Dziś, 15 grudnia 2012, mija 64 rocznica powstania PZPR...

Czyż nie jest to wystarczający powód, by wspomnieć z łezką w oku, o NIEBOSZCZCE...?

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

PZPR – partia komunistyczna została założona 15 grudnia 1948 roku, na skutek połączenia Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Partii Socjalistycznej.

PZPR bywa również określana jako partia realno-socjalistyczna, sprawująca rządy w tzw. Polsce Ludowej, w latach 1948–1989.

PZPR powstała na zjeździe zjednoczeniowym Polskiej Partii Robotniczej(PPR) i Polskiej Partii Socjalistycznej(PPS) w dniach 15–21 grudnia 1948. W tych dniach odbył się tzw. Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS, w auli Politechniki Warszawskiej. Scalenie obu partii było możliwe dzięki usunięciu z PPS działaczy sprzeciwiających się zjednoczeniu a właściwie wchłonięciu przez komunistów, a także tych członków PPR, których oskarżono o „odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne”. Ocenia się, że ponad 25% socjalistów zostało odsuniętych na „tor boczny” lub usuniętych z życia politycznego. Proces połączenia obu partii zakończył się w kwietniu 1949.

W momencie powstania liczebność PZPR wynosiła 1 mln 537 tys. członków, w tym 1 mln 6 tys. z PPR i 531 tys. z PPS. W następnych latach podlegała ona wahaniom – w 1959 po weryfikacji i usunięciu 200 tys. członków, wynosiła 1 mln 18 tys., w 1965 – 1 mln 775 tys., w 1970 – 2 mln 320 tys. W roku 1980, w apogeum swojego rozwoju, osiągnęła 3 mln 092 tys. członków (według innych źródeł 3 mln 150 tys. członków).

Po zalegalizowaniu pierwszego niezależnego od władz związku zawodowego NSZZ „Solidarność” oraz wprowadzeniu stanu wojennego w roku 1981, z PZPR wystąpiło 850 tys. członków, w tym ok. 33% wchodzących w jej skład robotników.

PZPR realizowała ideologię marksizmu-leninizmu. Zgodnie z obowiązującą nomenklaturą partyjną i ówczesnymi założeniami ideowymi, PZPR stanowiła awangardę rządzącej klasy robotniczej.

Działalność PZPR, oparta na obowiązującym w bloku wschodnim modelu monopartyjnym, w ramach międzynarodowego ruchu komunistycznego i państw „demokracji ludowej” - podporządkowana była KPZR.

W czasie swojego istnienia, PZPR była partią masową, kierującą centralnie zarządzaną i zbiurokratyzowaną gospodarką, sprawującą władzę państwową w sposób autorytarny, dążącą do totalitarnego kontrolowania wszystkich sfer życia społecznego i gospodarczego.

Do swojego końca, czyli do roku 1989 PZPR miała charakter partii państwowej i sprawowała władzę absolutną. „Gierkowska” poprawka do konstytucji z roku 1976 mówiła o partii jako „przewodniej sile narodu”

oraz kontrolowała zbiurokratyzowaną gospodarkę nakazowo-rozdzielczą. Głównym jej celem było stworzenie społeczeństwa komunistycznego oraz współuczestniczenie w budowie komunizmu na całym świecie – podstawowym oparciem ideologicznym PZPR była doktryna komunistyczna, po 1956 stopniowo nasycana „gomułkowskimi” elementami narodowymi.

W sferze gospodarczej realizowała:

- likwidację własności prywatnej poprzez kolektywizację sektora rolniczego,

jednak niezrealizowaną w zamierzonym zakresie

- przejęcie wszystkich przedsiębiorstw prywatnych przez administrację państwową

- rozbudowę struktur biurokratycznych w instytucjach państwowych i społecznych, co wiązało się z likwidacją organizacji niezależnych

- rozbudowę przemysłu ciężkiego, zwłaszcza zbrojeniowego, co odbywało się kosztem indywidualnej konsumpcji i skutkowało okresowymi niedoborami artykułów codziennego użytku

- nacisk i indoktrynację ideologiczną społeczeństwa, zwłaszcza młodzieży

- forsowanie tzw. socrealizmu w życiu kulturalnym

- stałe próby nacisku i podporządkowania sobie Kościoła oraz innych związków wyznaniowych lub organizacji religijnych.

