Tak samo, jak chronimy dzieci przed różnymi zagrożeniami w codziennym życiu, powinniśmy zwracać uwagę na przemoc i agresję, których doświadczają w internecie.
Rodzice nie mają świadomości skali przemocy, jakiej doświadczają ich dzieci w internecie. Wie o tym tylko 15,8 proc. z nich, podczas gdy blisko połowa (48,8 proc.) nastolatków przyznaje, że jej doświadczyło.
Dzieci są online niemal już od urodzenia. Aż 60 proc. najmłodszych - w wieku od 6 miesięcy do 6,5 roku życia - korzysta już z urządzeń mobilnych takich jak tablet i smartfon. Jedna czwarta z nich - codziennie.
Z wiekiem czas spędzany przez dzieci z urządzeniami mobilnymi się wydłuża. Przeciętny nastolatek spędza w sieci ponad cztery godziny dziennie, a 8 proc. jest online także w nocy. Z portali społecznościowych takich jak Facebook czy Snapchat korzysta aż 90 proc. nastolatków.
Internet dla dzieci i młodzieży to przede wszystkim rozrywka i kontakty towarzyskie. Czy dorośli wiedzą, na jakie treści natrafiają w sieci? W większości przypadków - niestety nie. Młodzi są online bez nadzoru rodziców czy opiekunów. A wraz z pozytywnymi treściami i funkcjami internet dostarcza też negatywnych zjawisk, takich jak hejt, nękanie czy brutalne sceny. Jednym słowem cyberprzemoc.
Cyberprzemoc
Cyberprzemoc to zachowania podobne do tych w realnym życiu - skierowane wobec słabszego, który nie potrafi się przed nimi obronić, z tym, że tu narzędziem są urządzenia elektroniczne i internet. Dochodzi do niej głównie w portalach społecznościowych, na czatach internetowych, w komunikatorach, grach online, na forach dyskusyjnych, w komentarzach na blogach. Najczęściej jest to agresja słowna (np. zamieszczanie komentarzy w celu ośmieszenia lub poniżenia innej osoby), publikowanie zdjęć lub filmów, które mają upokorzyć występującą na nich osobę. Jako cyberprzemoc uznaje się też takie zachowania jak ujawnianie sekretów, wykluczanie z grona znajomych czy celowe ignorowanie czyjejś aktywności w sieci.
W 2006 r. 14-letnia Ania z Gdańska, uczennica gimnazjum, popełniła samobójstwo w wyniku przemocy z zastosowaniem technologii. Podczas nieobecności nauczyciela w klasie koledzy rozebrali ją, molestowali i nagrali zdarzenie telefonem komórkowym. Potem straszyli dziewczynkę, że opublikują film w internecie.
Z badań wynika, że co trzeci młody człowiek w wieku 13-17 lat był wyzywany przez innych w internecie. Inne negatywne zachowania wymieniane przez młodzież to poniżanie i ośmieszanie, straszenie, szantażowanie, kradzież tożsamości. Od 7 do 11 proc. uczniów doświadczyło cyberbullingu, czyli regularnego, długotrwałego nękania w sieci przez rówieśników.
Skutki cyberprzemocy
Doświadczenie cyberprzemocy wywołuje silne emocje, z którymi dziecko nie potrafi sobie poradzić. Nękane czuje się osaczone, osamotnione, bezradne. Odczuwa upokorzenie, lęk, smutek. Ma świadomość, że zasięg internetu jest ogromny i obawia się rozpowszechniania ośmieszających je materiałów na dużą skalę. Wie, że zobaczy je duża liczba osób.
Takie negatywne emocje wpływają na sposób myślenia o sobie, obniżają samoocenę, niszczą poczucie bezpieczeństwa i pewność siebie. Dzieci doświadczające przemocy w sieci mogą zacząć się izolować, mogą przejawiać kłopoty z nauką. Mogą wystąpić u nich objawy somatyczne takie jak bóle głowy, brzucha czy kłopoty ze snem.
Także sprawca cyberprzemocy nie pozostaje bez konsekwencji. Ten, kto stosuje przemoc wobec innych w sieci, podobnie jak w realnym życiu, oswaja się z nią, staje się ona jego schematem postępowania z innymi. Brak konsekwencji sprawia, że nie ma poczucia odpowiedzialności za swoje działania. W takim młodym człowieku nasila się skłonność do zachowań aspołecznych.
Cyberprzemoc – jak pomóc?
Przemocy - w realu czy online - winny jest zawsze sprawca, nigdy ofiara.
Przemoc w internecie może dotknąć każde dziecko. Dzieci rzadko mówią o niej dorosłym. Powodów jest wiele – wstyd, obawa przed zemstą prześladowców czy też reakcją rodziców, którzy… mogą w tej sytuacji ograniczyć lub zakazać korzystania z internetu.
Na tego typu doświadczenia mogą wskazywać zmiany w zachowaniu młodego człowieka, takie jak smutek lub duża drażliwość, wycofanie z aktywności w sieci lub odwrotnie - przesadne korzystanie, ciągłe sprawdzanie maili i profili w mediach społecznościowych, unikanie szkoły lub kontaktów z rówieśnikami.
Pomóc może przede wszystkim rozmowa. Wysłuchaj i nie karz dziecka za to, co usłyszysz. Pochwal je za szczerość. Ofiara przemocy – w każdym przypadku (w sieci czy w realnym życiu) – nie jest jej winna, choć takie poczucie pojawia się od razu prawie zawsze. Przemocy winny jest jej sprawca, nigdy ofiara!
Zapewnij, że postarasz się pomóc. Ustalcie plan działania. Zabezpieczcie dowody cyberprzemocy. Możesz zgłosić zachowanie agresora do administratora serwisu, w którym do nich doszło.
Jeśli wiesz, kto jest sprawcą cyberprzemocy, której doświadczyło twoje dziecko, porozmawiaj z nim lub jego opiekunami prawnymi. Ujawnienie takiej aktywności w sieci może ją zakończyć. Zgłoś sprawę w szkole, opowiedz o niej wychowawcy twojego dziecka. Gdy środki wychowawcze nie przyniosą efektu, a skala przemocy jest zbyt duża, rozważ zawiadomienie policji.
Cyberprzemoc a prawo
W polskim prawie nie ma definicji cyberprzemocy. Tego typu zachowania mogą być ścigane na podstawie przepisów prawa karnego lub kodeksu cywilnego. Są to: zniesławienie/ zniewaga, naruszenie wizerunku, włamanie (na konto strzeżone hasłem), kradzież tożsamości (podszywanie się pod kogoś), groźby, cyberstalking (prześladowanie polegające na wielokrotnym wysyłaniu informacji i zdjęć do osoby, która ich sobie nie życzy).
Niektóre przestępstwa cyberprzemocy są ścigane z urzędu – rozpowszechnianie pornografii z udziałem osób niepełnoletnich, znieważenie na tle etnicznym lub religijnym, stalking, gdy jego skutkiem jest targnięcie się ofiary na życie.
Poradnik dla rodziców
Rodzice, którzy szukają informacji i pomocy w temacie cyberprzemocy mogą skorzystać z poradnika opracowanego i wydanego przez NASK (to państwowy instytut badawczy nadzorowany przez Ministerstwo Cyfryzacji). Poradnik „Cyberprzemoc. Włącz blokadę na nękanie” można bezpłatnie pobrać na stronie Akademii NASK. Jego autorką jest psycholog Anna Borkowska, ekspert ds. profilaktyki zachowań problemowych dzieci i młodzieży.
BG
