Kun Qu Opera zalicza się do jednej z najwspanialszych form sztuki stworzonej przez Chińczyków. Wykształciła się pod koniec panowania dynastii Yuan (1271 – 1368 r.), na terenach starożytnego królestwa Wu w rejonie Jiang Nan, leżących na południu dolnego brzegu doliny Jiang Chang (Jangcy). Nazwa opery pochodzi od miejsca jej powstania, tj. okolic miasta Kunshan w pobliżu Suzhou, dzisiejszej prowincji Jiangsu.
Termin Kunshan Qiang (melodia Kunshan) początkowo odnosił się do stylu muzyki, który zaistniał na początku XIV wieku. Został on stworzony przez muzyka Gu Jian, łącząc regionalne melodie Suzhou z południowym dramatem Nanxi, obszaru wokół Wenzhou w południowych Chinach. Nanxi pojawił się w czasie dynastii Song (960 – 1279 r.), był początkowo tworzony przez ludowych artystów w języku potocznym, z dużą liczbą scen, integrując lokalne pieśni i ballady.
W połowie XVI wieku, aktor i dramaturg, Wei Liangfu wraz ze swoim przyjacielem, również dramaturgiem, Liang Chenyu, oraz wieloma współuczestnikami tego ogromnego przedsięwzięcia, dokonali znaczącej reformy funkcjonowania Kun Qu. Wei Liangfu posiadając wieloletnie doświadczenie aktorskie i śpiewacze, mógł wprowadzić bardziej zaawansowane techniki śpiewu, z odpowiednim przestrzeganiem podstawowej czterotonowej modulacji wymowy chińskiej (co było ważne dla akceptacji w środowiskach stolicy oraz osób wykształconych). Klasyczne melodie Kunshan pozostawiono jako bazę, wprowadzając równocześnie północne elementy narzędzi i technik pracy artystycznej.
Liang Chenyu napisał pierwszą z prawdziwego zdarzenia operę Pranie przędzy jedwabnej, dramat w 45 scenach, nawiązujący do historii z VI w. p.n.e. a traktujący wydarzenia wojny pomiędzy księstwami Wu i Yue, gdzie głównymi bohaterami są: legendarna piękność Xi Shi (której dramatyczne dzieje zostały przedstawione w tym wpisie), Fan Li (doradca i minister króla Yue) i Wu Zixu (minister królestwa Wu zmuszony do samobójstwa). Liang Chenyu, zgodnie z nowymi kryteriami, dostosował również dawne utwory Kunshan Qiang wprowadzając pełną długość opery, torując im w ten sposób drogę do przyszłych sukcesów.
Wszystkie zabiegi zmieniające formę Kun Qu spotkały się z pozytywnym przyjęciem przez społeczeństwo, zdobywając rzesze miłośników, stając się ukochaną rozrywką szerokiej publiczności, zwłaszcza uczonych i literatów. Nowy kształt opery szybko zyskał popularność, by w XVI wieku, za panowania dynastii Ming (1368 – 1644 r.) być już formą muzyczną znaną w całym kraju. Artystycznie dopracowywana przez 200 lat formuła została doceniona w szczególności za delikatność i elegancję; dzięki czemu stała się wyróżniającą pośród konkurencyjnych szkół opery chińskiej. Tworzone przez setki lat spektakularne obrazy specjalnie dobranych utworów opierających się na twórczości ludowej, poetyckiej i historycznej, bardzo szybko potraktowano jako kanon, aby stać się dramatem muzycznym modnym w kraju i za granicą. Dobra passa trwała do połowy XVIII wieku, do czasów panowania dynastii Qing, kiedy Kun Qu została stopniowo zastępowana przez coraz popularniejszą Jinxi (Operę Pekińską). Przyczyniła się do tego mandżurska cesarzowa regentka Cixi, która nie znała innego świata poza stolicą i oprócz przymusowych ucieczek przed europejskimi wojskami ze stolicy nigdy nie opuściła Beijing (no i w dzieciństwie, kiedy jej ojciec objął stanowisko urzędnicze na prowincji i zdefraudował publiczne pieniądze).
Kun Qu posiada cechy specyficznego spektaklu muzycznego, takie jak: łagodność, wykwintność, melodyjność i sentymentalizm - dlatego jest nazywane shuimodiao (muzyka wodą polerowana). Libretto zazwyczaj skupia się na opowieści o romantycznej miłości. Śpiewak, aby wyrazić złożoność cech granej postaci uwypukla swoje umiejętności poprzez odpowiednie sterowanie głosem i rytmem. Zespół muzyczny składa się z instrumentów dętych (xiao, di - fletów bambusowych, suona - róg), strunowych (sanxian, pipa, yueqin – lutnie; bo – cymbały) i perkusyjnych (guban – grzechotka, luo – gong). Flet bambusowy, jako podstawowy instrument akompaniujący, wnosi sobą, wraz ze swoją naturą muzyczną, gładkość tzw. miodopłynność.
