Ostatnio złożyłem wizytę w Turcji jako przewodniczący EU-Turkey Friendship Group. Poza spotkaniami na szczeblu rządowym i parlamentarnym (a także sportowym, co w moim przypadku jest nieuniknione) gościłem również w siedzibie międzynarodowej organizacji, związanej jednak ściśle z kulturą i historią Turcji i oraz jej językiem.
TÜRKSOY czyli „dyplomacja kulturalna”
Chodzi o TÜRKSOY. Powstała ona przed prawie trzema dekadami, a jej głównym celem jest promowanie kultury tureckiej w świecie ,zwłaszcza w regionach, na których historycznie żyły plemiona tureckie. Międzynarodowa Organizacja Kultury Tureckiej (po turecku: Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı) – TÜRKSOY to organizacja kulturalna, choć realizująca oczywiście cele „soft-diplomacy”, „miękkiej dyplomacji”, powstała w 1993 roku po podpisaniu umowy założycielskiej przez ministrów kultury Azerbejdżanu, Kazachstanu, Kirgistanu, Uzbekistanu, Turkmenistanu i Turcji. TÜRKSOY od początku swojego istnienia prowadzi działalność na rzecz umacniania więzi swoistego braterstwa, jak to się podkreśla i solidarności między „narodami tureckimi”, przekazywania wspólnego dziedzictwa kultury tureckiej przyszłym pokoleniom i pokazywania jej w świecie. Obecnie TÜRKSOY ma 14 krajów członkowskich, z których 6 jest członkami-założycielami, podczas gdy pozostałe 8 państw lub terytoriów członkowskich posiada bądź status obserwatora w tej organizacji: m.in. Republika Ałtaju (na terenie Federacji Rosyjskiej),Turecka Republika Cypru Północnego, Tatarstan (na terenie Rosji), Baszkortostan (na terenie Rosji), Sacha (na terenie Rosji), Tuwa (na terenie Rosji), Chakasja (na terenie Rosji), Autonomiczna Jednostka Terytorialna Gagauzja (na ternie Mołdawii), bądź też podpisały specjalny „protokół o współpracy”: to Węgry i Serbia. Siedziba Sekretariatu Generalnego TÜRKSOY znajduje się w stolicy Turcji.
W ostatnim czasie w ramach wysiłków na rzecz promowania kultury tureckiej TÜRKSOY zorganizował „Dni Kultury Chiwy w Brukseli” w dniach 15-17 listopada 2021 roku. Chiwa to, wyjaśnijmy, perla wśród zabytków Uzbekistanu, najstarsze miasto tego kraju – obok Samarkandy i Buchary – i jedna z najważniejszych destynacji turystycznych najliczniejszego państwa Azji Środkowej.
Samarkanda, Buchara, Chiwa – turystyka historyczna ...
Wśród uczestników tego wydarzenia był Sekretarz Generalny TÜRKSOY – Dusen Kasejnow były minister spraw zagranicznych Kazachstanu i były minister kultury tego kraju, znany skrzypek, a także niegdyś juror międzynarodowego konkursu skrzypcowego imienia Henryka Wieniawskiego , organizowanego cyklicznie w Polsce, ja -jako przewodniczący „EU-Turkey Friendship Group”, ale także „EU-Kazakhstan Friendship Group” oraz „EU-Uzbekistan Friendship Group”, wreszcie stały przedstawiciel Turcji przy Unii Europejskiej ambasador Mehmet Kemal Bozay, przedstawiciel UNESCO w Uzbekistanie Krista Pikkat oraz sekretarz generalny wspomnianej już tu struktury „UE-Uzbekistan” Turczynka Ipek Tekdemir.
