Ślązaczka
Słowo o Cieszynie
Początki istnienia miasta Cieszyn sięgają V wieku, ale wedle legendy o Bolku, Leszku i Cieszku, którzy spotkali się przy istniejącej do dzisiaj Studni Trzech Braci, miasto miało powstać "dopiero" w roku 810.
W połowie XVIII wieku Śląsk znalazł się pod zwierzchnictwem Prus, ziemie Śląska Cieszyńskiego pozostały przy Austrii i stan taki utrzymał się do roku 1918. W odróżnieniu od Górnoślązaków, których nazywano od imienia władców Prus i Niemiec "wilusiami", mieszkańców Śląska Cieszyńskiego nazywano "cezarokami", gdyż byli poddanymi cesarza Austrii.
Losy tego regionu skomplikowały się w roku 1919, czyli wtedy, gdy wojska czeskie zajęły ziemie dawnego Księstwa Cieszyńskiego zamieszkałe w 80% przez Polaków. W następnym roku, na mocy decyzji Rady Ambasadorów, dokonano podziału spornego terenu na część polską, czyli Śląsk Cieszyński, oraz czeską, zwaną w Polsce - Zaolziem. Stan ten trwa do chwili obecnej.
Mimo że na Śląsku Cieszyńskim żyje bardzo wielu protestantów, jedną z najwybitniejszych postaci w bardzo złożonej historii Śląska Cieszyńskiego jest katolicki ksiądz, jezuita, Leopold Jan Szersznik.
Ks. jezuita Leopold Jan Szersznik
Pomnik ks. Leopolda Jana Szersznika/fot. Edyta Rasmus
Leopold Jan Szersznik zwany później kapłanem „cezaroków”, urodził się 3 marca 1747 roku w Cieszynie. Był synem administratora, syndyka miejskiego, komisarza okręgowego Jana Antoniego oraz Joanny Alojzji, córki burmistrza Cieszyna Leopolda Gottlieba Polzera.
Już od wczesnego dzieciństwa interesował się religią, szczególnie żywotami męczenników i pustelników. W przeciwieństwie do swoich rówieśników nie musiał się martwić o książki, gdyż jego ojciec miał bogatą bibliotekę liczącą około 600 dzieł.
Ojciec początkowo uczył go sam, następnie wynajmował nauczycieli i zachęcał do korzystania z domowej biblioteki.
W 1757 roku Leopold Jan rozpoczął naukę w prowadzonym przez jezuitów gimnazjum, a pięć lat później kontynuował naukę na studiach filozoficznych w jezuickiej akademii w Ołomuńcu.
Na drugim roku wstąpił do Towarzystwa Jezusowego. Nowicjat odbył w Brnie kształcąc się dalej w kolegiach jezuickich w Brnie, Březnicy oraz w Pradze. Tam pracował dorywczo w Bibliotece Klementyńskiej. Pracował też w kolegium w Chebie.
Karierę naukową rozpoczął w Pradze, gdzie poznał całą ówczesną elitę intelektualną należącą do grona tak zwanych czeskich budzicieli. Po kasacji zakonu jezuitów w 1773 roku został księdzem świeckim. Święcenia kapłańskie przyjął w roku 1774 w Pradze. W roku 1775 wrócił do rodzinnego Cieszyna gdzie starał się realizować te idee, z którymi zapoznał się w Pradze, jednej z ówczesnych stolic kulturalnych Europy. Przez prawie rok uczył za darmo w cieszyńskim gimnazjum. Potem pracował jako prywatny nauczyciel w gimnazjum katolickim, gdzie dał się poznać jako świetny pedagog, stosując nauczanie poglądowe, gromadząc pomoce naukowe i otaczając pomocą zdolnych uczniów. Stworzył bibliotekę szkolną, pisał podręczniki, zaopatrzył w dzwony kościół gimnazjalny Świętego Krzyża. Pomagał też robić pomiary geodezyjne okolic miasta.
Po pożarze Cieszyna w roku 1789 kierował jego odbudową.
Dążył do wprowadzenia podręczników polskich w nauczaniu początkowym młodzieży. Poza nauczaniem, ks. Szersznik miał wiele innych zainteresowań. Interesował się matematyką, historią, botaniką i geologią.
Od wczesnej młodości zdradzał skłonności bibliofilskie i gromadził prywatną, własną bibliotekę. Jego prywatne zbiory posłużyły jako podstawa Biblioteki i Muzeum Miejskiego w Cieszynie. Po kasacji zakonu jezuitów przejął jego bibliotekę w Cieszynie, zawierającą między innymi dzieła teologiczne, prawnicze, medyczne oraz wiele dokumentów rękopiśmiennych. Wydał też kilka własnych publikacji o rodzinnej ziemi. Jego księgozbiór rozrósł się do około 12 tysięcy pozycji, w tym o wiele inkunabułów, sztychów i map. Zbiory te udostępniał już częściowo od roku 1782, i one stały się zaczątkiem pierwszego na ziemiach polskich publicznego muzeum. Dziś jest to Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie.
Wiele jego książek zachowało się do dnia dzisiejszego. Niewątpliwie największą zasługą ks. Szersznika było to, że dbał o rozwój kulturalny oraz wizerunek Cieszyna. Utworzył w tym celu między innymi publiczne ogrody romantyczne, które nazwano „cieszyńską arkadią”.
