Lustracja na tle historii (3) - Policja polityczna w latach 1731

Opriczninia i Biuro Preobrażeńskie, o których tu już pisałem w dwóch wcześniejszych artykułach, to swego rodzaju kroki milowe w rozwoju policji politycznej w Rosji. Caryca Anna oraz Katarzyna Wielka zadbały o to, by aparat terroru przybrał jeszcze bardziej okrutną formę.

Następczyni Piotra Wielkiego, caryca Anna powołała do życia nową policję polityczną w roku 1731. Była to specjalna kancelaria do spraw tajnych dochodzeń. Denuncjacja oraz tortury pozostały w dalszym ciągu głównymi metodami zbierania "dowodów" i prowadzenia śledztwa.

Car Piotr III ogłosił co prawda rozwiązanie tajnej policji politycznej w roku 1762, ale tak naprawdę działała ona w dalszym ciągu jako "Tajne Biuro", które Piotr III utworzył jeszcze dwa tygodnie przed rzekomą likwidacją tejże policji. Katarzyna Wielka wykorzystywała tajną policję do prześladowania nieprawomyślnych pisarzy, tak jak później robili to Stalin, Chruszczow czy Breżniew.

Aresztowany, a następnie skazany na 10 lat zsyłki na Syberię został np. Aleksander Radiszczew za opublikowanie w roku 1790 książki pt. "Podróż z Petersburga do Moskwy", w której krytycznie odniósł się do autokratycznych form sprawowania władzy. Już za rządów cara Pawła, w roku 1801 na zsyłkę syberyjską lub więzienie skazanych zostało przez Tajne Biuro około 700 osób. Car Paweł przeprowadził przy pomocy tajnej policji czystkę wśród oficerów armii, podobnie jak Stalin tuż przed wybuchem II wojny światowej, co było jedną z przyczyn późniejszych porażek militarnych bolszewickiej armii.

Następca Pawła, car Aleksander I chciał uchodzić za liberała. Ogłosił więc zawieszenie działalności tajnej policji politycznej. Tak naprawdę jednak jej agenci działali nadal. Dysponujemy np. dokumentami, z których wynika, że "biuro tajnej policji zajmuje się osobami, akcjami i wypowiedziami, które skierowane są przeciw władzy". Np. na dożywotnie więzienie skazany został niejaki Moszczinskij tylko dlatego, że ośmielił się skrytykować cara. Takich przypadków było znacznie więcej.

W roku 1805 i 1807 powstały dwa komitety, które miały być odpowiedzialne za bezpieczeństwo państwowe. W latach 1811-1819 funkcjonowało osobne ministerstwo policji, w skład którego wchodziła specjalna kancelaria, zajmująca się wyłącznie "przestępstwami politycznymi". W roku 1821 w Rosji utworzona została specjalna policja bezpieczeństwa wojskowego, której zadaniem była inwigilacja armii carskiej. Można powiedzieć, iż była ona praprababką sowieckiego GRU.

Patrz także dwa wcześniejsze moje artykuły:

1. Opricznina
2. Biuro Preobrażeńskie


oryg.w: wiadomosci24.pl