Wydarzenie otwierające Dni Kultury Chiwy, zorganizowane wspólnie przez TURKSOY, EU-Uzbekistan Friendship Group i Ambasadę Uzbekistanu w Brukseli przy wsparciu Unii Izb i Giełd Towarowych Turcji (TOBB) oraz międzynarodowy, anglojęzyczny periodyk ukazujący się w stolicy Belgii „Diplomatic World” („Świat Dyplomacji”),odbyło się 15 listopada 2021 roku w ambasadzie Uzbekistanu. Rozpoczęło się ono koncertem w rezydencji uzbeckiej ambasady w Brukseli połączonym z prezentacją ciekawej tradycji kulinarnej i gastronomicznej tego najludniejszego kraju postsowieckiej Azji. Po tej inauguracji, następnego dnia odbyła się w siedzibie Parlamentu Europejskiego konferencja „okrągłego stołu”, zatytułowana „Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego Jedwabnego Szlaku”. Następnie zorganizowaliśmy wystawę fotograficzna przedstawiająca Chiwę pod hasłem „Perla Jedwabnego Szlaku- obywatelom Europy”.
Miała ona miejsce tego samego dnia w brukselskim Przedstawicielstwie Unii Izb i Giełd Tureckich i zatytułowana była „Impresje Chiwy, Kulturalnej Stolicy Świata Turków”. Spotkała się ona z bardzo dużym uznaniem licznej publiczności, wśród której byli również przedstawiciele Komisji Europejskiej oraz European External Action Service czyli unijnej dyplomacji.
Podczas „okrągłego stołu” w Parlamencie Europejskim sekretarz generalny TÜRKSOY, Kazach Dusen Kasejnow zwrócił uwagę na znaczenie zachowania i promowania dziedzictwa kulturowego w celu zachowania niezależności i utrzymania istnienia krajów członkowskich TURKSOY – choć myślę, jako Polak, że odnosi się to do każdego narodu, niezależnie od szerokości geograficznej i kontynentu... – oraz stwierdził, że państwa członkowskie TURKSOY będą nadal blisko współpracować ze wszystkimi, którzy mogą wesprzeć budowanie wspólnej siły „pod parasolem TURKSOY”. Wyraził też wdzięczność wszystkim, którzy wsparli organizację tych wydarzeń w Brukseli, wydarzeń odbywających się w Parlamencie Europejskim na moje zaproszenie. Podkreślił, że skupiły one decydentów z Unii Europejskiej, naukowców i dyplomatów oraz kulturoznawców. Przy tej okazji zorganizowano także imprezy promujące muzykę, potrawy i tradycje uzbeckie. Wykorzystując siłę sztuki, tego instrumentu „soft-power” i „soft-diplomacy”, wydarzenia te skutecznie wzmocniły więzi kulturowe między Europą a Uzbekistanem i krajami skupionymi w TURKSOY.
Azja Środkowa bliżej Europy – wbrew Rosji
Było dla mnie wielkim zaszczytem być gospodarzem tych wydarzeń. Podczas tych dwóch dni w Brukseli starałem się zaznaczać, że Uzbekistan ze swoimi miastami takimi jak Chiwa, Buchara i Samarkanda historycznie ważnym ośrodkiem cywilizacyjnym, zwłaszcza w sferze edukacji, kultury i nauki. Uzbekistan ma więc potencjał, by stać się kluczowym kierunkiem turystycznym w całej Eurazji.
Swoją droga ten brukselski benefis był klasycznym przykładem wykorzystania – w pozytywnym tego słowa znaczeniu – kultury jako narzędzia do wspierania konstruktywnego dialogu i wzmacniania więzi między Azja Środkowa, a zwłaszcza Uzbekistanem a Europą. W tym miejscu warto również mocno zaznaczyć, że w wyniku bardzo twórczego dialogu między obiema stronami faktycznie w zeszłym roku, a formalnie w kwietniu 2021 roku w Parlamencie Europejskim powstała specjalna Grupa UE-Uzbekistan, która prowadzi szereg działań na rzecz współpracy miedzy Europa a ważnym krajem Eurazji. Ma to znaczenie także geopolityczne, choć to z różnych powodów nie jest podkreślane przez przedstawicieli obu stron.
*Artykuł ten jest polską wersją tekstu, kory ukazał się właśnie w tygodniku „New Delhi Times”. Autor był wiceprzewodniczącym Parlamentu Europejskiego i b. ministrem do spraw europejskich.
