Jak obniżyć w Polsce podatki?

3.6. Szkolnictwo i nauka

Szkolnictwo i nauka stanowią podstawowe formy interwencji państwa w celu zwiększenia wydajności pracy i dynamiki PKB.

Usługi edukacyjne do poziomu szkół średnich obecnie finansują głównie gminy korzystając z subwencji oświatowej z budżetu państwa. Wydatki na funkcjonowanie tych szkół stanowią ok. 3,5 % PKB.

Wydatki na oświatę i wychowanie w % PKB

Obowiązkiem szkolnym objęte są w tych placówkach osoby w wieku 7-18 lat. Ich liczba będzie spadała do 2015 r. do ok. 4,5 mln , po czym po niewielkim wzroście do ok. 4,8 mln w 2026 r. nastąpi kolejny dynamiczny spadek do blisko 3 mln osób w 2070 r.

Osoby objęte obowiązkiem szkolnym (7-18) w mln

 

Jedynie w trzecim scenariuszu (odrodzenia demograficznego) liczba kształconych dzieci po dołku w 2015 r. wzrośnie do 2030 r. do ok. 6-7 mln osób.

Mimo spadku liczby kształconych dzieci udział wydatków na ich edukację w PKB od 2008 r. nie spadał. Skutkiem tego stał się dynamiczny wzrost średnich wydatków na jedną kształconą osobę od 2006 r.

Przeciętne roczne wydatki na ucznia (tys. zł)

W 2009 r. wydatki jednostkowe odpowiadające kwocie czesnego w prywatnych szkołach podstawowych i średnich wzrosły o 43 % w stosunku do 2006 r. Ich bezwzględny poziom wyniósł w 2009 r. ok. 9,3 tys. zł rocznie na jednego ucznia. Poziom ten przekracza poziom czesnego w wielu prywatnych szkołach.

Kontynuowanie dotychczasowych trendów demograficznych stawia edukację jako źródło potencjalnych oszczędności budżetowych dla polityków. Po 2025 r. spadek liczby uczniów o ok. 38 % do 2070 r. umożliwi im obniżenie wydatków na edukację z ok. 3,5 % PKB do ok. 2,2 % PKB bez obniżania poziomu kształcenia w stosunku do obecnego. Taki spadek może nastąpić po likwidacji wielu szkół i zwolnieniach nauczycieli. Potencjalna oszczędność do 1,3 % PKB po 2025 r. jest jednak nie wystarczająca dla uratowania stabilności finansów publicznych.

Niekorzystne warunki demograficzne uderzają również w szkoły wyższe. Obecnie liczba potencjalnych studentów – osób w wieku 19-24 lat dynamicznie spada z ok. 3,38 mln (2006) do minimum w 2025 r. na poziomie ok. 2,14 mln osób tj. o prawie 37 %. Po niewielkiej poprawie w 2032 r. (wzrost do 2,45 mln) nastąpi dalszy spadek do ok. 1,6 mln w 2070 r.

Osoby w wieku studenckim (19-24) w mln

 

W scenariuszu odrodzenia demograficznego (scenariusz 3) spadek po 2032 r. nie nastąpi. W takim wypadku populacja w wieku studenckim wzrośnie do ok. 3,0-3,5 mln osób.

Publiczne szkolnictwo wyższe jest finansowane przez budżet państwa. Podobnie, jak w przypadku szkolnictwa podstawowego i średniego przeciętne wydatki na studenta studiów stacjonarnych w ostatnich latach dynamicznie wzrastały. W 2009 r. wyniosły średnio 14,1 tyś. zł rocznie.

Przeciętne roczne wydatki na studenta studiów stacjonarnych (tys. zł)

 

Jest to poziom często przekraczający wysokość czesnego w uczelniach prywatnych oraz na publicznych studiach zaocznych. Wydatki z budżetu państwa na szkoły wyższe stanowią ok. 0,8-0,9 % PKB.

Niż demograficzny, który już niszczy polskie szkolnictwo wyższe stwarza warunki na upowszechnienie studiów. Obecnie studiuje ok. 56 % osób w wieku 19-24 lat. Przy czym większość ok. 1,1 mln studiuje zaocznie i w uczelniach niepaństwowych, a mniejszość 0,83 mln na stacjonarnych studiach w uczelniach publicznych. Zwiększenie wskaźnika skolaryzacji wymaga z jednej strony zrównania szans w finansowaniu studiów, a z drugiej strony szans na atrakcyjną karierę po zakończeniu studiów.

