Lustracja na tle historii (2) - Biuro Preobrażeńskie

W poprzednim artykule z tego cyklu pisałem o Opriczninie, pierwszej policji politycznej. Jej następcą (choć nie bezpośrednim) było Biuro Preobrażeńskie, funkcjonujące w latach 1697 - 1729.


Opricznina straciła swe znaczenie po roku 1572, gdy zelżał terror Iwana Groźnego. Przez pewien czas w Rosji nie funkcjonowała żadna instytucja, którą można by nazwać klasyczną policją polityczną. Dopiero w roku 1697 Piotr Wielki stworzył tak zwane Biuro Preobrażeńskie w celu walki ze swymi wrogami politycznymi.

Oczywiście brak klasycznej policji politycznej w tamtych czasach nie oznaczał braku terroru. Np. nowe ustawodawstwo z 1649 roku rozróżniało po raz pierwszy w historii Rosji przestępstwa polityczne i pospolite. Biuro Preobrażeńskie miało najpierw spełniać funkcje administracyjne w stosunku do nowych pułków armii - siemionowskiego i preobrażeńskiego, od którego to wywodzi się jego nazwa. Jednakże już w roku 1697 biuro to prowadziło pierwsze dochodzenia przeciw politycznym przeciwnikom Piotra Wielkiego, gdy ten opuścił Rosję na 18 miesięcy, by odwiedzić Europę Zachodnią. Biuro Preobrażeńskie mogło aresztować każdego bez względu na pochodzenie, wiek, płeć i to nie tylko w przypadku jakiegoś przewinienia politycznego, lecz nawet samego podejrzenia o nie. Przypomina to działanie policji politycznej w czasach stalinowskich.

Główną metodą zbierania "dowodów" przestępstw politycznych była denuncjacja (jak za Stalina). Np. chłop pańszczyźniany mógł liczyć na uzyskanie wolności, gdy zadenuncjował swego pana. Wyrok w sprawach politycznych wydawany był zazwyczaj przez samego szefa Biura Preobrażeńskiego. Egzekucji dokonywano przez ćwiartowanie lub łamanie kości specjalnym kołem, ścięcie lub powieszenie. Na czole wypalano słowo "skazaniec" lub "przestępca", rozdzierano nos lub obcinano język. 20 procent ofiar Biura Preobrażeńskiego stanowili duchowni.

Oprócz Biura Preobrażeńskiego Piotr Wielki powołał do życia tzw. Tajną Komisję, która prowadziła dochodzenie w słynnej aferze politycznej, w którą wplątany został syn cara Aleksiej. W roku 1716 carewicz uciekł z Rosji, ale został pojmany koło Neapolu przez agentów Piotra Wielkiego i zmuszony do powrotu do Rosji. W wyniku przesłuchań, polegających na torturowaniu carewicza, wydał on nazwiska swych "wspólników", a następnie został zamordowany. Przypomina to przebieg dochodzeń, prowadzonych przez sowiecką policję polityczną w okresie procesów moskiewskich.

Tajna Komisja została formalnie zlikwidowana w roku 1726, a Biuro Preobrażeńskie w 1729. Kolejny rozdział w historii rosyjskiej policji politycznej to lata 1731-1825. (ciąg dalszy nastąpi)

Patrz poprzedni mój artykuł z tego cyklu:

Opricznina
http://www.biblioteket.stockholm.se/default.asp?id=2975&extras=258136%2FID

oryg.w:wiadomosci24.pl