Chartres, miejsce tajemne (13)

GOTYK
Witraże

Witraże z Katedry w Chartres (traktat) VI

Witrażowanie - zapomniana Sztuka

Koniecznym było, by witrażyści umieli rysować. Jest prawdą, że wówczas na Zachodzie, jak i w Bizancjum istniały szkoły ściśle określające kanony malarskie (patrz:Instrukcja chrześcijańskiej ikonografii, po starogrecku i łacinie, wprowadzenie Didron, przekład na francuski przez dr Paula Durand, Paryż, 1845.) i procesy te były wynikiem długich i głębokich obserwacji efektów dekoracyjnych. Wystarczyło wówczas, gdy mistrz umiał odnaleźć odpowiednie karty w instrukcji(w odpowiedniej manierze malarskiej), następnie znajdował wykwalifikowanych pracowników do realizacji witrażu i stosując sugestie odpowiedniej metody pracy w szkle przygotowywał kartonowy model. W dzisiejszych czasach witrażowanie w szkle nie jest realizowane według ściśle określonych reguł i może dlatego niekiedy witraże nie współgrają w sposób naturalny z otoczeniem tak, jak to obserwujemy na przykładzie Chartres i w innych francuskich witrażach z epoki Gotyku.
Witraż jest częścią większej całości, jeżeli zostanie ona skomponowana według zasad harmonii gotyckich, to spowoduje że każdy budynek jest chórem sfer, nie podlegającym prawom fizycznym, lecz jest to zależne od talentu i geniuszu artystów, którzy go stworzyli.
Oczywiście, geniusz mistrza nie może zmienić praw, według których pada światło, perspektywy i optyki, i po to właśnie istniała instrukcja i kanon gotycki.
W czasach współczesnych wielu artystów mając za nic prawa fizyki tworzy czasami witraże kompletnie niewspółgrające z budynkami, w których są umieszczone, a przecież z całą pewnością prawa optyki i perspektywa nie uległy zmianie. Jest to śmieszny paradoks naszych czasów, bo gotyccy witrażyści z XII i XIII wieku wykazywali w swoich dziełach większe rozeznanie w prawach optyki, które były jeszcze wtedy nieodkryte, niż współcześni dumni i niestety ignorujący te znane już powszechnie prawa - artyści. Witrażyści gotyccy byli na pewno obdarzeni permanentnie pewną cechą obcą nam współczesnym, stąd ich absolutne poddanie się Kanonowi, ta cecha to pokora.
Witraże z Chartres realizowane według Kanonu Gotyckiego są absolutnie doskonałe

i wszystkie późniejsze realizacje są li tylko pastiszami tych pierwszych. Dlatego rekonstrukcja i renowacja tych dzieł jest mimo używania nowoczesnych technologii bardzo trudna i bardzo droga; to dosyć przewrotne, ale im dalej w las tym niemniej, chyba tak i podobnie było już niegdyś na przykład w Egipcie, gdzie za czasów pierwszych dynastii Sztuka stała na najwyższym poziomie, a potem była już tylko jednym wielkim powtórzeniem..
Dlatego dzisiaj jest możliwe tylko zapoznanie się z procesem fizycznej produkcji witraży, ale nie jest możliwe odtworzenie klimatu tamtej Sztuki, w odniesieniu do tego rodzaju malarstwa (można przytoczyć jak niezwykle trudne były aspekty renowacji dokonane w XIX wieku przez artystów Lusson i Steinheil witraży dwunastowiecznych z opactwa Saint-Denis, jak tez w tym samym okresie przez M.A. Gerente, renowatora witraży w Bourges i renowacje dokonane w katedrze w Le Mans przez Coffetier.) i uznanie wybitnych cech średniowiecznych witraży i ich efektu dekoracyjnego, naturalnej harmonii i doskonałości, tak nieuchwytnej, jak nieuchwytne są indywidualne niektóre metody wykonania, poparte manierą twórczą artystów. Oto dlaczego pozostanie to dla współczesnych utraconym sekretem witrażystów gotyckich, bo co jest paradoksem - Odrodzenie, które przywróciło zapomniane Sztuki Antyku, utraciło na skutek lekceważenia ledwo odkryte, bardzo ważne cechy Gotyku.
Witraże, Sztuka postawiona naprawdę na najwyższym poziomie w okresie nazwanym przez Vasariego lekceważąco Gotykiem (wiekami barbarzyńskiej Sztuki) zostało zapomniane przez wieki następne. Prawa i Kanon, według którego tworzono witraże w Chartres są optymalne do malowania na szkle, środki wskazane w Instrukcjach, są efektem obserwacji praw optyki i stosowane do produkcji szkieł w XII i XIII wieku, potem zaniedbane, a od XV wieku lekceważone.

To, co powyżej, było napisane przeze mnie w celu rozjaśnienia tej odrodzeniowej ściemy o Gotyku :)

No i dalej..

źródła, z których korzystam, w wypadku witraży:
Editions Gaud, et Henri Gaud oraz, L'association Les Chevaliers Carnutes
oraz Dictionnaire raisonné de l’architecture française du XIe au XVIe siécle
Eugéne Viollet-le-Duc (1856)

cdn..