W szesnastym rozdziale Księgi Wyjścia po raz pierwszy w Biblii pojawia się słowo „szabat”. Czy to oznacza, że szabat wcześniej nie obowiązywał? Według teologii zapisanej na kartach Księgi Rodzaju, szabat został ustanowiony „na początku” jako uwieńczenie całego dzieła stworzenia. Księga Rodzaju nosi następujące przesłanie: cały wszechświat został stworzony tylko i wyłącznie po to, aby służył człowiekowi, aby człowiek miał odpowiednie warunki rozwoju, żeby mógł się nauczyć miłować Boga i bliźniego.
Jest tam powiedziane, że człowiek został stworzony „na obraz i podobieństwo Boga” (Rdz 1, 26). W jakim sensie? Między innymi w takim sensie, że człowiek został stworzony „jako mężczyzną i kobietą” (Rdz 1, 27). Bóg jest miłością, Bóg trójjedyny jest wymianą miłości między osobami Trójcy Świętej. Kiedy mężczyzna łączy się z kobietą węzłem małżeńskim, oboje tworzą jedność tak ścisłą, że stają się jednym ciałem (Rdz 2, 24). Sakrament małżeństwa jest nierozerwalnym znakiem nierozerwalnej miłości łączącej mężczyznę i kobietę, został ustanowiony szóstego dnia stworzenia. Siódmego dnia stworzenia Bóg ustanowił szabat jako nierozerwalny znak nierozerwalnej miłości oblubieńczej między człowiekiem a Bogiem. Posłuchajmy:
A gdy Bóg ukończył w dniu szóstym swe dzieło, nad którym pracował, odpoczął dnia siódmego po całym swym trudzie, jaki podjął. Wtedy Bóg pobłogosławił ów siódmy dzień i uczynił go świętym. (Rdz 2, 2-3)
Potem tak rzekł JHWH do Mojżesza: «Powiedz Izraelitom: Przestrzegajcie pilnie moich szabatów, gdyż to jest znak między Mną a wami dla wszystkich waszych pokoleń, by po tym można było poznać, że Ja jestem JHWH, który was uświęcam. Przeto zachowujcie szabat, który winien być dla was świętością. I ktokolwiek by go znieważył, będzie ukarany śmiercią, i każdy, kto by wykonywał pracę w tym dniu, będzie wykluczony ze swojego ludu. Przez sześć dni będzie się wykonywać pracę, ale dzień siódmy będzie szabatem odpoczynku poświęconym JHWH. Ktokolwiek by wykonywał pracę w dniu szabatu, winien być ukarany śmiercią. Izraelici winni przestrzegać szabatu jako przymierza wiecznego poprzez pokolenia. To będzie znak wiekuisty między Mną a Izraelitami, bo w sześć dni JHWH stworzył niebo i ziemię, a w siódmym dniu odpoczął i wytchnął». (Wj 31, 12-17)
Szabat jest święty zarówno dla Boga, jak i dla Izraela. Podstawowy motyw dla zachowania tego nakazu jest to, że Bóg „uświęca” Izraelitów i szabat jest tego znakiem. W opowiadaniu o Arce Noego (Rdz 9, 14-16) tęcza była znakiem przymierza zawartego pomiędzy Bogiem i ziemią, ale znak ten miał charakter jednostronny. Przypominał on Bogu o Jego obietnicy i zawartym przymierzu. W kontekście Księgi Wyjścia znak szabatu jest przypomnieniem dla Izraela, zależy od postawy wierzących. Samo posłuszeństwo nakazowi uświęcenia szabatu daje znak Bogu, że wierzący chcą być przez Niego uświęceni.
Na czym polega świętość szabatu? Na tym, że ten dzień jest inny niż pozostałe sześć dni tygodnia. Szabat jest oddzielony, poświęcony Bogu, to znaczy wyłączony z użytku świeckiego. Dlatego profanacja szabatu staje się świętokradztwem (por. Kpł 19, 30; 26, 2), a więc jest najcięższym przestępstwem, jest karany śmiercią i wykluczeniem ze wspólnoty (ekskomuniką).
Samo świętowanie szabatu podkreśla dar wolności otrzymany dzięki Bogu i wyraża zawierzenie się Jego opiece. Jest też znakiem przymierza. Jego profanacja jest równoznaczna ze złamaniem ustaleń wynikających z przymierza z Bogiem (por Rdz 17, 14; Lb 15, 31).
Szabat nie jest tylko dniem odpoczynku, jest ZNAKIEM nierozerwalnej miłości między Bogiem a człowiekiem, podobnie jak sakrament małżeństwa jest znakiem nierozerwalnej miłości między mężczyzną a kobietą. W Prawie Mojżeszowym zdrada małżeńska była karana śmiercią. Zdrada świętości szabatu podlega tej samej karze, bo ciężar gatunkowy jest taki sam: cudzołóstwo jest zdradą miłości do małżonka, łamanie szabatu jest zdradą miłości do Boga.
