt. 2 TWE zasadę przezorności, z której wynika ciążący na wszystkich podmiotach obowiązek dołożenia należytej staranności w ocenie skutków, jakie dla środowiska może przynieść nowo podejmowana decyzja lub uruchamiana działalność oraz podjęcia odpowiednich działań prewencyjnych w przypadku wystąpienia uzasadnionego prawdopodobieństwa zagrożenia dla środowiska,- mając na uwadze zasadę integracji polityki ochrony środowiska z politykami sektorowymi, z której wynika konieczność uwzględniania ochrony środowiska podczas realizacji wszystkich działań i celów Wspólnoty, - biorąc pod uwagę, że art. 194 przyszłego Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej dodany przez traktat lizboński jednoznacznie wskazuje na konieczność prowadzenia unijnej polityki energetycznej w duchu solidarności między państwami członkowskimi oraz z uwzględnieniem potrzeby zachowania i poprawy środowiska naturalnego,- mając na uwadze zasadę integracji polityki ochrony środowiska z politykami sektorowymi, z której wynika konieczność uwzględniania ochrony środowiska podczas realizacji wszystkich działań i celów Wspólnoty, - biorąc pod uwagę, że art. 12 Konwencji Helsińskiej zobowiązuje jej strony do podejmowania wszelkich właściwych środków w celu zapobieżenia zanieczyszczeniu środowiska morskiego Morza Bałtyckiego będącego rezultatem badań lub eksploatacji dna morskiego bądź jakiejkolwiek związanej z tym działalności,- mając na uwadze, iż każda wielkoskalowa konstrukcja techniczna na wodach morskich ze względu na związane z nią ryzyko musi być przedmiotem szczególnie intensywnej i kompleksowej analizy i oceny środowiskowej, co nakazuje Konwencja z Espoo, Konwencja HELCOM i wszelkie inne odnośne przepisy europejskie i krajowe,- uwzględniając fakt, że na mocy konwencji z Espoo każda tego typu inwestycja winna być poprzedzona analizą ewentualnych rozwiązań alternatywnych, obejmujących w szczególności koszty ich wykonania oraz bezpieczeństwo dla środowiska naturalnego, takich jakimi mogą być w tym przypadku lądowe trasy gazociągu,- uwzględniając postanowienia art. 1 Konwencji z Aarhus zobowiązującego jej strony do zagwarantowania w sprawach dotyczących środowiska uprawnienia do dostępu do informacji, udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępu do wymiaru sprawiedliwości,- mając na uwadze, że prawne wymogi sporządzenia dokładnej oceny oddziaływania na środowisko muszą uwzględniać wszelkie wspomniane zagrożenia,wyraża w związku z tym swój sprzeciwwobec realizowania inwestycji w zaplanowanej skali bez uprzedniego otrzymania pozytywnego wyniku oceny oddziaływania na środowisko;wyraża przekonanie, iż inwestycje energetyczne obejmujące państwa członkowskie i kraje trzecie winny być przedmiotem solidarnego zainteresowania Europy i troski całej UE oraz jej obywateli;przyznaje, że Nord Stream przeprowadza ocenę oddziaływania na środowisko, która ma być przedłożona do zatwierdzenia "stronom pochodzenia" (Rosji, Finlandii, Szwecji, Danii i Niemcom) zgodnie z konwencją z Espoo; wzywa spółkę do udostępnienianie tylko tym państwom, ale również HELCOM-owi i wszystkim innym zainteresowanym stronom wyników badań oraz pełnego zestawu danych badawczych dotyczących sytuacji ekologicznej w miejscu realizacji przedsięwzięcia zebranych podczas badania środowiska,podkreśla,że długofalowe, zrównoważone rozwiązanie wymaga pełnej przejrzystości dla wszystkich stron zarówno na etapie budowy, jak i w fazie operacyjnej; zaufanie do tego ważnego projektu wzrośnie, jeżeli państwa nadbałtyckie będą mogły nadzorować pracewzywa w związku z tym Komisję i Radędo pełnego zaangażowania w kwestię analizy skutków środowiskowych budowy gazociągu północnego, szczególnie jeżeli zachodzą przesłanki wydania opinii przez Komisję, określone w art. 6 ust. 4 dyrektywy Rady 92/43/EWG,ubolewa, iż Komisja nie zastosowała się do postulatu zawartego w ww. rezolucji z dnia 16 listopada 2006, dotyczącego sporządzenia przez Komisję obiektywnej oceny wpływu planowanego przedsięwzięcia na środowisko, jednocześnie ponawiając wezwanie do sporządzenia takiej oceny przez niezależną instytucję, która zostanie wybrana po uwzględnieniu opinii wszystkich państw przybrzeżnych,wzywa Radę i Komisjędo przeprowadzenia gruntownej oceny zgodności realizowania projektu z prawem wspólnotowym i międzynarodowym,wyraża zaniepokojenie przyjętym przez Nord Streamharmonogramem prac, którego realizacja uniemożliwi rzetelną analizę wyników oceny wpływu na środowisko przez zainteresowane państwa, organizacje pozarządowe oraz grupy eksperckie HELCOM; zaznacza, że dogłębna analiza wyników oceny wpływu na środowisko wymaga odpowiedniego harmonogramu,oczekuje,że możliwa ingerencja rurociągu w dno morskie na etapie budowy stanie się częścią oceny oddziaływania na środowisko,wzywa deweloperado włączenia w swoim projekcie sprawozdania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko wyczerpujących kryteriów poprzez zawarcie w nim jasnego