Cele gospodarcze wdrażane przez PZPR, wobec powiększających się problemów ekonomicznych gospodarki socjalistycznej, ulegały okresowej liberalizacji. Na skutek cyklicznych protestów społecznych i wystąpień robotniczych, dochodziło do pewnych ustępstw politycznych ze strony władz PZPR, m.in. ograniczonej demokratyzacji w systemie sprawowania władzy, zmian w polityce gospodarczej państwa, czy przesunięć w polityce inwestycyjnej , na rzecz indywidualnej konsumpcji.

PZPR oficjalnie posiadała status partii, jednak pod wieloma względami nie stanowiła ona partii politycznej sensu stricto. Według jednej z tez Polska Zjednoczona Partia Robotnicza była „strukturą administracyjną, która zarządzała państwem – od szczytów władzy, po najdrobniejsze zakłady pracy i gminy”.

Pod względem wpływu na państwo i relacji z resztą społeczeństwa rola PZPR była porównywalna z rolą szlachty w okresie I RP. Partia ustalała program polityki państwa i obsadzała realizujące go stanowiska rządowe oraz w dominującym stopniu ustanawiający obowiązujące prawo Sejm. Podobnie też jak wśród polskiej szlachty, w obrębie partii zachodził daleko posunięty formalny egalitaryzm (wszyscy członkowie bez względu na rangę oficjalnie zwracali się do siebie „towarzyszu”, jednak faktyczne wpływy posiadały tylko wąskie kierownictwa centralne i terenowe, zaś położenie większości członków nie różniło się w stosunku do reszty społeczeństwa niczym poza posiadaniem legitymacji partyjnej.

Partia była zorganizowana na zasadzie centralizmu demokratycznego, który w teorii zakładał demokratyczne wyłanianie władz oraz podejmowanie decyzji i kierowanie jej działalnością. W istocie ten sposób sprawowania władzy w partii stanowił pewną odmianę systemu wodzowskiego.

W rzeczywistości najważniejszą rolę w PZPR i jej władzy wykonawczej pełniły Komitet Centralny, jego Biuro Polityczne - ścisłe kierownictwo PZPR o stałej liczbie ok. 15 członków, Sekretariat KC i Sekretariat BP, kierowane przez I sekretarza KC PZPR.

Organy te same były poddane ścisłej kontroli władz Związku Radzieckiego oraz tzw. egzekutywy komitetów partyjnych.

To właśnie te władze decydowały o polityce oraz składzie personalnym głównych organów, choć według statutu zadanie to spoczywało na członkach zjazdu, który odbywał się co cztery lub pięć lat. W przerwie pomiędzy nimi odbywały się co dwa lub trzy lata, konferencje partyjne komitetów wojewódzkich, powiatowych, gminnych i zakładowych.

Najniższą jednostką organizacyjną PZPR była OOP, czyli Oddziałowa Organizacja Partyjna. Szczebelek wyżej lub równorzędnie była usytuowana Podstawowa Organizacja Partyjna (POP). Obie istniały w zakładach pracy, uczelniach, instytucjach kulturalnych itd.

