Zdarza się czasami, że niechęć jaką czują do siebie ludzie , zamienia się w trwającą przyjaźń. Zdarza się też, że przyjaźń poddana próbie zamienia się w niechęć, graniczącą z wrogością. Prawdy te pasują do historii dwóch polskich literatów- Czesława Miłosza i Jerzego Putramenta. Ich pierwsze spotkanie, tak barwnie opisane w „Zniewolonym umyśle” nie wróżyło dobrych relacji. Nawet późniejsze zbliżenie w grupie Żagary cechowało współzawodnictwo, chęć pokazania swego prymatu na niwie pisarskiej. Obu literatów rozłączyła wojna, obaj wynieśli z niej różne doświadczenia- Putrament osiągnął to, co wcześniej było dla niego nieosiągalne- władzę, Miłosz zaś wyniósł z wojny chęć tworzenia za wszelką cenę. Być może władza Putramenta była jedynie pozorna- w świecie rządzonym przez Stalina nikt nie mógł o sobie powiedzieć, iż ma faktyczną władzę, wystarczyło jej jednak, by osłonić ochronnym parasolem dawnego kolegę, w stosunku do którego Putrament nie czuł żadnych kompleksów, żadnego zagrożenia. Z tego więc chyba powodu, decyzja o pozostaniu na Zachodzie, a potem zjadliwa charakterystyka w „Zniewolonym umyśle”, tak dotknęła Putramenta. Czy jednak to urażenie dumy usprawiedliwia w jakimkolwiek stopniu hołubionego przez PRL pisarza? Putrament nigdy nie wycofał swoich sądów o Miłoszu, choć wiedzieć musiał, iż ich zjadliwość była wręcz krzywdząca. Czyżby nadal wierzył w wypowiedziane w latach pięćdziesiątych słowa? A może zagrało tu poczucie upokorzenia, jakiego doznał, gdy jego dawny rywal został uhonorowany tytułem dla samego Putramenta niedostępnym?
Na te pytania Pasierski nie daje odpowiedzi. Nie umniejsza to jednak wagi książki. Cennym jest sposób, w jaki opisał kawałek historii literatury polskiej XX wieku, cennym jest też ukazanie polskich twórców, którym XX wiek pozostawił alternatywę- tworzyć niezależnie, ale poza Krajem, lub tworzyć w Kraju, ale w systemie nie pozwalającym na swobodne wypowiadanie myśli.
Inne tematy w dziale Kultura
