Byle ducha nie brakło

„Tryptyk biograficzny Waldemara Żyszkiewicza ma trzy skrzydła – inicjacji i wzrastania, podróży, piękna, cierpienia oraz refleksji o rzeczach aktualnych, bolesnych, okrutnych. Bez tych przeciwstawnych jakości nie da się zbudować opowieści o sobie” – pisze Wojciech Ligęza w przenikliwym posłowiu do najnowszego tomu wierszy poety, który ponad pół wieku temu (ależ ten czas pędzi!) opowiedział nam, co się dzieje „Na skrzyżowaniu Lennona z Lenina”: 

Na skrzyżowaniu Lennona z Lenina

gdzie ruch jest duży i nietrudno o wypadek 
studenci spotkali się z klasą robotniczą 
w szczerej i przyjaznej atmosferze 
zatwierdzono projekt bezkolizyjnego przejścia do historii 
po przerwie dla uświetnienia imprezy 
wystąpiła grupa Liliputów w strojach regionalnych 
niestety w zamieszaniu jeden z malców zaginął 
szukano go wszędzie Lennona zamknięto 
a Lenina wzięto pod obserwację 

bez rezultatu 
wyobraźnia podsuwa czasem lepsze rozwiązania


W wierszu tym, który zdobył swego czasu pewną popularność, odbijają się czas jego powstania, polityczne dojrzewanie pokolenia ukształtowanego w Marcu i Grudniu, kontrkulturowe fascynacje, a w jakiejś mierze i poetyka Nowej Fali. Szybko jednak miało się okazać, że Waldemar Żyszkiewicz poszukiwać będzie odrębnej drogi poetyckiej, a z Nową Falą łączyć go będzie głównie to, że – podobnie jak Adam Zagajewski – prowadzić będzie zajęcia z filozofii na tej samej Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. 

W Krakowie ten rzeszowianin z lwowskimi korzeniami zatrzyma się na dłużej. Ukończy studia (jedne i drugie, bo zanim został magistrem filozofii, uczył się na inżyniera budownictwa), zaistnieje zarówno w środowisku pisarskim, jak i wśród podwawelskiej cyganerii z hipisami w tle, zamieszka w sławnej kamienicy literackiej na Krupniczej, występować będzie w programach Piwnicy pod Baranami i pisać piosenki dla jej artystów, a przecież – jak powiada teraz w autobiograficznej części tomu „Sporo z cynika, nic z despoty” – „Kraków ma swoje fochy fobie uprzedzenia / chyba mnie nie polubił tak przynajmniej sądzę / nie odwzajemnił uczuć poskąpił mi wsparcia”. 

Relacjonuje poeta i inne, ważne dla siebie miejsca, jak Poznań i Rzeszów, opowiada o angielskich i skandynawskich fragmentach swego życiorysu, kulturowych olśnieniach jazzem, a także rockiem (jakże prawdziwy jest jego żal, że musiał wrócić do kraju dwa dni przed koncertem Stonesów w Newcastle), a całą tę jakże ciekawą wędrówkę po czasie, który tak jest żywy, a od dawna przynależy już do historii, kończy informacją o poznaniu swojej miłości, za którą wyruszył do Warszawy. I to w niej od lat żyje ten jeden z chyba najbardziej niedocenionych, choć nad wyraz interesujących poetów polskich. Nie od rzeczy będzie w tym miejscu wspomnieć, że ten twórca, także dramatopisarz, scenarzysta i krytyk, znany jest również ze swej działalności publicystycznej, m.in. z tekstów zamieszczanych przez lata w „Tygodniku Solidarność”. 

W tomie „Sporo z cynika, nic z despoty” nie brakuje wyrazistych, mocnych utworów, takich jak poświęcony pamięci Jerzego Targalskiego wiersz „Najazd Polińców na Rzplitą”: 

Z początkiem trzeciego tysiąclecia po Chrystusie Polińcy 
zuchwale ruszają na Rzplitą: co gorsza mają tutaj wielu 
swych ludzi na strategicznych pozycjach w obrębie fortecy. 
Nasz naród sczerniał i znikczemniał pogubił kotwice europejsko 
zniewieściał – z Polską jest połowa; ale to wciąż dosyć by czapkami 
nakryć zaprzańców jurgieltników tych wszystkich Polińców. 

Byle tylko ducha nie brakło. 

Z tego samego 2021 roku pochodzi „Dumka Doncowa”, w której słyszymy tony stanowczo zbyt rzadko pojawiające się w publicznym dyskursie: 

blut und boden krew i ziemia 
czerń i czerwień dwa kolory 

krwi upuścić wsiąknie w ziemię 
która zrodzi złote plony 

nad głowami błękit nieba 
po horyzont się rozpina 

więcej nic nam nie potrzeba 
by powstała Ukraina 

że nas przeklnie Lach i Laszka 
Jewriej albo sam Ormiaszka? 

kiedy przyjdziem tu po swoje 
wnet zapłaczą ich detyny  

taka dola Pogranicza 
nie znajdziesz w tym naszej winy 

Nie przegapcie, czytelnicy, tej poetyckiej książki. Bez różnicy, czy podzielacie wszystkie z poglądów autora czy też odrzucacie je, choćby i w całości. Bo przejść obojętnie obok tych wierszy zwyczajnie się nie da. 

Krzysztof Masłoń

Tygodnik Lisickiego Do Rzeczy nr 31 / 640, 28 lipca – 3 sierpnia 2025