Pamięci izerskich wsi

Na pokrytej śniegiem polanie nagle wyrasta budynek z kamienia. Zdobione obramowania okien, pinakle nad wejściem, wieżyczka z sygnaturką. Przypomina protestancki zbór czy szkołę. Nie takie jednak było jego przeznaczenie. Powstał w 1860 w środku hutniczej osady Carlsthal, na wschodnim skraju Gór Izerskich. Mieściła się tu wtedy huta szkła ozdobnego hrabiego Schaffgotscha. Gęste Izerskie lasy dostarczały paliwa do pieców a najlepsi mistrzowie całych Prus wytapiali w nich różne cuda, w tym tzw millefiori - bloki szkła z zatopionymi pałeczkami barwnej szklanej masy tworzącej misterny wzór przypominający kwiaty.

Dziś o świetności Carlsthalu przypomina tylko wspomniany budynek dawnej administracji huty służący dziś za jadalnię i recepcję schroniska 'Orle'. W środku zamiast pracowników huty spotkamy zmarzniętych narciarzy biegowych i brodatego gospodarza - Staszka Kornafela, który chętnie opowie o historii osady i pozwoli przejrzeć album dokumentujący działalność huty Schaffgotschów (bo mało kogo stać aby wydać na niego 90 PLN).
Jeszcze smutniejszy los spotkał sąsiednią wieś Wielką Izerę (Gross Iser). Liczyła 400 mieszkańców. Miała szkołę, gospodę i kościół. Dziś został tylko budynek szkoły, w którym mieści się nastrojowe schronisko "Chatka Górzystów". Gdy nie ma śniegu można wśród łąk Hali Izerskiej wypatrzeć fundamenty innych domostw. Bliźniacza wieś Kleine Iser ocalała w większym stopniu i obecnie jako czeska Jizerka zaprasza turystów hotelami i restauracjami.

Gdy wieczorem odpinamy narty obcujemy z pamiątką początku końca Carlsthalu. Pokoje mieszkalne schroniska "Orle" urządzono w budynkach niemieckiego Grenzschutzu - Straży Granicznej. Po wojnie używane były w tym samym celu przez nasze dzielne Wojska Ochrony Pogranicza, które wsławiły się tam wysadzeniem zabytkowego mostku na Izerze podczas stanu wojennego. Przetrwał Druga Wojnę i powojenną zawieruchę - znaczy był podejrzany...