Narodowy Fundusz Stypendialny stworzy szansę nauki do poziomu wyższego włącznie bez względu na zamożność. Jednocześnie zapewni zwrot nakładów poniesionych przez społeczeństwo na nauczanie, nawet w obliczu drenażu demograficznego ze strony innych państw.

NFS będzie finansował wydatki każdego Polaka na naukę do szkoły wyższej włącznie. Środki pieniężne będą zatem towarzyszyły uczniowi i studentowi, co uruchomi mechanizmy konkurencji między szkołami. Jednocześnie obowiązek zwrotu poniesionych przez społeczeństwo nakładów na naukę zapewni racjonalność i odpowiedzialność wyboru kierunków kształcenia. Zwrot wydatków na kształcenie nastąpi w formie stałych nieoprocentowanych rat wynikających z rozłożenia kosztów nauki na 50 lat, płatnych po ukończeniu 25 roku życia. Zobowiązania zaciągane przez uczniów i studentów do wieku 25 lat, a niespłacone za życia nie będą dziedziczone.

Wydatki NFS są prognozowane przy założeniu ich proporcjonalności do liczby uczniów i studentów. Są waloryzowane o wskaźnik wzrostu PKB, co zapewnia wzrost prestiżu materialnego nauczyciela adekwatnego do rozwoju gospodarki. W przypadku uczniów szkół podstawowych i średnich zakładamy, że 95 % uczniów skorzysta z finansowania przez NFS. Wśród studentów nastąpi odwrócenie dotychczasowych proporcji. Przyjmujemy, że 80 % studentów będzie finansowała studia przez NFS.

Wydatki NFS jako % PKB (scenariusz 1 i 2)

 

W scenariuszach 1 i 2 regres demograficzny po dwudziestu latach względnej stabilizacji prowadzi do spadku udziału wydatków NFS w PKB. Odrodzeniu demograficznemu (scenariusz 3) towarzyszy wzrost wydatków NFS do poziomu ok. 5 % PKB.

Wydatki NFS jako % PKB (scenariusz 3)

 

Dzięki NFS oczekujemy zwiększenia skolaryzacji w szkołach wyższych do 66,5 % w 2030 r. Wykształceni Polacy będą mieli zapewnioną możliwość realizacji swoich pasji i osiągnięcia towarzyszącemu temu awansu społecznego. Polska zwiększy publiczne nakłady na naukę. Obecnie stanowią one ok. 0,3 % PKB. W ciągu pierwszy sześciu lat realizacji programu ich udział w PKB wzrośnie ponad trzykrotnie do 1 % PKB. Z uwagi na wzrost w tym czasie PKB realny wzrost nakładów będzie jeszcze większy. Z obecnych ok. 4,5 mld zł (2010) do 17 mld zł (scenariusz 1) - 18,3 mld zł (scenariusz 2 i 3) tylko do 2017 r. (tj. ok. czterokrotnie). Dalszy przyrost nakładów państwa na naukę będzie proporcjonalny do wzrostu PKB. Polska będzie również zabiegać o zwiększenie udziału wydatków na badania i rozwój w przyszłych budżetach Unii Europejskiej.

Bezpośrednimi beneficjentami nakładów na naukę będą twórczy i innowacyjni Polacy. Owoce ich pracy unowocześnią całą gospodarkę, co stworzy adekwatne do wzrastającego poziomu wykształcenia miejsca wydajnej pracy dla osób mniej utalentowanych.

3.7. Inwestycje infrastrukturalne

Elementem pobudzenia gospodarki, poprawy warunków życia oraz zwiększenia konkurencyjności Polski jest planowany wzrost inwestycji infrastrukturalnych. Wydatki na inwestycje w transporcie i łączności ulegną zwiększeniu z poziomu obecnych ok. 2,6 % PKB do 3,8 % PKB (ogółem budżet państwa i jednostki samorządu terytorialnego).

Środki te ułatwią absorpcję programów Unii Europejskiej. Ich udział w PKB pozostanie bez zmian nawet mimo ewentualnego obniżenia pomocy Unii dla Polski. W prognozie przyjęto zamrożenie budżetu Unii na lata 2014-2020 a następnie spadek pomocy w relacji do budżetu Unii. W konsekwencji udział pomocy w PKB zmniejszy się z poziomu obecnych ok. 4-5 % PKB do 0,5 % PKB w 2070 r. Przy dotychczasowej wysokości składki (1 % PKB) ok. 2050 r. Polska stanie się w scenariuszu analizowanym w modelu płatnikiem netto do Unii Europejskiej.

