Najstarszy chiński traktat geograficzny

Shan Hai Jing (Księga Gór i Mórz) to starożytny chiński traktat geograficzny, będący kompilacją wiedzy geograficznej, przyrodniczej, kulturowej (zwyczaje ludowe, medycyna, rzemiosło i rolnictwo) a także mitologicznej czasów przedcesarskich. Zebranie zawartych informacji przypisuje się półlegendarnemu Wielkiemu Yu, który zmianą topografii kraju starał się zminimalizować przyczyny i skutki tragicznych powodzi.

Dzieło składa się z 18 części spisanych w różnym czasie − od Okresu Walczących Królestw po początek dynastii Han (od IV do II w. p.n.e.). Całość tematycznie można podzielić na cztery kategorie: góry (5 rozdziałów), regiony za morzami (8 rozdziałów), pustynie (4 rozdziały) i jeden rozdział dotyczący mórz. 31000 hieroglifami opisano 550 gór, 300 rzek, 277 zwierząt.

Uczeni w późniejszych czasach, nie dysponując wiedzą archeologiczną, poddawali w wątpliwość zawarte informacje. Warto pamiętać, że klimat terenów domeny chińskiej pierwszego tysiąclecia p.n.e. był zbliżonym do tropikalnego z nieprzebytymi puszczami, a wśród zwierząt występowały takie jak: słoń, lew… A więc życie, fauna i flora były odmiennymi i trudnymi do pojęcia, wręcz baśniowymi dla kolejnych pokoleń. Natomiast część tych bardziej fantastycznych informacji wynika z braku zrozumienia zjawisk naturalnych.

Opisany krajobraz, rękodzieło, medycyna, przekonania religijne, obrzędy dotyczyły ogromnego terytorium; od dzisiejszego Nanhai prowincji Guangdong – na południu, do Mongolii Wewnętrznej – na północy; od prowincji Shandong − na wschodzie, po Xinjiang – na zachodzie.

Wiele legend rozpowszechnianych i przekazywanych z pokolenia na pokolenie jest właśnie zapisanych w Księdze Gór i Mórz: o Pangu − pierwszej żywej istocie, Nüwa i Fuxi − pierwszych rodzicach, Kua Fu – który chcąc uratować świat przed suszą, próbował złapać Słońce, jednak padł martwy z pragnienia…

Księga Gór i Mórz miała wielki wpływ na literaturę chińską. Wiele znanych wierszy, legend i powieści z późniejszych wieków wykorzystywało mity i zawartą wiedzę poznawczą. Do najbardziej wybitnych należą: Księga Pieśni (Shi Jing), Pieśni Chu (Chu Ci), Wędrówka na Zachód (Xi Sou Ji), Narodziny Bogów (Feng Shen Yanyi). Uznani taoiści, tacy jak: Lao Zi, Zhuang Zi, i inni mistrzowie Huainanzi (klasycznej filozofii taoistycznej) czerpali wiedzę z Księgi Gór i Mórz.

Dla miłośników tabletów