ANTROPOLOGIA SYMULACJI

Wprowadzenie

Współczesna przestrzeń semiotyczna – splot mediów, technik komunikacyjnych, bodźców wizualnych, systemów wymiany informacji i algorytmicznych filtrów – nie jest jedynie środowiskiem, w którym funkcjonuje człowiek. Ona wytwarza człowieka, a przynajmniej jego współczesną postać.

To, co klasyczna antropologia określała mianem „podmiotu”, zostaje zastąpione tym, co w niniejszym tekście nazywamy repliką semiotyczną: jednostką, której struktura psychiczna, wola, pragnienia i sposób interpretowania świata nie są autonomiczne, lecz wynikają z systemu znaków, w którym egzystuje.

W tej perspektywie kluczowe pytanie brzmi:

Czy jednostka w ogóle może chcieć prawdy klasycznej?

Nasza teza jest następująca:

W przestrzeni semiotycznej jednostka nie tylko nie chce prawdy klasycznej — ona nie może jej chcieć, bo nie posiada warunków psychicznych, epistemologicznych ani ontologicznych, aby w ogóle rozpoznać prawdę jako prawdę.

1. Prawda klasyczna jako konstrukcja zewnętrzna wobec jednostki

Prawda klasyczna (adaequatio intellectus et rei) wymaga trzech warunków:

Podmiotu zdolnego do odróżnienia własnych stanów mentalnych od rzeczywistości.

Rzeczywistości dostępnej doświadczeniowo.

Relacji „ja → świat”, w której podmiot może weryfikować swoje sądy.

Wszystkie trzy warunki zostały zlikwidowane w przestrzeni semiotycznej:

„Ja” jest produktem mediów (Nietzsche: „ja jest fikcją gramatyczną”).

„Świat” został zastąpiony obrazami świata (Baudrillard).

Relacja „ja → świat” została zastąpiona relacją „ja → znak”, a właściwie „znak → ja”.

Replika nie posiada więc metafizycznego miejsca, w którym prawda klasyczna mogłaby się pojawić.

2. Nietzsche: wola do iluzji jako warunek życia

Nietzsche zauważa, że prawda klasyczna wymaga siły, podczas gdy życie masowe wymaga iluzji.

„Człowiek nie chce prawdy; chce pocieszenia, chce przynależności.”

(Nietzsche, „Wola mocy”)

Jednostka żyjąca w przestrzeni semiotycznej nie tylko nie jest silna, by dźwigać prawdę —

ona jest wytrenowana w słabości:

pragnie natychmiastowej nagrody,

ucieka od dysonansu poznawczego,

preferuje obrazy, nie pojęcia,

preferuje narracje, nie fakty,

preferuje to, co potwierdza jej rolę w symulacji.

Prawda klasyczna jest sprzeczna z logiką współczesnej psychiki.

3. Freud i Jung: nieświadomość jako aparat reprodukcji systemu

Freud: człowiek działa na podstawie nieświadomych przymusów.

Jung: jednostka realizuje archetypy zbiorowe, nie własne.

W przestrzeni semiotycznej:

nieświadomość jest produkowana medialnie,

archetypy są tworzone przez kulturę masową,

lęki i pragnienia są programowane.

W konsekwencji:

To, co jednostka „chce”, nie jest jej pragnieniem, lecz funkcją struktury znakowej, w której żyje.

Prawda klasyczna nie jest zgodna z nieświadomością medialną, bo:

nie wzmacnia systemu,

nie podtrzymuje tożsamości repliki,

nie buduje reakcji emocjonalnych,

nie daje natychmiastowego efektu.

Prawda klasyczna jest „psychicznie nieopłacalna”.

4. Kittler: media determinują warunki poznania

Friedrich Kittler pokazał, że:

„Nie ludzie mówią przez media, lecz media mówią przez ludzi.”

Język, percepcja, pamięć i logika jednostki są dziś technologicznie zapośredniczone.

To znaczy:

widzimy tylko to, co można zobrazować,

wiemy tylko to, co można przesłać,

pamiętamy tylko to, co było rejestrowalne,

myślimy tylko tym, co jest dostępne semiotycznie.

W takim systemie:

prawda klasyczna zostaje zdezaktywowana technologicznie.

Jednostka /replika nie posiada medium, w którym prawda mogłaby się ujawnić.

5. Baudrillard: symulacja odbiera dostęp do realnego

Baudrillard definiuje współczesność następująco:

„Symulacja jest bardziej realna niż realność, którą zastępuje.”

Skutki:

Replika żyje w systemie symulakrów, nie rzeczywistości.

Prawda klasyczna wymaga realności, która już nie istnieje jako punkt odniesienia.

Manipulacja jest niemożliwa, bo zakłada istnienie podmiotu, który można oszukać.