Samo przestrzeganie szabatu staje się znakiem rozpoznawczym osób chcących pozostawać w przymierzu z Bogiem. Instytucja szabatu jest tak ważna, że przykazanie przestrzegania prawa szabatowego nazwane jest „wiecznym/trwałym przymierzem”. Szabat jawi się zatem jako najważniejszy element służby Bożej, który powinny zachowywać wszystkie kolejne pokolenia wierzących. Szabat sam jest święty ale i uświęca. My stajemy się świętymi poprzez nasze przestrzeganie prawa szabatowego. Posłuchajmy Bożej mowy skierowanej do proroka Ezechiela:
I tak wywiodłem ich z ziemi egipskiej, i zaprowadziłem na pustynię. Dałem im moje prawa i obwieściłem moje nakazy, które gdy człowiek zachowa, żyć będzie. Dałem im także szabaty, aby były znakiem między Mną a nimi, aby poznano, że Ja jestem JHWH, który ich uświęca. Ale dom Izraela zbuntował się przeciwko Mnie na pustyni. Nie postępowali według moich praw, moje nakazy odrzucili, które gdy człowiek zachowa, dzięki nim żyje. Również i szabaty moje bezcześcili. Przeto zapowiedziałem, że gniew mój wyleję na nich na pustyni, aby ich wyniszczyć. (…) Ja jestem JHWH, Bóg wasz. Według moich praw postępujcie, zachowujcie moje przykazania i wypełniajcie je. Święćcie też moje szabaty, które niech będą znakiem między Mną a wami, aby poznano, że Ja jestem JHWH, Bóg wasz. Ale i ci synowie zbuntowali się przeciwko Mnie. Nie postępowali według praw moich, nie czuwali, aby w czyn wprowadzić moje nakazy, które gdy człowiek zachowuje, dzięki nim żyje; bezcześcili także moje szabaty. Miałem zamiar wylać na nich moją zapalczywość, aby do końca wywrzeć na nich mój gniew - na pustyni. (Ez 20, 10-21)
Prawo szabatowe jest środkiem poprzez który Bóg nas uświęca, to znaczy wyciąga nas z pogaństwa i czyni nas światłem dla narodów. Przestrzeganie przykazania odpoczynku szabatowego jest też znakiem zaufania, uznania Bożej opatrzności: wyraża naszą wolę współpracy z naszym Ojcem, który opiekuje się swoimi ukochanymi dziećmi również od strony materialnej. Trwała postawa zaufania jest najpełniejszą relacją jednoczącą człowieka z Bogiem i dlatego może być nazwana przymierzem wiecznym.
Wierzący powinni całą swoją uwagę poświęcać na pielęgnowanie tego znaku miłości, jak czytamy w Księdze Powtórzonego Prawa:
Patrzcie, nauczałem was praw i nakazów, jak mi rozkazał czynić JHWH, Bóg mój, abyście je wypełniali w ziemi, do której idziecie, by objąć ją w posiadanie. Strzeżcie ich i wypełniajcie je, bo one są waszą mądrością i umiejętnością w oczach narodów, które usłyszawszy o tych prawach powiedzą: «Z pewnością ten wielki naród to lud mądry i rozumny». Bo któryż naród wielki ma bogów tak bliskich, jak JHWH, Bóg nasz, ilekroć Go wzywamy? Któryż naród wielki ma prawa i nakazy tak sprawiedliwe, jak całe to Prawo, które ja wam dziś daję? (Pwt 4, 5-8)
Jezus nie przyszedł po to, aby znosić prawo szabatowe. Jezus przyszedł przypomnieć Ludowi Bożemu pierwotny sens Prawa Bożego. Kiedy Jezus wszedł do świątyni Jerozolimskiej i wywracał stoły bankierów, cytował pięćdziesiąty szósty rozdział księgi Izajasza, gdzie jest mowa o przyłączeniu pogan do Izraela dzięki przestrzeganiu prawa szabatowego. Posłuchajmy:
Tak mówi JHWH:
«Zachowujcie prawo i przestrzegajcie sprawiedliwości, bo moje zbawienie już wnet nadejdzie i moja sprawiedliwość ma się objawić.
Błogosławiony człowiek, który tak czyni,
i syn człowieczy, który się stosuje do tego, czuwając, by nie pogwałcić szabatu, i pilnując swej ręki, by się nie dopuściła żadnego zła.
Niech cudzoziemiec, który się przyłączył do JHWH, nie mówi tak: Z pewnością JHWH wykluczy mnie ze swego ludu. Rzezaniec także niechaj nie mówi: Oto ja jestem uschłym drzewem. Tak bowiem mówi JHWH: Rzezańcom, którzy przestrzegają moich szabatów i opowiadają się za tym, co Mi się podoba, oraz trzymają się mocno mego przymierza, dam w moim domu i w moich murach stelę oraz imię lepsze od imienia synów i córek, dam im imię wiekuiste i niezniszczalne.
Cudzoziemców zaś, którzy się przyłączyli do JHWH, ażeby Mu służyć i aby miłować imię JHWH i zostać Jego sługami - wszystkich zachowujących szabat bez pogwałcenia go i trzymających się mocno mojego przymierza, przyprowadzę na moją świętą górę i rozweselę w moim domu modlitwy. Całopalenia ich oraz ofiary będą przyjęte na moim ołtarzu, bo dom mój będzie nazwany domem modlitwy dla wszystkich narodów». (Iz 56, 1-7)
W świetle tego cytatu nie powinniśmy mieć wątpliwości, że szabat nie jest tylko dla Żydów, ale dotyczy wszystkich wierzących, również pochodzenia pogańskiego. Kto odrzuca prawo szabatowe odrzuca nauczanie Jezusa.
Zachodzi wówczas pytanie, w jaki sposób jako uczniowie Jezusa powinniśmy przestrzegać prawa szabatowego? Poświęcimy temu tematowi trzy najbliższe odcinki: najpierw pochylimy się nad dniem szabatu (rozstrzygniemy pomiędzy sobotą a niedzielą), później omówimy znane, ale niepraktykowane prawo szabatowe, na końcu omówimy jeden zapomniany przepis szabatowy.