Nakłady infrastrukturalne będą współfinansowane również przez Fundusz Pracy. Zamiast zasiłku dla bezrobotnych, fundusz będzie płacił wynagrodzenia za pracę w formie robót publicznych. Udział wydatków z Funduszu pracy pozostanie na dotychczasowym poziomie 0,65 % PKB.

3.8. Bezpieczeństwo

Wydatki budżetu państwa na obronę narodową, bezpieczeństwo publiczne, ochronę przeciwpożarową oraz na wymiar sprawiedliwości zostaną zwiększone łącznie z obecnych 2,9 % PKB do 3,9 PKB tj. o ok. 34 %. Większość tego wzrostu zostanie wykorzystana do stopniowego zwiększenia wynagrodzeń w tych sektorach. Wzrost ten będzie ekwiwalentem likwidacji zaopatrzenie emerytalnego, gdyż od wynagrodzenia służb nie są pobierane składki, obniżane dla pozostałych sektorów gospodarki.

Część zwiększonych nakładów nieprzeznaczona na podwyżki wynagrodzeń będzie wykorzystana na utworzenie i uzbrojenie formacji obrony terytorialnej – Gwardii Narodowej. Środki na ten cel pochodzić będą również z likwidacji zbędnych etatów kierowniczych w wojsku i ministerstwie obrony narodowej oraz z wykorzystania części oficjalnych aktywów rezerwowych Narodowego Banku Polskiego na import nowoczesnych technologii militarnych.

3.9. Oszczędności

W celu zrównoważeniu budżetów sektora publicznego i umożliwienia realizacji strategii obniżania podatków niezbędne są oszczędności.

Strategicznymi celami planowanych oszczędności będą organy władzy, administracja oraz banki.

Władze i administracja zostaną zmniejszone strukturalnie. Symbolem będzie likwidacja Senatu, ograniczenie liczby posłów do stu. Likwidacji ulegną twory typu Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji czy Rada Polityki Pieniężnej. Cel finansowy cięć wydatków na organy władzy to ich zmniejszenie o ok. 3/4 z obecnych ok. 0,15 % PKB do 0,04 % PKB. Cięcia administracji dotkną władze państwowe i samorządowe. Likwidacji ulegną całe biurokratyczne struktury ingerujące w prawa i wolności obywateli. W szczególności nastąpi likwidacja powiatów jako zbędnego szczebla administracji. Wraz z likwidację stanowisk w administracji zostaną zlikwidowane ich zadania, dotąd pochłaniające często marnotrawione środki wypracowane przez Polaków. Bezpośrednie oszczędności w administracji państwowej obniżą wydatki na nią z 0,80 do 0,15 % PKB, a w przypadku samorządu terytorialnego z 1,1 do 0,2 % PKB. Eliminacji będą podlegać wydatki administracji na rolnictwo i łowiectwo, leśnictwo, przemysł, górnictwo, handel, hotele i restauracje i gospodarkę mieszkaniową. Proces ten będzie połączony z deregulacją gospodarki przeprowadzaną z zewnątrz tych instytucji.

Likwidacja etatów nastąpi w aparacie skarbowym. Zlikwidujemy nieefektywne źródła dochodów budżetowych zwłaszcza utrudniające wymianę rynkową. Już od początku realizacji programu zniesione zostaną: podatek od czynności cywilno-prawnych (0,13 % PKB), opłata skarbowa (0,04 % PKB), podatek od spadków i darowizn (0,02 % PKB), opłata targowa (0,02 % PKB) oraz podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych w formie karty podatkowej (0,01 % PKB). Żadna z tych danin nie zostanie zastąpiona inną. Dla osób dotychczas uprawnionych do stosowania karty podatkowej wprowadzimy zwolnienie wykonywanej najczęściej osobiście drobnej działalności gospodarczej od podatku dochodowego od osób fizycznych (np. drobny handel, usługi, transport, opieka, korepetycje).