Główną rolę w PZPR odgrywały osoby zawodowo zajmujące się polityką, czyli tzw. aktyw partyjny, który tworzyły osoby rekomendowane do kierowania głównymi instytucjami państwowymi, organizacjami społecznymi, związkami zawodowymi. Biuro Polityczne KC, Sekretariat oraz komitety wojewódzkie decydowały o obsadzie kluczowych stanowisk nie tylko wewnątrz partii, lecz także we wszelkich strukturach mających w nazwie „państwowe” – od urzędów centralnych po nawet niewielkie przedsiębiorstwa państwowe i spółdzielcze, co było nazywane systemem nomenklaturowym zarządzania państwem i gospodarką. W pewnych obszarach gospodarki – np. rolnictwie system nomenklaturowy był jednak kontrolowany za zgodą PZPR przez jej partie sojusznicze, czyli Zjednoczone Stronnictwo Ludowe - rolnictwo i produkcja żywności, oraz Stronnictwo Demokratyczne - środowiska rzemieślnicze, drobna przedsiębiorczość, niektóre spółdzielnie.

Podczas istnienia PZPR istniało w niej kilka orientacji, np. w latach pięćdziesiątych istniały podziały na:

- puławian i natolińczyków

W latach sześćdziesiątych powstały orientacje zwane:

- partyzantami i grupą śląską

W roku 1965 wpływowy w okresie stalinowskim działacz partyjny Kazimierz Mijal założył nielegalną maoistowską Komunistyczną Partię Polski. Jej działalność miała jednak nikły oddźwięk w PZPR.

W latach późniejszych w oparciu o część działaczy powstało Zjednoczenie Patriotyczne Grunwald.

W schyłkowym okresie PRL nastąpił podział na działaczy dążących do porozumienia z opozycją oraz sprzeciwiających się temu, czyli:

- beton partyjny i konserwatyści

Od stycznia 1990 roku, gdy upadek PZPR był prawie pewny, w całym kraju rozpoczęły się społeczne okupacje budynków partyjnych prowadzone głównie przez KPN. Miały one na celu uniemożliwienie rozkradania mienia partyjnego oraz niszczenia lub wynoszenia archiwów PZPR.

Stenogramy z posiedzeń PZPR zostały jednak zniszczone już w 1989 na zlecenie Wojciecha Jaruzelskiego i Czesława Kiszczaka. Na początku lat 90. toczyło się w tej sprawie postępowanie w Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, co później, ze względów formalnych, zostało umorzone.

Ostatni XI Zjazd PZPR, rozpoczął się w nocy 28 na 29 stycznia 1990 roku w Sali KongresowejPałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Tam nastąpiło samorozwiązanie PZPR oraz wyprowadzenie Sztandaru.. .

A oto fragment ówczesnego przemówienia Mieczysława Rakowskiego, ostatniego I Sekretarza KC PZPR:

(..)” Przyjęliśmy uchwałę o zakończeniu Partii, która, moim zdaniem, niezależnie od tego wszystkiego co było powiedziane o niej, co ja wczoraj powiedziałem, odegrała wielką historyczną rolę, czy się to komuś podoba czy nie w życiu narodu polskiego, co więcej wrosła w jego świadomość. I dziś kończąc, żegnając się z nią, wcale nie uważam, że kładziemy ją do trumny, tylko zamykamy pewien rozdział w historii, pogmatwanego wprawdzie, ale także bogatego w twórcze osiągnięcia polskiego rewolucyjnego ruchu robotniczego. Wiele złego powiedziano o tej Partii, ale ja sądzę, że godność i uczciwość ludzka powinna nas chronić od wydawania o niej sądów tylko negatywnych albo też wydawania sądów potępieńczych. Poczekajmy jeszcze, co powie historia o tej Partii. Jest tu wielu historyków na sali i dobrze wiedzą jak zawiłe są losy rewolucji, jak każda z nich obfituje w dramaty. I sądzę że, być może że gdzieś 30, 40 lat po rewolucji francuskiej, grono Jakobinów, też dochodziło do wniosku że nie udało się to, co zamierzali. No a dzisiaj chyba nikt nie wydaje jednoznacznych potępieńczych sądów o Jakobinach. Ja apeluję po prostu, o to by, nie znęcać się nad PZPR, bo jest to znęcanie się także często nad swoim życiem. Ja chciałbym, mówiłem raczej na różnych spotkaniach, że powstała taka przedziwna sytuacja, że sami siebie nie lubimy. Nie lubimy tej Partii, już tej byłej Partii. Otóż chciałoby się chodzić jednak z podniesioną głową. Ogłaszam zakończenie obrad XI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Proszę o powstanie Towarzyszy, Towarzyszek i Towarzyszy. Sztandar Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – wyprowadzić „(...)