Kun Qu - będąc przedstawieniem - łączy piosenkę, taniec i recytację. Zawiera skomplikowany podział ról, gdzie każda z nich wymaga indywidualnych predyspozycji aktora, dostosowanych do partii solowych, właściwych ruchów, mimiki i działań wyrażających emocje w konkretnej roli.
Pełne wdzięku kroki tańca można podzielić na dwa typy: jeden to pomocnicze pozy, które towarzyszą części recytowanej, a także tańce wynikające z gestów, które stanowią o charakterze ducha i istoty koncepcji inscenizacji. Drugi typ to liryczny taniec, który koordynuje części śpiewane.
Opery Kun Qu są obecnie wykonywane w dialekcie Beijing, jednak postać klowna (choujue) bezwzględnie jest wykonywane w dialekcie Suzhou, co stanowi o charakterze silnego powiązania regionalnego. Wszystkie aspekty Kun Qu wywarły dalekosiężny wpływ na Jingxi (Operę Pekińską).
Ze względu na szczupłość miejsca nie jestem w stanie wymienić nawet tych najważniejszych oper z repertuaru Kun Qu – jest ich tak dużo, a Europejczykowi tytuły nic nie powiedzą i z niczym się nie skojarzą bez znajomości historii i literatury. Zainteresowany Czytelnik bez trudu znajdzie wszystko na ten temat w Internecie.
Jednak należy wspomnieć, że oprócz pierwszej opery Kun Qu Prania przędzy jedwabnej, Wachlarza kwiatu brzoskwini, Pawilonu Peoni (o którym napiszę przy omawianiu czwartego miesiąca kalendarzowego związanego z kwiatem peonii), warto zauważyć Ban Zhao.
Ze względu na duży zasięg zainteresowania Kun Qu w tamtych czasach, Ban Zhao to historycznie i społecznie ważna opera, gdyż Chińczycy (płci męskiej, ci którzy mieli władzę i majątek), zgodnie z doktryną konfucjańską, najchętniej widzieli kobietę w roli matki synów oraz pięknych konkubin. Ban Zhao (prawdopodobnie żyła w latach 45 – 116) była pisarką, poetką i historykiem; córką historyka Ban Biao, siostrą Ban Gu i Ban Chao; od 14 roku życia żoną Cao Shishu. Żyjąca w czasach dynastii Han, stała się najbardziej znaną kobietą-uczonym w Chinach. Po śmierci ojca i brata ukończyła pracę nad Historią Zachodniej Han. Zarządzała cesarską biblioteką, gdzie nauczała wykształconych mężczyzn (?!) historii. Napisała Wykłady dla kobiet - Poradnik dla kobiet uległych, w którym namawiała kobiety do akceptacji konfucjańskiego porządku społecznego, choć wskazywała, że tylko kobiety wykształcone mogą lepiej służyć mężom. Można się z tego domyśleć, że między wierszami, w podteście, chciała choć trochę przysłużyć się ulżeniu niedoli kobiecej (skoro konfucjanizmu nikt nie był w stanie ruszyć) poprzez namawianie ich ojców i mężów do umożliwienia nauki nie tylko przysposabiającej kobietę do roli gospodyni domowej. Opera jest oparta na życiu i perypetiach osobistych Ban Zhao związanych z ojcem, wcześnie zmarłym mężem Cao Shou i uczniem jej brata Ma Xu.
Dzięki wyrafinowanej formie sztuki starożytnej Kun Qu zostało wymienione jako jedno z arcydzieł ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości UNESCO w 2001 r. Jego melodyka, forma artystyczna, scenografia i kostiumy sprawiły zaliczenie go do jednej z czterech głównych unikatowych odmian chińskiej opery.
Chiny u Europejczyka, który stara się poznać odrębność obyczajowości, bogactwo kultury i historii wywołują całkowity zawrót głowy.
POLECAM aplikację na Android "Odkryj Chiny" – poza Polską "Ancient China". Oprócz możliwości poznania pięknych okolic w Chinach, ściągnięcia na pulpit zdjęć w rozdzielczości HD, w formie gry sprawdzimy naszą wiedzę o tych miejscach.
Nagroda za rok 2014 „Poetry&Paratheatre” w kategorii: Popularyzacja Sztuki - Motywy przyrodnicze w poezji chińskiej
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Kultura