Znika nawet sama potrzeba prawdy.

Odbiorca w przestrzeni semiotycznej nie „chce kłamstwa”.

Odbiorca po prostu nie ma dostępu do prawdy jako kategorii epistemicznej.

6. Jednostka/replika jako nośnik symulacji, nie adresat prawdy

Jednostka/replika medialna:

nie posiada stabilnego „ja”,

nie ma relacji do świata realnego,

żyje w trybie reakcji, nie interpretacji,

nie ma zdolności rozpoznawania adekwacji,

funkcjonuje jako ogniwo łańcucha znaków.

Dlatego:

Jednostka nie może chcieć prawdy, bo nie ma organu psychicznego, który byłby zdolny tę prawdę rozpoznać.

To jest dokładnie jak z kolorami:

Ślepiec nie „odrzuca” czerwonego.

On po prostu nie posiada zmysłu, który pozwalałby mu go widzieć.

W antropologii symulacji:

prawda klasyczna = kolor

replika = ślepiec

media = system, który określa, czym jest „widzenie”

7. Czym jest prawda w przestrzeni semiotycznej?

W miejsce prawdy klasycznej pojawiają się:

prawda medialna (estetyczno-narracyjna)

prawda statystyczna

prawda konsensualna

prawda proceduralna

prawda performatywna

prawda emocjonalna

prawda redundancji (deflacyjna)

Żadna z nich nie wymaga:

odniesienia do świata,

relacji podmiot–rzecz,

adekwacji,

stabilności sądu.

Wszystkie te „prawdy” są funkcjami systemu semiotycznego, nie świata.

Dlatego jednostka, która jest jego produktem, nie może ich przekroczyć.

8. Dlaczego jednostka nie może chcieć prawdy? (teza główna)

8.1 Brak dostępu do rzeczywistości

Świat jest dziś filtrowany przez:

media cyfrowe,

systemy viralne,

logikę algorytmiczną,

semiotyczne formatowanie treści.

Podmiot nie doświadcza rzeczywistości, tylko medialnego świata-jako-obrazu.

(Kittler; Baudrillard)

8.2. Prawda klasyczna jest dziś nieoperacyjna

Nie działa ani w komunikacji publicznej, ani w polityce, ani w ekonomii, ani w prawie.

System działa na zasadzie prawdy operacyjnej, czyli tej, która utrzymuje stabilność relacji, a nie adekwację.

8.3. Prawda klasyczna jest zbyt kosztowna psychicznie

Freud pokazał, że umysł wypiera to, co zagraża spójności ego.

W przestrzeni symulacji prawda klasyczna:

generuje dysonans,

wymaga wysiłku,

burzy narracje,

wymaga podmiotowej odpowiedzialności.

Dlatego zostaje wyparta przez fikcje stabilizujące.

8.4. Jednostka nie rozpoznaje prawdy jako wartości

Jednostka posługuje się:

prawdą viralną,

prawdą emocjonalną,

prawdą plemienną,

prawdą statystyczną,

prawdą estetyczną (czy „wygląda prawdziwie”).

Prawda klasyczna nie występuje w jej słowniku funkcjonalnym.

9 Dlaczego to nie jest manipulacja?

Manipulacja zakłada:

podmiot,

świadomość,

możliwość wyboru,

możliwość błędu.

Jednostka/replika nie ma tych atrybutów.

Dlatego nie można nią manipulować — ona jest produktem systemu, nie jego partnerem.

To fundamentalne rozróżnienie:

człowiek → może być manipulowany

jednostka/replika → jest wytworem systemu symulacyjnego

Tożsamość jednostki jest modalna, nie substancjalna, a jej życie psychiczne jest funkcją obiegu znaków, nie refleksji.

10. Wniosek

Jednostka współczesna nie może chcieć prawdy, ponieważ:

Nie doświadcza rzeczywistości bezpośrednio.

Jej aparat poznawczy został uformowany przez system semiotyczny.

Prawda klasyczna nie jest psychologicznie ani kulturowo funkcjonalna.

Jej tożsamość jest emergentnym efektem przepływu znaków.

Prawda adekwacyjna jest niemożliwa w kulturze symulacji.

Replika nie posiada struktury woli zdolnej do pragnienia prawdy.

To nie brak odwagi, ale brak metafizycznych warunków, które umożliwiałyby w ogóle takie pragnienie.

Bibliografia

Baudrillard, J. (1981). Simulacres et Simulation.

Freud, S. (1900). Die Traumdeutung.

Jung, C. G. (1951). Aion.

Kittler, F. (1986). Gramophone, Film, Typewriter.

Nietzsche, F. (1887). Zur Genealogie der Moral.

Nietzsche, F. (1889). Götzen-Dämmerung.

Sloterdijk, P. (1983). Kritik der zynischen Vernunft.