Mieczyslaw Rakowski,Aleksander Gudzowaty(?) i Aleksander Kwasniewski

W ten sposób doszło ostatecznie do samorozwiązania PZPR.

Część działaczy PZPR podjęła decyzję o założeniu dwóch nowych partii socjaldemokratycznych. Na ten cel otrzymała od Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego kwotę ponad 1 mln dolarów w ramach tzw. pożyczki moskiewskiej.

Działacze ci założyli Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej(Leszek Miller, Mieczysław Rakowski, Aleksander Kwaśniewski).

SdRP miała m.in. na celu przejąć wszystkie prawa i obowiązki PZPR oraz pomóc w rozdysponowaniu majątku po uśmierconej PZPR, która pod koniec lat 80. posiadała znaczne przychody, głównie z nieruchomości, którymi zarządzała, oraz z przedsiębiorstwa RSW „Prasa-Książka-Ruch”, które z kolei posiadało specjalne ulgi podatkowe. W tym okresie przychody ze składek członkowskich stanowiły tylko 30% przychodów PZPR.

Po rozwiązaniu PZPR i założeniu SdRP pozostała część działaczy utworzyła Unię Socjaldemokratyczną Rzeczypospolitej Polskiej (USdRP), która przemianowała się na Polską Unię Socjaldemokratyczną oraz Ruch 8 Lipca. Najbardziej radykalni działacze o zdeklarowanej ideologii komunistycznej utworzyli partię Związek Komunistów Polskich „Proletariat”. Politycy PUS współtworzyli w 1992 wraz z byłymi działaczami opozycji demokratycznej Unię Pracy, działacze SdRP w 1999 powołali nową partię Sojusz Lewicy Demokratycznej, a działacze ZKP „Proletariat” po delegalizacji partii w 2002 utworzyli Komunistyczną Partię Polski.

Doczekaliśmy się też nowych PREZYDENTÓW.A oto oni, kolejno:

Czy przedstawiać następnych...?

Pod koniec 1990 w Sejmie trwała intensywna debata nad sposobem przejęcia przez państwo majątku byłej PZPR, na który składało się ponad 3000 budynków i lokali, z czego prawie połowa była użytkowana bez żadnej podstawy prawnej. Zwolennicy przejęcia majątku PZPR argumentowali, że został on zbudowany w oparciu o grabież oraz dotacje Skarbu Państwa, wypracowanego przez całe społeczeństwo. Przeciwnicy z SdRP byli zdania, że majątek powstał ze składek członkowskich i żądali sukcesji majątku byłej PZPR na rzecz SdRP, która w tym czasie administrowała majątkiem. Kontroli komisji sejmowej nie podlegał majątek ruchomy oraz konta byłej PZPR.

9 listopada 1990 Sejm uchwalił „Ustawę o przejęciu majątku byłej PZPR”, która ostatecznie miała doprowadzić do przejęcia nieruchomości byłej PZPR przez Skarb Państwa. Część nieruchomości została przejęta do 1992, głównie na rzecz samorządów terytorialnych, o część toczyły się spory sądowe jeszcze do 2000 roku. Ruchomości i finanse byłej PZPR praktycznie zniknęły. Większość z nich przeniesiona została wcześniej w ramach procesu nazywanego „uwłaszczeniem nomenklatury” do firm prywatnych nazywanych „spółkami nomenklaturowymi”. Jedną z najbardziej znanych z nich była Transakcja spółka z o.o. Według deklaracji posłów SdRP 90–95% majątku partii zostało przeznaczone na wypłatę odpraw dla etatowych pracowników lub przekazano na cele społeczne.