Państwo zaprzestanie finansowania banków poprzez utrzymywanie sztucznych wzajemnych należności i zobowiązań. Stanowi to źródło niesprawiedliwych dochodów banków z tytułu prowizji oraz marż odsetkowych.
W stosunkach zagranicznych Polska dokona jednorazowej i całkowitej spłaty zagranicznego długu publicznego. Źródłem sfinansowania tej operacji będą oficjalne aktywa rezerwowe Narodowego Banku Polskiego, które są dominującym, a praktycznie jedynym aktywem banku centralnego. Aktywa te zainwestowano w obarczone obecnie dużym ryzykiem dłużne papiery skarbowe państw Unii Europejskiej oraz Stanów Zjednoczonych. Użycie tych aktywów pozostanie bez bezpośredniego wpływu na rynek walutowy (brak konieczności wymiany złotego). Część aktywów rezerwowych zostanie użyta do sfinansowania importu nowoczesnych technologii dla polskiej nauki oraz obronności.

W stosunkach krajowych bank centralny dokona emisji pieniądza na spłatę długu publicznego w formie dłużnych papierów wartościowych trzymanych przez banki komercyjne w Polsce. Pozwoli to na spłatę ok. 1/3 krajowego długu publicznego. Wyemitowany pieniądz nie wpłynie na podniesienie podaży pieniądza w obiegu (poza kasami banków) poprzez podniesienie stopy rezerw obowiązkowych banków komercyjnych.

Planowane operacje finansowe nie stanowią niczego nadzwyczajnego w realiach kryzysowego zarządzania bankowością w szczególności przez Europejski Bank Centralny oraz System Rezerwy Federalnej. Stanowią twórcze rozwinięcie stosowane przez te banki metod antykryzysowych. Różni się cel. Polacy zadbają nie o interesy bankierów, a o interesy narodowe. Dzięki temu polski dług publiczny jednorazowo ulegnie zmniejszeniu o ok. 50 %. Już zatem w chwili rozpoczęcia realizacji programu relacja długu do PKB spadnie z obecnych ponad 50 % PKB do poziomu ok. 25 % PKB (dług Skarbu Państwa). W rezultacie ponoszony przez budżet państwa koszt obsługi długu spadnie z ok. 2,7 % PKB do 1,0-1,5 % PKB i będzie dalej zmniejszał się w miarę spłaty pozostałej części długu.

Obsługa długu Skarbu Państwa w % PKB

 

3.10. Dochody sektora publicznego

Warunkami brzegowymi prognozy wysokości dochodów budżetowych jest likwidacja deficytu budżetowego i spłata długu publicznego w horyzoncie prognozy do 2070 r. Z chwilą przystąpienia do wdrożenia programu „Naszym dzieciom” zostaną zlikwidowane mało wydajne źródła dochodów: podatek od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa, podatek od spadków i darowizn, opłata targowa oraz karta podatkowa (z wprowadzeniem zwolnienia z podatku dochodowego drobnej działalności gospodarczej dotychczas opodatkowanej kartą).

Zniesienie podatku od czynności cywilno-prawnych oraz podatku od spadków i darowizn ułatwi zawieranie wszelkich umów, które stanowią podstawę obrotu gospodarczego. Nastąpi istotnie zmniejszenie kosztów transakcyjnych.

Jednak w jednym przypadku zostanie wprowadzony nowy podatek, którego celem jest zwiększenie kosztów transakcyjnych w celu ograniczenia społecznie niekorzystnej działalności. Podatkowi od gier zostaną poddane usługi finansowe w zakresie obrotu instrumentami pochodnymi. Płatnikiem tego podatku będą głównie banki inwestycyjne i biura maklerskie. Rozwiązanie to spowoduje ograniczenie działalności spekulacyjnej.

Głównymi źródłami dochodów budżetowych będą składka ZUS (zostanie zlikwidowany podział składek), podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT), podatek dochodowy od osób prawnych (CIT), podatek akcyzowy oraz podatek od towarów i usług (VAT).

W miarę spłacania zobowiązań z tytułu praw nabytych (głównie emerytury i renty) podatki będą stale, sukcesywnie obniżane. W pierwszej kolejności składka ZUS aż do jej likwiadacji, następnie PIT oraz podatki konsumpcyjne (akcyza, VAT).

