Wśród wielu opinii o Polsce XXI krytyczny głos profesora Wojciecha Sadurskiego odnosi się do kwestii ankiety konstytucyjnej i wiarygodności twórców portalu w tej sprawie. Zdaniem autora przeciw wiarygodności ankiety konstytucyjnej przemawiać ma mój udział w przygotowaniu projektu konstytucji PiS-u i fakt, że Jan Rokita, w czasie gdy był aktywnym politykiem PO, przedstawiał precyzyjne koncepcje naprawy państwa. Nie możecie wznawiać debaty konstytucyjnej na nowo, skoro w wcześniej zgłaszaliście projekty zmian ustrojowych, powiada autor Salonu 24. Sadurski pisze nawet o naszym agnostycznym zwrocie w tej sprawie, choć agnostycyzm oznacza od czasu greckich wątpliwość co do możliwości poznania rzeczywistości. Tymczasem, ankieta jest następstwem optymistycznego przekonania, że czym więcej spojrzeń, tym lepszy ogląd rzeczywistości ustrojowej.
Przypominam fakty: zarówno mój udział w pracach nad projektem konstytucji PiS-u, jak rozwiązania ustrojowe Jana Rokity były ważnym elementem zmiany politycznej lat 2004-2005, która po upadku postkomunizmu mogła otworzyć drogę do gruntownej naprawy państwa. Nadzieje na wielką przemianę legły w gruzach wskutek gwałtownego konfliktu PiS-u i PO oraz wybranego przez obie partie modelu polityki, w którym marketingowa przewaga nad przeciwnikiem liczy się po stokroć więcej niż konkret ustrojowy. To dlatego projekty poważnych zmian konstytucyjnych zostały praktycznie porzucone przez PO i PiS, choć zawierały ciekawe rozwiązania. Na przykład w projekcie PiS-u znalazła się nowa formuła społecznych zobowiązań państwa jako zadań, a nie określonych w duchu socjalistycznym gwarancji socjalnych. W propozycjach Jana Rokity znajdziemy pełną garść pomysłów ustrojowych godnych przemyślenia i rozważenia.
Dziś jednak wznowienie prac nad konstytucją wymaga nowego impulsu i takiej metody, która wychodzi poza ramy projektów partyjnych. Nikt poważny nie myśli o tym, że nowa konstytucja może powstać w postaci collage’u projektów zgłoszonych trzy lata temu. Punkt wyjścia to przekonanie, że podstawowym motywem powinna być troska o budowę sprawnego, nowoczesnego państwa, a nie rozwiązywanie bieżącego konfliktu na linii prezydent-premier i PiS –PO. Polska bowiem potrzebuje nowej konstytucji głównie dlatego, że aktualne regulacje ustrojowe pozwalają na władzę bez odpowiedzialności, utrzymują anachroniczność wielu instytucji ustrojowych i nie odpowiadają na wyzwania uczestnictwa Polski w strukturach europejskich. Dopiero teraz po ratyfikacji traktatu lizbońskiego myśli się o nowelizacji ustawy zasadniczej, która określałaby konstytucyjny wymiar integracji europejskiej, ma to jednak charakter wtórnej reakcji.
Trzeba zatem zastosować taką metodę, która zakłada gruntowną i szeroką debatę zwieńczoną przyjęciem spójnych rozwiązań ustrojowych. Dlatego rozpisaliśmy wzorem II RP ankietę konstytucyjną i zapraszamy do udziału w niej prawników, politologów i praktyków życia publicznego. Profesor Sadurski nazywa to zwrotem ku agnostycyzmowi, tak jakby chęć poznania wielu poglądów świadczyła o braku własnych przekonań. Nic podobnego. Rozpisując ankietę nie rezygnujemy z własnych poglądów, ale jesteśmy zainteresowani poglądami innych. Dobra konstytucja wymaga konfrontacji racji i wymiany doświadczeń. Tylko w takim trybie może dojść do jej uchwalenia. Chyba, że sama próba podjęcia dyskusji nad zmianą konstytucji ma być aktem naruszenia „świętości”, jak zdają się sądzić jej niektórzy autorzy. Gdyby profesor Sadurski podzielał ich punkt widzenia, byłby to zadziwiający jak na liberała akces do „obozu wstecznictwa” kwestionującego istnienie jakichkolwiek wad III Rzeczypospolitej. Wszystkich, którzy nie należą do tego obozu zapraszamy do udziału w ankiecie i pisania do Polski XXI.
Kazimierz M. Ujazdowski
