Polska 2020 niczym gospodarcze wodowanie na Hudson
„Sully” to amerykański film w reżyserii Clinta Eastwooda oparty na prawdziwej historii: 15 stycznia 2009 roku samolot linii US Airways, krótko po starcie, w wyniku zderzenia z kluczem ptaków nagle stracił moc w obu silnikach. Sterujący maszyną kapitan Chelsey Sullenberger podejmuje decyzję o awaryjnym lądowaniu na rzece Hudson. Dzięki kapitanowi udaje się wodować maszynę zapobiegając tragedii i chroniąc życie pasażerów. Wydawałoby się, że kapitan Sullenberger odniósł oczywisty i bezdyskusyjny sukces. Tak jednak nie jest – podczas wyjaśniania zdarzenia, powołana w tym celu komisja, na podstawie symulacji komputerowych dochodzi do wniosku, że pilot był w stanie i powinien skierować maszynę lotem szybowcowym z powrotem na lotnisko. Tym sposobem pięciu pasażerów nie zostałoby poważnie rannych wskutek wodowania, a samolot, warty miliony dolarów, nie skończyłby jako wrak zatopiony w rzece. Ponadto prawdopodobieństwo ofiar przy wodowaniu było bardzo duże i kapitan tylko cudem ich uniknął, dlatego samo lądowanie mogło zostać ocenione jako niepotrzebna brawura. Być może to nie dzięki skutecznemu kapitanowi, a raczej dzięki szczęściu udało się uniknąć katastrofy?
Los Sullebergera jest niepewny – może zostać zapamiętany jako bohater albo stracić licencję pilota i prawo do emerytury. W jaką stronę sprawy się potoczą? Odpowiedź znajduje się na końcu artykułu. Tymczasem idąc już w kierunku meritum - kryzysy i szoki gospodarcze jakich doświadczyła Polska w 2008 i 2020 roku, także można porównać do swoistego „wodowania” gospodarki po nagłym wyłączeniu silników – czyli kryzysowego szoku. Podczas kryzysu, tak jak podczas wodowania na Hudson, można wskazać:
- „awarię silników” – czyli pierwszy kryzysowy szok, który inicjuje problemy gospodarcze
- „reakcję pilota” – działania rządu i instytucji państwowych, w celu amortyzacji szoku i uniknięcia następnych problemów społecznych i gospodarczych.
- „wodowanie” – czyli sam przebieg kryzysu w jego pierwszej fali (pierwsze kilka-kilkanaście miesięcy)
- „skutki wodowania” – czyli jak duże i jak trwałe straty i ofiary odniosło społeczeństwo i gospodarka wskutek kryzysu gospodarczego, jak kryzys wpłynął na dalszy wzrost.
Jak wyciągnąć wnioski z takiego porównania? Przekonajmy się.
Warto wiedzieć o przyczynach i historii obu kryzysów, szczególnie o przyczynach kryzysu finansowego z 2008 roku(1), ale najważniejsze informacje do analizy to:
- w obu wypadkach katalizatorem kryzysu był zewnętrzny szok
- w obu przypadkach groził „efekt domina”, w postaci fali bankructw i upadłości choć były różne jego źródła -w 2008 roku źródłem był sektor finansowy który następnie przeniósł się na całą gospodarkę, a 2020 w zasadzie cała gospodarka od początku.
- wspominając o „efekcie domina” w obu sytuacjach groził klasyczny scenariusz kryzysowy – czyli problemy gospodarcze wzajemnie siebie napędzają (w uproszczeniu: spadek popytu napędza spadek podaży i vice versa spadek podaży, a więc zatrudnienia i płac napędza spadek popytu)
- w 2020 (z dużym znakiem zapytania) specyfika kryzysu pozwalała na łatwiejszy powrót do wzrostu i wszyscy byli bogaci o doświadczenia z poprzedniego kryzysu, co ułatwiło prawidłową reakcję.
- Z drugiej jednak strony, w przypadku 2008 roku kryzys uderzył dużo słabiej (polska gospodarka, dzięki mniejszemu wystawieniu na czynniki ryzyka, zdołała uniknąć recesji. Wzrost PKB w 2008 roku wyniósł 4,2%, a w najbardziej kryzysowym 2009 roku jako jeden z nielicznych w Europie był dodatni i wyniósł aż 2,8%), Natomiast w przypadku 2020 roku nie było taryfy ulgowej (Lockdown był natychmiastowym i bezprecedensowym uderzeniem w krajową gospodarkę i rynek pracy. W drugim kwartale 2020 roku spadek PKB wyniósł 8,2% rok do roku, co przesądzało o dużej, bezprecedensowej recesji na cały rok 2020).
„reakcja pilota 2008” - pozycja wyjściowa, działania rządu
Uderzenie kryzysu w krajową gospodarkę było stosunkowo łagodne, więc rząd zdecydował się na oszczędne działanie. We współpracy z NBP wdrożono działania mające ochronić płynność krajowego sektora finansowego (tzw. „Pakiet Zaufania”)(2) z 2008 roku). W ramach działań antykryzysowych obniżono główną stopę procentową i wprowadzono pakiet osłonowy dla przedsiębiorstw – m.in.: dodatkowy dostęp do kredytu czy różnego rodzaju subsydia i dopłaty dla przedsiębiorstw. W sumie jednak wartość działań antykryzysowych w latach 2008-2010 wynosiła jedynie ok. 1% PKB, co było jednym z niższych wartości w krajach OECD.(3)
„reakcja pilota 2020 ” -pozycja wyjściowa, pierwsze działania rządu
Komentarze