Z chwilą rozpoczęcia programu składka ZUS zostanie obniżona o nieco ponad 50 %. Oznacza to pozostawienie w kieszeniach podatników m.in. całej składki dotychczas odprowadzanej do OFE. Składka ZUS zostanie obniżona do zera po ok. 10 latach od chwili rozpoczęcia programu, przy czym nieco szybciej w scenariuszu 2 i 3. Z systemu fiskalnego zniknie największe obciążenie wynagrodzeń. Składka KRUS ulegnie obniżeniu do zera już w chwili rozpoczęcia realizacji programu. Po likwidacji składki ZUS nastąpią obniżki podatku dochodowego i podatków konsumpcyjnych (w chwili startu programu nastąpi symboliczna obniżka podatków konsumpcyjnych).

Główne podatki w % PKB (scenariusz 1)

 

Główne podatki w % PKB (scenariusz 2)

 

Główne podatki w % PKB (scenariusz 3)

 

Wymienione podatki będą obniżane asymptotycznie do ok. 12-15 % PKB z obecnych ok. 31 % PKB. Średnia obniżka stawek podatkowych będzie zatem wynosił nieco ponad 50 %. Wysokość podatków w końcu prognozy zapewni zbilansowane finansowanie omówionych funkcji państwa.

Konstrukcja podatków zostanie uproszczona poprzez likwidację ulg. Umożliwi to obniżenie nominalnych stawek podatkowych przy zapewnieniu dotychczasowych wpływów podatkowych. Realne obniżanie stawek nastąpi zgodnie z założoną ścieżką.

Szybsze tempo wzrostu gospodarczego umożliwi szybsze obniżenie podatków.

Dochody podatkowe w % PKB

Już tylko różnica ok. 3 % dynamiki PKB pomiędzy scenariuszem 1 i 2 skutkuje możliwością przyspieszenia obniżek o ok. 5-6 lat. W scenariuszu 3 po początkowym szybszym (w stosunku do scenariusz 1) obniżaniu stawek po 2020 r. tempo możliwych obniżek nieznacznie maleje. Jest to wynikiem zwiększenia udziału państwa w finansowaniu Narodowego Funduszu Stypendialnego z którego zaczyna korzystać wyż demograficzny będący oczekiwanym efektem realizacji programu. Zwiększone wpływy NFS od absolwentów nastąpią z kilkudziesięcioletnim opóźnieniem.

Poza systemem budżetowym będą funkcjonowały Narodowy Fundusz Zdrowia oraz Narodowy Fundusz Stypendialny.

Raty do NFZ i NFS będą wnoszone w stałej realnie wartości. W miarę wzrostu gospodarczego ich dolegliwość finansowa będzie zmniejszać się, dzięki wzrostowi realnych dochodów Polaków. Jednak bieżące wydatki obu funduszy będę na poziomie aktualnych w danej chwili kosztów świadczonych usług. Oznacza to, że oba fundusze będą wymagały dofinansowywania. Będzie ono konieczne w tym większym wymiarze, gdy fundusze będą intensywniej wykorzystywane przez wyże demograficzne. W przypadku NFZ duże dofinansowanie będzie konieczne przy uruchomieniu funduszu. Źródłem finansowania pomostowego będą dotacje budżetu państwa.
Dochodami własnymi NFZ będą spłaty rozłożonych na nieoprocentowane raty kosztów usług medycznych. W związku z wprowadzeniem zasady dziedziczenia niespłaconych za życia zobowiązań wobec NFZ z dobrodziejstwem inwentarza średni okres spłaty zobowiązania wobec Funduszu będzie niższy niż okres życia pacjenta. Dla symulacji przyjmujemy że wyniesie on przeciętnie 10 lat. Dotacje do NFZ z początkowym 3,7 % PKB po ok. 10 latach spadną do poziomu ok. 1,5-2,0 % PKB.

Dotacje do NFZ w % PKB (scenariusze 1, 2, 3)

 

Dochodami własnymi Narodowego Funduszu Stypendialnego będą ratalne spłaty sfinansowanych przez Fundusz nakładów na kształcenie uczniów i studentów. W odróżnieniu od NFZ Narodowy Fundusz Stypendialny zostanie wyposażony w dochody inicjalne. Będą je stanowić zryczałtowane raty kosztów edukacji Polaków w stacjonarnym szkolnictwie publicznym. Dla edukacji w okresie obowiązku szkolnego wynoszą one szacunkowo 1,68 tys. zł rocznie (140 zł miesięcznie). Dla szkolnictwa wyższego 1,2 tys. zł rocznie (100 zł miesięcznie). Od uiszczania tych rat nie zwolni wyjazd za granicę, co złagodzi skutki dumpingu demograficznego. Opłat do NFS na kształcenie młodych Polaków nie będą wnosiły osoby po ukończeniu 75 lat oraz te, których kształcenie było finansowane poza bezpośrednio nieodpłatnym systemem publicznym.