W 1786 roku ks. Szersznik został mianowany tymczasowym prefektem cieszyńskiego gimnazjum katolickiego. Z wielkim uporem starał się przyczynić do reformy szkolnictwa. Był człowiekiem Oświecenia. Już w 1781 roku zaproponował władzom zwiększenie liczby podręczników szkołach i zorganizowanie gimnazjalnej biblioteki.
Od roku 1804 pełnił funkcję inspektora szkół parafialnych. W Cieszynie był inspektorem miejskim i kasjerem.
W roku 1808 w swoim testamencie ufundował Cieszynowi bibliotekę publiczną. Dla pomieszczenia wszystkich księgozbiorów zakupił już w 1802 roku dawny budynek pogimnazjalny. Zarówno księgozbiory jak i jego zbiory muzealne, włącznie z regałami na książki, zachowały się do chwili obecnej w większej części we wzmiankowanym muzeum oraz w Książnicy Cieszyńskiej.
W zakupionym przez siebie budynku, utworzył oraz urządził bibliotekę i muzeum, zwane obecnie Muzeum Śląska Cieszyńskiego, które jest uznawane za pierwsze publiczne muzeum na ziemiach polskich. W ten sposób udostępnił swoje zbiory biblioteczne i muzealne społeczeństwu.
Przez całe swoje życie systematycznie pomnażał zbiory biblioteczne z przeznaczeniem dla szerokiej rzeszy ludzi. Dla zabezpieczenia obydwu instytucji stworzył fundację, która przetrwała do I wojny światowej. Za jego osiągnięcia już w roku 1809 przyznano mu tytuł honorowego proboszcza miasta Cieszyna.
Wartość Jego zbiorów polega na uporządkowaniu tej całej osiemnastowiecznej kolekcji książek oraz na oryginalnym wystroju dębowych regałów biblioteki. Dzieła życia pozostawione "cezarokom" przez ich cieszyńskiego proboszcza świadczą o jego wielkiej wiedzy, talencie naukowym i kolekcjonerskim, które pozwoliły na to, aby Cieszyn stał się już za życia ks. Szersznika ważnym ośrodkiem kulturalnym wykraczającym swoją sławą poza region.
Zmarł na apopleksję 12 lutego 1814 roku w Cieszynie. Nie ma dokładnego miejsca Jego spoczynku. Cmentarz na którym go pochowano, zamieniono na park. Pozostał tylko drewniany pomnik przechowywany w miejscowym muzeum.
I to Muzeum w Cieszynie jest jedynym dziedzictwem ks. Szersznika. Posiada ono dział archeologii, historii, sztuki, techniki, etnografii i fotografii. Oddziały muzeum znajdują się w Górkach Wielkich, Skoczowie i Wiśle. Muzeum prowadzi czasowe wystawy, wydaje publikacje. W roku 2002 obchodzono dwusetną rocznicę jego istnienia.
Po ks. Szerszniku została także Książnica Cieszyńska, biblioteka, licząca 15 tysięcy dzieł drukowanych, w tym 11 tysięcy starodruków, 39 inkunabułów i 1000 rękopisów. Większość to "białe kruki" zebrane przez księdza osobiście, znajdujące się w tzw. bibliotece Szersznika.
Pomnik ks. Leopolda Jana Szersznika w Cieszynie – pomnik odsłonięty w 2006 roku w Cieszynie.
Cieszyn, Park pokoju. Pomnik ks. Leopolda Jana Szersznika - w tle Muzeum
Pomnik upamiętnia postać Leopolda Jana Szersznika, jezuity i muzealnika. Komitet Społeczny budowy pomnika zawiązał się w 1998 roku i zebrał na ten cel potrzebne 70 000 złotych. Pomysłodawcą jego budowy był Krzysztof Szelong, dyrektor Książnicy Cieszyńskiej.
Początkowo pomnik miał się znaleźć na placu Londzina w Cieszynie, później zdecydowano o innej lokalizacji - w Parku Pokoju. Pomnik mierzy 3,5 metra. Wykonali go Urszula Górnicka-Herma i Tomasz Herma. Uroczyste odsłonięcie pomnika miało miejsce 20 czerwca 2006 roku.
Patronemnagród przyznawanych co roku przez Starostwo Cieszyńskie za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury został ten właśnie wybitny jezuita ks. Leopold Jan Szersznik.
Nagroda istniała od lat, ale nie miała imienia i dlatego władze miasta postanowiły to zmienić. Wybrały właściwą postać wybitnego Cieszynianina.Nagrodę przyznaje zarząd powiatu, na podstawie propozycji pięcioosobowej komisji. Co roku mogą ją otrzymać trzy osoby.
Dnia 21 stycznia 2014 roku w siedzibie Książnicy Cieszyńskiej w Cieszynie (ul. Mennicza 46), która jest kontynuatorem biblioteki założonej w 1801 r. przez ks. Leopolda Jana Szersznika, odbyło się uroczyste seminarium. Okazją do tego spotkania historyków z Polski, Czech i Niemiec była 200 rocznica śmierci ks. Leopolda Jana Szersznika (1747-2014)
Źródła:
http://polskalokalna.pl/wiadomosci/slaskie/news/szerszenik-patronem-nagrody,1018835,4388?utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=chrome
http://szpyndlik.eu/index.php/article/list?cityId=8&categoryId=1&Article_sort=update_datetime.desc
http://www.wfh.ajd.czest.pl/n1160,Konferencja--Historyk-na-prowincji-w-czasach-nowozytnych---
http://jankowice.rybnik.pl/groby/szerszenik.html