opisu bieżących warunków środowiskowych w tym miejscu oraz danych na temat geomorfologii tego obszaru w formie trójwymiarowej,wzywa Komisję do przeprowadzenia wiarygodnego i niezależnego studium środowiskowego badającego emisje rolnicze i przemysłowe zanieczyszczające Morze Bałtyckie oraz do oceny sytuacji w odniesieniu do potencjalnych zagrożeń dla środowiska naturalnego związanych z rurociągami przebiegającymi obecnie przez Morze Bałtyckie; wzywa ponadto Komisję do oceny dodatkowych skutków dla Morza Bałtyckiego wynikających z projektu Nord Stream,wzywa wykonawcę do zagwarantowania,że budowa i użytkowanie rurociągu nie zaszkodzi wielu gatunkom ryb i ptaków oraz istnieniu liczącej zaledwie 600 osobników populacji morświnów, które stanowią jedyny i niepowtarzalny gatunek bytujący w tym rejonie geograficznym,wskazuje na brak jakiejkolwiek strategiina wypadek uszkodzenia konstrukcji i zewnętrznych zagrożeń dla bezpieczeństwa rurociągu; podkreśla potrzebę jasnego określenia wszelkich aspektów związanych z bezpieczeństwem i reakcją w sytuacjach kryzysowych, w tym środków finansowych, podmiotów, funkcji i procedur,podkreśla że,ze względu na rosnące zapotrzebowanie UE na gaz w pierwszej kolejności winny być analizowane i promowane trasy alternatywne instalacji gazociągu, przy uwzględnieniu aspektów środowiskowych i ekonomicznych, w tym harmonogramu powstania takich tras; zwraca uwagę, że od projektu Nord Stream wymaga się przedstawienia oceny alternatyw dla wybranej trasy w ocenie oddziaływania na środowisko,wzywa Komisję do przeprowadzenia takiej analizy,w dialogu z zainteresowanymi państwami przybrzeżnymi, inwestorem i Komisją Helsińską z uwzględnieniem opinii właściwych organizacji pozarządowych,podkreśla,że należy w pełni wyjaśnić kwestię odszkodowań za wszelkie awarie lub szkody jeszcze przed rozpoczęciem prac; zwraca uwagę, że poważna awaria rurociągu może prowadzić do problemów dla państw nadbałtyckich i może mieć niszczycielski wpływ na środowisko morskie; spółka Nord Stream AG powinna liczyć się z przejęciem pełnej odpowiedzialności za odszkodowanie,domaga się udostępnienia do gruntownych konsultacjiz odpowiednimi władzami i z ogółem opinii publicznej wszystkich państw przybrzeżnych niezależnej oceny oddziaływania na środowisko,podkreśla znaczenie realizacji przejrzystej strategii komunikacyjnejdotyczącej działań związanych z wynikami oceny oddziaływania na środowisko oraz przekazania tych wyników wszystkim państwom członkowskim, w szczególności państwom nadbałtyckim,ponawia w związku z tym swoje wezwaniezawarte w swojej ww. rezolucji z dnia 14 listopada 2006 r. do zaproponowania obowiązkowego mechanizmu negocjacji między państwami członkowskimi i ponownie nalega, by Rada podjęła działania na szczeblu międzynarodowym w celu opracowania obowiązkowych ocen oddziaływania na środowisko w stosunkach pomiędzy UE i krajami trzecimizwraca uwagę, iż poprowadzenie gazociągu północnego powinno spełniać strategiczne i ekonomiczne cele, przedstawione w decyzji 1364/2006/WE przy jednoczesnym uniknięciu jakichkolwiek zagrożeń dla środowiska naturalnegowzywa Radę, Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia,aby budowa gazociągu Nord Stream była w pełni zgodna z prawodawstwem UE w zakresie oceny oddziaływania na środowisko oraz z postanowieniami wszystkich międzynarodowych konwencji;wzywa Komisję w szczególności do dopilnowania,by przestrzegano wskazanych wcześniej odpowiednich przepisów Konwencji o prawie morza, a mianowicie Konwencji Helsińskiej, Konwencji z Espoo, Konwencji z Aarhus, dyrektyw 85/337/EWG, 97/11/WE, 92/43/EWG oraz 79/409/EWG, a także art. 10 TWE oraz zasady przezorności i zrównoważonego rozwoju oraz do wszczęcia procedury na podstawie art. 226 TWE, gdyby okazało się, że wspomniane przepisy zostały naruszone;proponuje ustanowienie systemuwspólnego nadzoru nad rurociągiem z udziałem wszystkich krajów położonych w regionie Morza Bałtyckiego; sugeruje ponadto, aby zobowiązanie do wypłacenia odszkodowania za szkody dla środowiska spoczywało wyłącznie na spółce Nord Stream. Tyle Parlament … Rezolucja mocna i zdecydowana. Teraz wszystko zależy od Komisji Europejskiej, której przedstawiciel na debacie w dniu 8 lipca, Stavros Dimas, okazał się największym rozczarowaniem – nic konkretnego, wielkie ogólniki …

Teraz też wiele zależy od polskiego rządu, którego przedstawiciele – jak minister spraw zagranicznych, Radosław Sikorski – starania o uchwalenie tej rezolucji bardzo wspierali.

Wiele też zależy od polskiego parlamentu, którego większość, pouczana słynnymi już instrukcjami w sms-ach mówi – niestety – o … sukcesie połowicznym, a poseł Nitras ze Szczecina narzeka, że wpierw raport, a potem rezolucja skupiają się jedynie na ekologii. Cóż, ekologia właśnie może się okazać najlepszym argumentem na rzecz powstrzymania tej złej, nie tylko w ekologicznego punktu widzenia inwestycji. I poseł Nitras powinien się z tego powodu cieszyć.