Kresy Wschodnie to nazwa części II RP , która obecnie znajduje się na terytorium państw: Litwy, Białorusi i Ukrainy. Jeszcze w 1939 roku tereny te były zamieszkiwane przez mieszaną społeczność : najmniej było Litwinów, za to sporo Białorusinów, Ukraińców, Żydów i oczywiście Polaków. Procentowo był to miszmasz : na terytorium Kresów które jest obecnie litewskie mieszkało około 8 % Litwinów, 34% Polaków ,32 Białorusinów i 26 % Żydów,. Na dzisiejszej Ukrainie i Białorusi przeważali jednak prawosławni ( a więc nie Polacy) i Żydzi . W ogóle spośród 32,1 mln ówczesnych mieszkańców II RP ponad 10 mln za język ojczysty uznało inny język niż polski. Dla 3,2 mln obywateli językiem ojczystym był ukraiński, dla prawie 2,5 mln – jidysz, dla 1,2 mln – ruski (starobiałoruski), dla prawie miliona – białoruski, dla 740 tys. – niemiecki, dla ćwierć miliona – hebrajski, dla 138 tys. – rosyjski, dla 83 tys. – litewski. Ponad 700 tys. spośród 1,13 mln mieszkańców Polesia nazwało język ojczysty tutejszym. Określenie tutejszy pojawiło się w czasie spisu w 1921 r. – oznaczało nie tylko język, ale i narodowość.
Choć język polski jako ojczysty zadeklarowało jedynie niespełna 22 mln mieszkańców, jest to liczba zawyżona ze względu na naciski ze strony komisarzy spisowych i dokonywane przez nich fałszerstwa – dotyczyły one głównie ludności białoruskiej i ukraińskiej. Na tzw Kresach Wschodnich, Polacy nie byli większością. Stanowili tam średnio 25-30 % ogółu mieszkańców.
Gdy we wrzesniu 1939 polskie państwo przegrywało wojnę - praktycznie wszystkie nacje niepolskie cieszyły się z tego nieszczęścia.
1. Litwini ( owszem zachowali neutralność) ,ale nigdy nie pogodzili się z utratą historycznej stolicy - Wilna. Kiedy wojska ZSRR zajęły Wilno ( praktycznie bez żadnego oporu ze strony polskiej armii) , Litwini wyprosili na Stalinie oddanie im stolicy wraz z tzw. Krajem Wileńskim. Prezydent Antanas Smetona w swoim przemówieniu do narodu powiedział, że Związek Sowiecki „zawsze był i będzie państwem przyjaznym wobec Litwy” i dziękował za „odzyskaną stolicę”.W zamian za to rząd litewski zgodził się na rozlokowanie na swoim terytorium ok. 20 tys. żołnierzy Armii Czerwonej. Oczywiście wtedy ( w 1939 r.) jeszcze nie wiedziano jak się dalej skończy historia niepodległej Litwy.
2. Białorusini . Na terenie dzisiejszej Białorusi Polacy mieszkali wtedy w większości w miastach ( np. Grodno) . Wieś była prawosławna. I mieszkańcy prawosławni nienawidzili Polaków za akcje niszczenia Cerkwi na terytorium Kresów. Akcja niszczenia Cerkwi była akcją państwową , przeprowadzaną pod ochroną wojska polskiego. Nie dziwota więc , że we wrześniu 1939 ludność prawosławna cieszyła się z porażek wlaśnie tej armii. Z radością witano wojska niemieckie , a później radzieckie. Prześladowani przez II RP Żydzi widzieli w Armii Czerwonej wyzwoliciela. Budowano bramy powitalne na drodze krasnoarmiejców. Oczywiście i tam nastąpiło później rozczarowanie , ale paradoksem jest , że II WŚ przeżyli ci Żydzi z Kresów, których sowieci wywieźli na Sybir lub gdzieś na Wschód.
3. Ukraińcy. Jeśli Litwini i Białorusi nie występowali masowo przeciw polskiej armii , a jedynie cieszyli się z jej porażki- to Ukraińcy aktywnie walczyli po niemieckiej stronie we wrześniu 1939.
Szkolone w Słowacji dwa bataliony Legionu Ukraińskich Nacjonalistów walczyły przeciwko regularnej polskiej armii. Zaś na terytorium ( współczesnej )Ukrainy OUN współdział z NKWD w akcji deportacji Polaków na Syberię.
W wyniku ataków ukraińskich we wrześniu 1939 roku straciło życie około 6 – 8 tysięcy Polaków. Ofiarami byli zarówno zamieszkali tutaj sąsiedzi Polacy, żołnierze Wojska Polskiego usiłujący przedostać się za granicę bądź powracający do swoich domów po rozbiciu ich oddziałów, jak i cywilni uciekinierzy z Polski centralnej, których pod okupacją sowiecką znalazło się ponad pół miliona, głównie kobiet i dzieci.
4. Żydzi na Kresach Wschodnich stanowili odsetek podobny do Polaków. Podczas II RP traktowani byli jako obywatele drugiej kategorii ( nawet w wojsku polskim nie bardzo chciano ich mobilizować). Prześladowania ekonomiczne ( kupuj u Polaka) ,getto ławkowe oraz zdarzające się zabójstwa, napady i pobicia na tle rasowym - narastały w latach 30-tych . Żydzi traktowani byli przez Polaków podle i więc nie należy się dziwić , że widzieli w ZSRR możliwość zmiany swojego losu. Ci których wywieziono lub sami wyjechali w głąb ZSRR - mieli szansę przeżyc. Ci którzy zostali na Kresech - zostali zamordowani głównie przez Niemców, ale swoje dołożyli też Ukraińcy, Litwini i Polacy.
Reasumując należy stwierdzić , że we wrześniu 1939 wkroczenie Armii Czerwonej na terytorium tzw. Kresów Wschodnich było przyjęte z radością przez większość mieszkańców tych terenów ( Polacy byli tam mniejszością) . II RP tak im dopiekła , że woleli podporządkowanie Sowietom.