W scenariuszach regresu demograficznego (scenariusze 1, 2) dotacje do NFS sięgną ok. 1-2 % PKB.

Dotacje do NFS w % PKB (scenariusze 1, 2, 3)

 

Istotny wzrost dotacji do NFS nastąpi w przypadku odrodzenia demograficznego (scenariusz 3). W takim wypadku ok. 2020 r. wiek obowiązku szkolnego zaczną osiągać dzieci nowego wyżu demograficznego. Zakończenie ich kształcenia nastąpi ok. 2040, co zahamuje wzrost dotacji na poziomie 3,5-4 % PKB.

3.11. Stan finansów publicznych

Kontynuowanie dotychczasowej polityki gospodarczej (scenariusz 0) utrwala i pogłębia stan nierównowagi finansowej. Deficyt sektora publicznego w Polsce nie ma charakteru koniunkturalnego (brak spadku PKB mimo światowego kryzysu gospodarczego). Ma charakter strukturalny w związku z demograficzną bombą pod systemem ubezpieczeń społecznych oraz ochrony zdrowia. W ciągu najbliższych 10 lat Polsce poważnie zagraża pogłębienie deficytu sektora publicznego.

Deficyt sektora publicznego w % PKB (scenariusz 0)

 

Bez zmian polityki sięgnie on 10 % PKB już za ok. 10 lat, a następnie ulegnie pogłębieniu do 12 % PKB. Jego stały charakter spowoduje kumulacyjny wzrost długu publicznego.

Dług Skarbu Państwa w % PKB (scenariusz 0)

 

Od drugiej połowy pierwszej dekady XXI w. Polska wkroczyła w okres wzrostu długu publicznego w relacji do PKB. Obecnie dochodzi do przyspieszenia wzrostu. Polska znalazła się w pułapce zadłużenia. W 2021 r. dług publiczny przekroczy 100 % PKB. W każdej chwili grozi Polsce wybuch kryzysu zadłużeniowego, który poprzez wzrost stóp procentowych wymusi albo drastyczne oszczędności, albo co najmniej zawieszenie obsługi długu.
Zasadą polityki budżetowej w programie „Naszym dzieciom” jest natychmiastowa likwidacja deficytu budżetowego oraz stopniowa spłata długu publicznego.

Spłata długu publicznego nie będzie wymagała prywatyzacji mienia narodowego. Nastąpi dzięki nadwyżkom budżetowym. To nie oznacza rezygnacji z prywatyzacji. Sytuacja budżetowa czyni bardzo trudnym dodatkowe wsparcie polskich dzieci np. w formie zasiłków macierzyńskich. Niewymagającą wydatków budżetowych inwestycją państwa w rodzinę jest prywatyzacja działek budowlanych uzbrojonych np. poprzez roboty publiczne. Rodziny z dziećmi będą miały ulgę w nabyciu własności nieruchomości od państwa i gmin. Ulga dla rodzin z jednym dzieckiem będzie wynosiła 20 % ceny, dwojgiem 30 % ceny, trojgiem 50 % ceny, a dla rodzin z czworgiem i więcej dzieci 100 % ceny. Wpływy z prywatyzacji przyspieszą spłatę długu publicznego. Finansowanie budowy domów na działkach zbytych rodzinom z dziećmi zostanie objęte państwową gwarancją.

We wszystkich trzech aktywnych scenariuszach (1, 2, 3) dług publiczny w przeciągu 10 lat zostanie obniżony do poziomu poniżej 20 % PKB.

Dług Skarbu Państwa w % PKB (scenariusze 1, 2, 3)

 

Do lat 40-ch XXI wieku (w czasie życia jednego pokolenia) stosunek długu do PKB spadnie poniżej 10 %. Dług publiczny zostanie całkowicie spłacony w perspektywie do 2060-2070 r. W scenariuszu 2 i 3 dzięki szybszemu tempu wzrostu PKB, relacja długu do PKB zmniejsza się dynamiczniej niż w scenariuszu 1.